6. A wnaiff y Cwnsler Cyffredinol egluro statws cyfreithiol Confensiwn Sewel fel y mae’n gymwys i Gymru yn dilyn dyfarniad y Goruchaf Lys ar Erthygl 50? OAQ(5)0027(CG)

A gaf fi, yn gyntaf oll, ddiolch i chi am y cwestiwn? Oherwydd cafwyd cryn dipyn o gamddealltwriaeth a chamliwio mewn perthynas â chanlyniad achos erthygl 50 yn y Goruchaf Lys. Hoffwn ddweud yn glir wrth y Siambr hon, fel y gwneuthum yn y gorffennol, ond nid mor eglur ag y dylwn fod wedi gwneud efallai, fod y ddau fater allweddol yr aethom i’r Goruchaf Lys yn eu cylch wedi cael eu cadarnhau mewn gwirionedd. Roedd un yn ymwneud â sofraniaeth y Senedd a heblaw am hynny, ni fuasai gennym y ddadl sy’n digwydd yn Nhŷ’r Cyffredin ac sy’n digwydd yn Nhŷ’r Arglwyddi ac a fydd yn digwydd wedyn ar y Bil diddymu mawr yn y Senedd. Yr ail fater oedd cadarnhad a chydnabyddiaeth o Sewel fel proses seneddol na ellid ei hosgoi drwy ddefnyddio’r uchelfraint. Felly, yn y ddau faes allweddol hwnnw, a oedd yn sail i’n cyflwyniadau, cadarnhaodd y llys ein cyflwyniadau mewn gwirionedd.

Hoffwn ddweud yn glir hefyd: ein cyflwyniad ar bob adeg oedd nad ydym yn credu bod yna feto. Roedd hwnnw’n gyflwyniad a wnaed hefyd gan yr Alban a chafodd hyn hefyd ei gydnabod gan y Goruchaf Lys. Y pwynt pwysig yn awr, fodd bynnag, yw’r un mewn perthynas â chonfensiwn Sewel. Yr hyn yr oedd y llys yn ei gydnabod yn gryf iawn—. Rwy’n credu ei fod yn ddatganiad pwysig iawn o fwriad gan y Goruchaf Lys pan ddywedasant,

Nid ydym yn tanbrisio pwysigrwydd confensiynau cyfansoddiadol y mae rhai ohonynt yn chwarae rôl sylfaenol yng ngweithrediad ein cyfansoddiad. Mae gan gonfensiwn Sewel rôl bwysig yn hwyluso perthynas gytûn rhwng senedd y DU a’r deddfwrfeydd datganoledig.

Felly, mae confensiwn Sewel yn hynod o bwysig yn y broses yr ydym yn mynd drwyddi ar hyn o bryd mewn perthynas â Brexit, o ran y Bil i’w sbarduno ac o ran y ddeddfwriaeth ddilynol a allai godi mewn gwirionedd. Yr hyn sy’n bwysig ei gydnabod yw bod gan Sewel, gyda Deddf Cymru 2017, statws statudol bellach. Hynny yw, mae’n barhaol. Nid yw’n farnadwy yn y Goruchaf Lys. Ni fydd y Goruchaf Lys yn rheoleiddio materion fel hynny, ond mae bellach yn rhan barhaol, yn nodwedd barhaol, o’n cyfansoddiad. Wrth gwrs, fe gydnabyddir, lle y mae confensiynau gwleidyddol fel hyn yn bodoli—a dylwn nodi bod dwy ran o dair o’n cyfansoddiad yn ôl pob tebyg yn gonfensiwn gwleidyddol; dyna’r ffordd y mae cyfansoddiad y DU wedi datblygu—mae iddo ganlyniadau gwleidyddol os na chydymffurfir ag ef. Bydd yr Aelodau’n ymwybodol iawn o freuder cyfansoddiad y DU a phwysigrwydd y rhwymedigaeth ar Lywodraeth y DU i ymgysylltu a cheisio consensws â’r Llywodraethau datganoledig er budd sefydlogrwydd cyfansoddiad y Deyrnas Unedig a gallu unrhyw ddeddfwriaeth ddilynol i lwyddo.

