A gaf i ofyn i arweinydd y tŷ symud i’r eitem nesaf ar ein hagenda ni, gan fy mod i wedi rhoi cyfle iddi gael dal ei gwynt nawr? Jane Hutt, felly—y datganiad a chyhoeddiad busnes. Jane Hutt.

Diolch, Lywydd. Mae gennyf ddau newid i'w hadrodd i fusnes yr wythnos hon. Bydd y datganiad ar y gwerthusiad annibynnol o fodel ymateb clinigol y gwasanaethau ambiwlans brys yn digwydd yn syth ar ôl y datganiad busnes hwn ac, yn ddiweddarach y prynhawn yma, bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith yn rhoi datganiad am ddyfodol gwasanaethau bws lleol. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y’i dangosir ar y datganiad a chyhoeddiad busnes sydd i’w gweld ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael yn electronig i'r Aelodau.

Arweinydd y tŷ, byddwch chi’n ymwybodol o achos yr athro ysgol Juhel Miah a gafodd ei atal yr wythnos diwethaf rhag teithio i'r Unol Daleithiau o Wlad yr Iâ ar drip ysgol. Mae Juhel yn athro mathemateg yn Ysgol Llangatwg. Mae'n Gymro; cafodd ei eni yn Abertawe. Mae hefyd yn Fwslim gydag enw Bangladeshi. Mae’n uchel ei barch ymhlith ei gydweithwyr ac mae’r disgyblion yn hoff iawn ohono. Yr hyn a welwn yn awr yw hinsawdd o amheuaeth, sy’n effeithio, nid yn unig ar y teithwyr sydd ar restr o wledydd Arlywydd yr Unol Daleithiau, ond hefyd ar ddinasyddion Cymru. Mae Mr Miah wedi bod mewn cysylltiad â mi yn dilyn ei dynnu oddi ar yr awyren i'r Unol Daleithiau, yn gofyn i mi siarad ar ei ran a chael gwybod y rhesymau dros ei dynnu oddi ar yr awyren. Hyd yma, nid yw wedi cael unrhyw esboniad. A wnewch chi drefnu datganiad yn cefnogi ymgais Mr Miah i gael eglurhad ynghylch pam y cafodd ei drin yn y modd annerbyniol hwn yn ystod taith gyda'i ddisgyblion?

Diolchaf i Leanne Wood am y cwestiwn yna, ac fel y bydd hi'n ymwybodol—ac rwy'n gwybod ei bod hi hefyd wedi ysgrifennu at y Prif Weinidog—mae’r Prif Weinidog wedi ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol dros Faterion Tramor a'r Gymanwlad yn gofyn am ystyriaeth frys a sylwadau ar y mater hwn, yn gofyn iddo fynd i’r afael â’r mater yn uniongyrchol gyda’r awdurdodau priodol yn yr Unol Daleithiau. Mae arnom angen esboniad, fel y dywedwch chi, Leanne Wood, am yr hyn sy'n ymddangos i fod yn groes i bolisi datganedig yr Unol Daleithiau a'r hawliau a roddir i ddeiliaid pasbort y DU. Rwy’n credu ein bod ni i gyd yn bryderus iawn, iawn ac, yn wir, wedi ein siomi’n arw gan y weithred hon, a’n bod ni i gyd yn dymuno cael atebion. Felly, diolch i chi am godi'r mater.

