2. Pa gasgliadau y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi dod iddynt yn sgil derbyn yr adroddiad ar gyflwr gwasanaethau orthodontig yng Nghymru fel y trafodwyd yn y Cynulliad ar 7 Rhagfyr 2016? OAQ(5)0123(HWS) [W]

Diolch am y cwestiwn. Mae’r adroddiad yn cydnabod y cynnydd da parhaus sy’n cael ei wneud. Gan weithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru, byrddau iechyd a’r rhwydweithiau clinigol, rydym yn defnyddio argymhellion yr adroddiad i lywio camau gweithredu i wella effeithiolrwydd ac effeithlonrwydd cyflwyno’r gwasanaeth orthodontig arbenigol yma yng Nghymru.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ateb. Nid wyf yn hollol siŵr a ydym wedi bod yn darllen yr un adroddiad, ac yn amlwg, edrychais ar yr adroddiad o safbwynt yr ardal rwy’n ei chynrychioli a Hywel Dda yn benodol, lle y mae’n dweud bod problem go iawn gyda sicrhau mynediad at wasanaethau orthodontig. Cefais gadarnhad yr wythnos hon gan Gymdeithas Ddeintyddol Prydain hefyd fod rhestrau aros yn Hywel Dda ar gyfer plant rhwng naw a 17 oed ar hyn o bryd yn dair blynedd a phedwar mis, a hynny yn erbyn y targed o chwe mis. Felly, rhaid i mi ofyn, o ystyried yr adroddiad, nad yw’n cynnwys unrhyw ganlyniadau a thargedau pendant, beth y mae’r Llywodraeth yn ei wneud i sicrhau bod yr etholwyr rwy’n eu cynrychioli yn ardal bwrdd iechyd Hywel Dda—yn enwedig pobl ifanc yn fy etholaeth—yn gallu cael mynediad at driniaeth orthodontig o fewn cyfnod rhesymol o amser, gan gofio bod hyn yn effeithio ar eu haddysg a’u magwraeth?

Rwy’n derbyn yr hyn y mae’r Aelod yn ei ddweud. Mae Hywel Dda yn un o’n hardaloedd problemus o fewn darlun cenedlaethol sy’n gwella ar y cyfan. Mae Hywel Dda ei hun wedi gwneud cynnydd pellach yn y blynyddoedd diwethaf, ond roedd yna ôl-groniad sylweddol yn Hywel Dda mewn gwirionedd. Mae rhywfaint o hynny’n ymwneud â defnydd mwy effeithiol ac effeithlon o’r gwasanaeth arbenigol sy’n bodoli. Mae hefyd yn ymwneud â sicrhau bod pobl yn cael gweld arbenigwr yn y maes yn hytrach nag ymarferydd cyffredinol sy’n gwneud rhywfaint o waith. Mewn gwirionedd credwn ein bod yn sicrhau gwell canlyniadau i unigolion o wneud hynny, ond hefyd o wneud yn siŵr fod atgyfeiriadau’n cael eu gwneud ar adeg briodol ac at y gwasanaeth priodol. Felly, mae’n ymwneud ag ymddygiad atgyfeirio. Mae’n golygu buddsoddiad priodol ym mhen arbenigol y gwasanaeth a’r rhai sy’n arbenigwyr gwirioneddol yn y maes hwn, a cheisio sicrhau ein bod yn ateb y galw ac yn ei baru â’r cyflenwad yn briodol. Rwy’n derbyn nad yw hynny wedi bod yn wir hyd yn hyn yn Hywel Dda. Ond mae’r bwrdd iechyd yn buddsoddi yn y maes penodol hwn, ac rwy’n disgwyl gweld gwelliannau pellach, oherwydd fel y dywedoch, mae amseroedd aros yn ardal Hywel Dda yn rhy hir ac rwy’n disgwyl gweld cynnydd pellach yn cael ei wneud dros weddill y tymor Cynulliad hwn.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n ategu sylwadau’r Aelod dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru yn gryf, a gallaf dynnu sylw at ddigon o enghreifftiau yn fy etholaeth fy hun o gleifion yn gorfod mynd yn breifat a gorfod teithio ymhellach i gael triniaeth orthodontig. Felly, yn yr amgylchiadau hyn, pa gamau ychwanegol y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i fonitro effeithiolrwydd y berthynas waith rhwng practisau orthodontig a Bwrdd Iechyd Lleol Hywel Dda o ran rheoli’r ddarpariaeth orthodontig leol?

Wel, fel y dywedais yn fy ateb i’r Aelod ac yn wir, i’w gwestiwn blaenorol cyn toriad y flwyddyn newydd, rydym yn cydnabod yn benodol yn Hywel Dda fod angen wedi bod i wella’u sefyllfa. Mae rhywbeth yno, fel y dywedais, ynglŷn â sicrhau bod ymarfer arbenigol yn cael ei wneud yn y gwasanaeth a’u bod yn gwella a darparu capasiti ychwanegol yn fwy effeithiol ac yn fwy effeithlon mewn gwirionedd. Mae’r bwrdd iechyd yn buddsoddi mwy yn y maes arbenigol hwnnw, ac yn wir, gwyddom fod mwy o bobl wedi cael eu gweld yn y tair blynedd ddiwethaf yn Hywel Dda. Rydym yn gwybod bod 24 yn fwy o glinigau asesu wedi’u cynnal yn ystod y flwyddyn ddiwethaf ar draws ardal y bwrdd iechyd. Ond nid yw hynny’n golygu ei fod yn datrys y broblem gyfan. Mae angen iddynt barhau i wneud hynny er mwyn mynd i’r afael yn iawn â’r ôl-groniad. Felly, rwy’n cydnabod bod rhai etholwyr ar draws ardal bwrdd iechyd Hywel Dda yn aros yn rhy hir am y driniaeth arbenigol hon. Felly, mae’n ymwneud â buddsoddi yn y dyfodol—nid esgus y gallwn ei unioni mewn cyfnod o fisoedd, ond gwneud yn siŵr fod pobl yn gynyddol yn gweld gwelliant sy’n gynaliadwy yn awr ac yn y dyfodol.