4. A wnaiff y Prif Weinidog amlinellu sut y mae Llywodraeth Cymru yn cynllunio ar gyfer parodrwydd ar gyfer y gaeaf yn GIG Cymru? OAQ(5)0386(FM)

Gwnaf. Rydym ni’n parhau i gefnogi sefydliadau iechyd a gofal cymdeithasol trwy ein cyfarfodydd cynllunio tymhorol cenedlaethol bob tri mis i hysbysu'r gwaith o ddatblygu eu cynlluniau tymhorol, sy'n cynnwys parodrwydd ar gyfer cyfnod y gaeaf.

Diolch. Wel, yn 2015, cyhoeddodd y Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal, NICE, ei ganllawiau iechyd y cyhoedd ar fynd i'r afael â marwolaethau ychwanegol y gaeaf, afiachusrwydd a’r peryglon iechyd sy'n gysylltiedig â chartrefi oer, gan amlinellu nifer o argymhellion a sut y gallai ymarferwyr iechyd a gofal cymdeithasol leihau'r perygl o farwolaeth ac afiechyd sy'n gysylltiedig â thlodi tanwydd ac, felly, y pwysau ar y GIG yng Nghymru. O ystyried bod Age Cymru wedi dweud fis Medi diwethaf bod tlodi tanwydd yn un o brif achosion marwolaethau ychwanegol y gaeaf, sut y bydd eich Llywodraeth Cymru chi yn ymateb i'r alwad gan Gynghrair Tlodi Tanwydd Cymru i’r canllawiau NICE hyn gael eu rhoi ar waith gan eich Llywodraeth yng Nghymru?

Wel, edrychwch ar Nest ac edrychwch ar Arbed; maen nhw’n gynlluniau sydd wedi helpu cymaint o bobl, yn enwedig pobl hŷn, i gael cartrefi sy’n gynhesach, i sicrhau y gallant fforddio cynhesu eu cartrefi, i gael systemau gwresogi a systemau boeler sy'n fwy effeithlon nag oedd ganddyn nhw ar un adeg gan eu cadw nhw allan o'r ysbyty oherwydd eu bod nhw mewn cartrefi nad ydynt yn ddigon cynnes. Felly rydym ni’n credu bod gennym ni hanes da o ran hynny, o ran yr arian yr ydym ni wedi ei ddyrannu dros y blynyddoedd i helpu cymaint o bobl ledled Cymru i fyw mewn cynhesrwydd a gallu fforddio eu biliau gwresogi, ac mae hynny'n rhywbeth yr ydym ni’n falch ohono.

A yw'r Prif Weinidog yn cytuno mai’r hyn y mae’r ffigurau diweddaraf ar amseroedd aros damweiniau ac achosion brys a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf—yn enwedig y rhai sy'n aros mwy na 12 awr—yr hyn y maen nhw’n ei ddangos yw ein bod yn wynebu problem capasiti trwy gydol y flwyddyn, gyda chyfartaledd o tua 3,000 o gleifion yn aros yn hwy na 12 awr fis ar ôl mis, ar ôl mis, ar ôl mis? Onid yw hynny’n dystiolaeth o broblem systemig gyda’r ddarpariaeth o ofal brys yng Nghymru, gan ofyn i staff rhagorol gyflawni'r amhosibl, yn hytrach na rhywbeth y gellir ei feio ar dywydd gwael?

Yr hyn sy'n digwydd yn y gaeaf, er bod niferoedd mewn adrannau damweiniau ac achosion brys yn gostwng mewn gwirionedd, i’r bobl sy'n dod i mewn, mae eu cyflyrau yn tueddu i fod yn gyflyrau anadlol tymor hwy ac maen nhw’n hŷn. Yn yr haf, a dweud y gwir, mae derbyniadau i adrannau damweiniau ac achosion brys yn tueddu i fod yn uwch, ond maen nhw’n tueddu i fod yn anafiadau, er enghraifft, nad oes angen cymaint o amser mewn adrannau damweiniau ac achosion brys. Dyma’r problemau yr ydym ni’n eu hwynebu: mae angen i ni wneud yn siŵr, fel yr ydym ni wedi ei wneud, bod gwariant ar ofal cymdeithasol yn cael ei gadw'n uchel—ac mae'n uwch nag ydyw yn Lloegr. Maen nhw yng nghanol storm anffodus yn Lloegr yn hynny o beth ar hyn o bryd. Mae'n wir i ddweud bod y galw yn uchel ac rwy’n talu teyrnged i'r rhai sy'n gweithio yn y gwasanaeth am y gwasanaethau y maen nhw’n eu darparu. Ond bydd pob meddyg ymgynghorol mewn adrannau damweiniau ac achosion brys yn dweud wrthych—ac, yn wir, fe’i dywedwyd eto heddiw—bod gormod o bobl yn mynd i adrannau damweiniau ac achosion brys nad oes angen iddyn nhw fod yno. Ac felly yr hyn yr ydym ni’n ei ddweud wrth bobl yw: 'Ewch i weld y fferyllydd, ewch i weld meddyg teulu, a cheir gwasanaeth meddygon teulu y tu allan i oriau. Mae'r rhain i gyd yn ddewisiadau eraill—peidiwch â mynd i adran damweiniau ac achosion brys yn ddifeddwl dim ond oherwydd na all yr adran damweiniau ac achosion brys eich gwrthod'. Mae pobl yn cael eu brysbennu pan fyddant yn cyrraedd adran damweiniau ac achosion brys. Os nad yw pobl yn achosion brys, yna maen nhw’n aros yn hwy—dyna’r gwirionedd; mae’r achosion brys yn cael eu trin yn gyntaf. Felly, oes, mae angen i bobl wneud eu dewisiadau eu hunain, eu dewisiadau priodol eu hunain, a byddwn ni’n parhau i sicrhau ein bod yn ariannu ein hysbytai a’n hadrannau damweiniau ac achosion brys i fodloni galw sydd wedi bod yn cynyddu ar gyfradd o 7 y cant y flwyddyn.