Diolch i chi, Gwnsler Cyffredinol, am eich ateb cynhwysfawr. Os caf ofyn am eglurhad, yn y pwyllgor yn gynharach yr wythnos hon, cynigiodd David Jones, y Gweinidog Gwladol yn yr Adran ar gyfer Gadael yr Undeb Ewropeaidd, y posibilrwydd y gallai’r Bil diddymu mawr ei hun fod yn Fil byr ac y gallai fod nifer o Filiau unigol sy’n dilyn o hynny. O ystyried yr hyn y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’i ddweud am y gwahaniaeth rhwng confensiwn barnadwy sy’n rhwymo mewn cyfraith ac un sy’n rymus ond yn wleidyddol, os hoffwch, a oes ganddo farn ynglŷn ag a fyddai natur y Ddeddf, boed yn Fil diddymu neu’n un sy’n canolbwyntio ar ddeddfwriaeth Ewropeaidd, yn un sy’n debygol o ddenu ymateb gwahanol gan Lywodraeth y DU i un a allai fod yn seiliedig ar ddeddfwriaeth yn ymwneud â chymwyseddau datganoledig yn benodol?

Wel, mae hi bron yn sicr mai deddfwriaeth a geir yn sgil sbarduno erthygl 50, a bydd hynny’n sbarduno confensiwn Sewel, a bydd materion i’w trafod yn y Siambr hon ar ffurf memoranda cydsyniad deddfwriaethol a chynigion cydsyniad deddfwriaethol. Credaf fod hynny bron yn anochel, yn amodol ar y math o ddeddfwriaeth a gyflwynir mewn gwirionedd. Fel y dywedais, nid ydym yn gwybod llawer am yr hyn y mae honno’n mynd i’w gynnwys neu sut yn union y caiff ei llunio, a cheir pryderon ynglŷn ag ymgysylltiad. Ond credaf fod yn rhaid monitro mater Sewel, cydymffurfiaeth â Sewel a statws Sewel yn ofalus tu hwnt. Mae’n gonfensiwn pwysig iawn, fel rwy’n dweud, sy’n mynd at graidd y berthynas rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth ddatganoledig. Ym mhob confensiwn, canlyniad diffyg cydymffurfiaeth â chonfensiynau sy’n hyrwyddo perthynas gytûn yw cysylltiadau anghytgordiol a’r holl oblygiadau cyfansoddiadol a ddaw yn sgil hynny.

Gwnsler Cyffredinol, yn ogystal â’r Bil diddymu mawr sydd newydd gael sylw gennym, un o’r consesiynau a wnaed gan y Llywodraeth wrth fwrw ymlaen â’r Bil cyfredol ar sbarduno erthygl 50 drwy Dŷ’r Cyffredin oedd pleidlais bellach yn Nhŷ’r Cyffredin ar fanylion terfynol unrhyw gytundeb a wneid gyda gwledydd eraill yr Undeb Ewropeaidd. Yn eich barn chi, a fyddai hwnnw hefyd yn cynnwys confensiwn Sewel a phleidlais yn y Senedd hon?

Ni fyddai cynnig yn Nhŷ’r Cyffredin yn gwneud hynny, ond fe fyddai deddfwriaeth. Byddai’n dibynnu—bydd deddfwriaeth, ar ffurf y Bil diddymu mawr yn ôl pob tebyg, yn rhagflaenu pleidlais. Bydd y bleidlais ar gytuniad, ac mae’n debyg y byddai’n bleidlais i’w gymeradwyo. Ond yn dibynnu ar natur hynny a pha oblygiadau a fydd i hynny o ran deddfwriaeth sy’n cael ei phasio yn San Steffan, unwaith eto, byddai materion yn codi mewn perthynas â gweithredu Sewel. Gallaf ddweud wrth yr Aelod fy mod yn credu y bydd angen edrych mewn gwirionedd ar sut y mae confensiynau megis Sewel wedi’u ffurfioli fwy mewn gweithdrefnau seneddol ac yn y blaen mewn gwirionedd, ond efallai fod honno’n drafodaeth ar gyfer rhyw dro eto.