Efallai y bydd arweinydd y tŷ yn gwybod mai Cyngor Castell-nedd Port Talbot yw’r sefydliad cyntaf yng Nghymru i lofnodi siarter wirfoddol ymgyrch Dying to Work Cyngres yr Undebau Llafur, sy'n diogelu staff sy'n wynebu salwch angheuol. Yn anffodus, gwn drwy brofiad personol ffrind agos nad yw gyda ni mwyach, pa mor hanfodol yw hi i bobl yn y sefyllfa honno gael tawelwch meddwl ac ymdeimlad o ddiogelwch a chefnogaeth gan eu cyflogwyr wrth iddynt wynebu eu salwch. Mae'r siarter yn ymrwymo'r cyflogwr i ddiogelu telerau cyflogaeth a budd-daliadau marw yn y swydd ac i roi cefnogaeth weithredol gyda’r nod o gynnal urddas a lles y gweithiwr, yn gyson â'i salwch. A wnaiff y Llywodraeth wneud datganiad am y camau y gall eu cymryd i annog sefydliadau eraill yn y sector cyhoeddus yng Nghymru i lofnodi’r siarter honno hefyd, a pha un a fydd Llywodraeth Cymru ei hun yn gwneud hynny, a pha un a fydd yn annog Comisiwn y Cynulliad i wneud hynny?

Rwy’n sicr yn croesawu gweithred Cyngor Castell-nedd Port Talbot o gyflwyno'r siarter staff â salwch angheuol hon i’w weithwyr. Yn amlwg, gan ddysgu o hynny, byddem yn dymuno gweld hyn yn cael ei rannu a byddem yn annog sefydliadau eraill y sector cyhoeddus yng Nghymru i ddilyn esiampl Castell-nedd Port Talbot. Ond rydym ni hefyd, fel Llywodraeth Cymru, ar hyn o bryd yn archwilio sut y gallwn gefnogi awdurdodau cyhoeddus yn well i ddarparu arweiniad cenedlaethol a rhanbarthol drwy fabwysiadu polisïau o'r math hwn, sydd yn cefnogi pobl â salwch angheuol.

Cyn toriad y Nadolig, gofynnais i'r Ysgrifennydd dros iechyd ailystyried penderfyniad y Llywodraeth i gau unig uned amenedigol Cymru i gleifion mewnol yn 2013. Gwrthododd gan ddweud wrthyf fod y ddarpariaeth gymunedol well yn diwallu anghenion mamau ag anghenion iechyd meddwl amenedigol yn ddigonol. Rwyf wedi cael gwybodaeth sy'n dangos nad oes gan ddau Fwrdd Iechyd Lleol unrhyw ddata i ddangos pa alw posibl sydd am uned cleifion mewnol. Nid oedd gan ddau Fwrdd Iechyd Lleol wasanaeth cymunedol amenedigol tan yr haf diwethaf, bron i dair blynedd ar ôl cau'r uned arbenigol. Mewn o leiaf un Bwrdd Iechyd Lleol, mae mamau yn cael cynnig atgyfeiriadau i unedau cleifion mewnol yn Lloegr, ond mae mamau yn gwrthod atgyfeiriadau o’r fath oherwydd nad ydynt eisiau cael eu gwahanu oddi wrth eu teuluoedd. Dim ond £500,000 y flwyddyn oedd cost rhedeg gwasanaeth i gleifion mewnol yng Nghymru. Gall problemau iechyd meddwl amenedigol achosi mamau i golli eu bywydau ac i blant golli rhiant. A gawn ni ddatganiad gan yr Ysgrifennydd dros Iechyd cyn gynted ag y bo modd ar yr hyn y mae'n bwriadu ei wneud yn y dyfodol i ddarparu’r gwasanaethau y maent yn eu haeddu i famau yng Nghymru?

Mae hyn yn rhywbeth yr ydym yn gwybod bod angen i ni edrych arno—sut y bydd hyn yn cael ei gyflawni o ganlyniad i’r newid hwn yn y gwasanaeth. Mae angen i ni weld sut y mae'n cael ei gyflawni ledled Cymru. Rydych chi wedi rhoi rhywfaint o dystiolaeth heddiw, ond rwy’n credu y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn gallu rhoi diweddariad ac ymateb, yn enwedig os oes gennych enghreifftiau ar lefel etholaethol y gellir eu dwyn i’n sylw.

Diolch i’r Gweinidog.