6. Faint o blant pump oed sy'n mynd i ysgolion cyfrwng Cymraeg yng Nghymru ar hyn o bryd? OAQ(5)0080(EDU)

Yn ôl y data diweddaraf ar gyfer Ionawr 2016, mae 8,804 o ddisgyblion 5 oed yn mynychu ysgol cyfrwng Cymraeg. Mae hyn felly yn chwarter yr holl ddisgyblion 5 oed.

Hoffwn ddiolch i’r Gweinidog am yr ymateb hwnnw. Fel rhywun sydd wedi bod yn dysgu Cymraeg ers blynyddoedd lawer, rwy’n gwybod pa mor anodd yw hi i ddysgu fel oedolyn. Mae’r Gweinidog wedi dweud bod yna 8,804 o blant pum mlwydd oed mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg ar hyn o bryd, sy’n cyfateb, gan ragdybio disgwyliad oes o 85 mlynedd, i rywbeth tebyg i 850,000 o siaradwyr Cymraeg—ychydig bach yn llai o bosibl—o siaradwyr Cymraeg yn 2097. Hynny yw, oni bai bod mwy o blant pum mlwydd oed yn dechrau mewn addysg cyfrwng Cymraeg dros y blynyddoedd i ddod. A yw’r Gweinidog yn cydnabod y rhifau hyn, ac a all ddweud sut y mae’r Llywodraeth yn bwriadu cynyddu’r niferoedd hyn, fel ein bod yn cyrraedd 1 filiwn erbyn 2097?

Lywydd, rwyf wedi dysgu drwy brofiad i beidio byth â herio Mike Hedges ar ei rifau. Gwneuthum hynny unwaith ac ni fyddaf yn gwneud hynny eto. Rwy’n cydnabod y rhifau y mae’n eu dyfynnu a’r pwynt ehangach wrth wraidd hynny. A gaf fi ddweud hyn? Ar hyn o bryd, rwy’n ystyried y cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg. Nid yw pob un wedi dod i law eto gan awdurdodau lleol, a byddaf yn gwneud datganiad ar y ffordd ymlaen pan fyddaf wedi cael pob un o’r cynlluniau hynny wedi’u cwblhau. Fodd bynnag, rwyf am ddweud fy mod yn siomedig gan y diffyg uchelgais a ddangoswyd hyd yma. Mae’r uchelgais y mae Mike Hedges yn ei ddisgrifio’n eglur yn un y mae’r Llywodraeth hon yn gwbl ymrwymedig iddi, ac mae hynny’n golygu, pan fyddwn yn edrych ar ein cynlluniau strategol ar gyfer dyfodol addysg cyfrwng Cymraeg, y byddwn yn gwneud hynny gyda’r bwriad o gyrraedd y targed o 1 filiwn o siaradwyr. Mae hynny’n golygu cynnydd sylweddol yn nifer y disgyblion sy’n mynychu addysg cyfrwng Cymraeg ac mae hynny’n golygu cynnydd sylweddol yn y ddarpariaeth o addysg cyfrwng Cymraeg. Pan fyddaf mewn sefyllfa i wneud hynny, byddaf yn gwneud y datganiad hwnnw i’r Siambr.

Weinidog, roeddwn yn fodlon gyda’ch tôn gadarn mewn perthynas â’r cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg, sy’n cael eu datblygu gan awdurdodau lleol ledled Cymru. Rydych chi a minnau’n rhannu’r uchelgais i gynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg yma yng Nghymru, ond ni fyddwn byth yn cyflawni’r uchelgais hwnnw oni bai bod digon o athrawon Cymraeg eu hiaith yn ein hystafelloedd dosbarth. Mae gennym broblem enfawr ar hyn o bryd, sy’n dechrau datblygu, ac yn mynd i barhau i ddatblygu, gyda gostyngiad enfawr yn nifer y bobl sy’n dod i’r proffesiwn addysgu sy’n hyfedr yn y Gymraeg ac yn gallu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg. Pa gamau sydd ar y gweill gennych, gydag Ysgrifennydd y Cabinet, i ddenu pobl i’r proffesiwn sy’n mynd i allu cyflawni’r uchelgais godidog yr ydym i gyd yn ei rannu ar gyfer Cymru?

Rwy’n credu y bydd un o’r atebion a roddodd Ysgrifennydd Cabinet yn gynharach am y math o system addysg y mae hi’n ceisio ei datblygu yng Nghymru ynddo’i hun yn sicrhau bod athrawon yn dymuno addysgu yng Nghymru ac yn canfod bod addysgu yng Nghymru yn opsiwn gyrfa deniadol iawn. Gwyddom fod oddeutu traean o holl athrawon Cymru yn siarad Cymraeg, felly mae rhywfaint o le i symud ar hyn o bryd. Ond rwy’n cydnabod mai’r pwynt mwy sylfaenol a wnewch yw bod angen i ni gael mwy o athrawon sy’n gallu addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg. Fe welwch y bydd rhywfaint o’r arian yr ydym wedi’i gytuno drwy ein trafodaethau ar y gyllideb yn helpu i gyflawni hynny o ran buddsoddi yn y gweithlu, ond buddsoddi yn y gweithlu hefyd ar gyfer y blynyddoedd cynnar. Bydd cynnig gofal plant y Llywodraeth hefyd yn cyfrannu at hynny. Ond gadewch i mi ddweud hyn: mae’n bwysig ein bod yn edrych—a bydd y cynllun strategol y byddaf yn ei gyhoeddi yn ddiweddarach eleni ar ddyfodol yr iaith Gymraeg yn gynllun cynhwysfawr a fydd yn cynnwys uchelgeisiau mewn perthynas â’r prif niferoedd, a nifer o wahanol elfennau hefyd a fydd yn ein galluogi i gyflawni hynny. Mae cynllunio’r gweithlu yn rhan allweddol o hynny ac yn elfen allweddol o hynny. Ac er y byddwn, yn wir, yn canolbwyntio ar athrawon, byddwn hefyd yn canolbwyntio ar gymorth addysgu a gweithwyr gofal plant yn ogystal.