3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ofal orthopaedig yng Ngogledd Cymru? OAQ(5)0140(HWS)

Gwnaf. Rwy’n disgwyl y bydd pob claf yn cael eu gweld mewn modd amserol yn seiliedig ar eu hangen clinigol. Rwy’n disgwyl y bydd y bwrdd iechyd yn parhau i weithio’n agos gyda’r rhaglen gofal wedi’i gynllunio i ddatblygu gwasanaeth cynaliadwy.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy’n deall bod llawer o’r llawdriniaethau orthopedig arferol yn rhanbarth gogledd Cymru yn cael eu darparu’n allanol gan ysbyty Robert Jones ac Agnes Hunt yng Nghroesoswallt. A gaf fi ddarllen llythyr a gefais gan lawfeddyg orthopedig ymgynghorol ym Mwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr, sydd, fel y byddwch yn gwybod rwy’n siŵr, yn destun mesurau arbennig? Mae’n dweud fod peidio â buddsoddi mewn gwasanaethau orthopedig dewisol ers degawdau wedi creu sefyllfa lle y mae’r bwrdd iechyd wedi’i ddal yn gaeth ac ni all hyd yn oed ddiogelu’r gwasanaethau orthopedig dewisol hyn yn awr. Mae’n mynd ymlaen i ddweud bod cynlluniau buddsoddi gwael o’r fath, y diffyg gweledigaeth a’r trefniadau tymor byr sydd, yn ôl pob tebyg, wedi bod yn mynd rhagddynt ers dros ddau ddegawd bellach yn amharu ar ansawdd bywyd llawer o bobl sy’n dioddef poen cronig yn y cymalau, sy’n aros am amseroedd gwarthus o hir am eu triniaethau.

Ysgrifennydd y Cabinet, a wyddoch faint o arian sy’n mynd dros y ffin ar driniaeth orthopedig? A ydych yn cytuno y byddai’n well i’r arian hwn gael ei fuddsoddi yng ngogledd Cymru? Mewn ymateb i Mark Reckless, fe ddywedoch eich bod yn parchu meddygon ac yn awyddus i gael sgwrs go iawn gyda hwy. Yng ngoleuni hynny, a fyddech yn cytuno i gyfarfod â mi a nifer o lawfeddygon orthopedig yng ngogledd Cymru er mwyn eich helpu i ddeall yn well beth yw’r problemau mewn gwirionedd, ond hefyd i edrych ar ganlyniadau cadarnhaol a sut y gallwn fynd i’r afael â’r problemau hyn?

Wrth gwrs, rwy’n cydnabod her orthopedeg fel arbenigedd yn enwedig yng ngogledd Cymru. Dyna sydd i gyfrif am y nifer fwyaf o bobl sy’n aros yn rhy hir, ac yn aros y tu hwnt i’n safon arferol o ran amseroedd aros yn ardal gogledd Cymru. Rwy’n cydnabod hefyd ein bod yn comisiynu gofal gan ddarparwyr yn Lloegr yn rheolaidd. Yn wir, mae arbenigedd llawdriniaeth ar asgwrn y cefn yn cael ei gomisiynu gan Robert Jones ac Agnes Hunt, ac ar hyn o bryd rydym yn comisiynu lleoedd ychwanegol a thriniaethau ychwanegol dros y ffin hefyd, a’r rheswm am hynny yw bod gennym broblem a bod rhai pobl yn aros yn rhy hir. Gallwn naill ai ddweud ein bod yn barod i fuddsoddi arian yn y presennol i geisio sicrhau ein bod yn lleihau’r niferoedd hynny, neu gallwn ddweud y byddwn yn gwario’r arian hwnnw o fewn y system yn unig. Mae’n fater o gydbwyso, wrth gwrs, a’r hyn y bûm yn hynod o glir yn ei gylch yw bod angen i ni gynnal a gwella lefel y perfformiad yn y presennol, oherwydd nid yw mewn sefyllfa y byddwn i nac unrhyw Aelod arall yn ei ystyried yn dderbyniol. Mae hynny hefyd yn golygu, fodd bynnag, fod yn rhaid i’r bwrdd iechyd, gyda’r gymuned glinigol, feddwl am gynllun ar gyfer y dyfodol.

Mewn gwirionedd, cyfarfûm â thîm orthopedig Ysbyty Glan Clwyd yn ystod fy ymweliad olaf â gogledd Cymru, ychydig wythnosau yn ôl, ac maent hwythau hefyd yn cydnabod bod angen gwella. Mae angen edrych ar draws gogledd Cymru yn ei gyfanrwydd, yn hytrach na bod tri neu bedwar o ganolfannau yn cystadlu â’i gilydd ynglŷn â sut y gallai gwasanaeth newydd edrych, fel nad yw’n ymwneud yn unig â’r pen triniaeth lle y mae pobl yn mynd i gael llawdriniaethau, ond ei fod hefyd yn ymwneud â gofal yn y gymuned—felly, gofal sylfaenol, y gwasanaeth cyhyrysgerbydol. Mae’n rhaid i ni edrych ar y darlun cyfan. Rwy’n disgwyl y bydd cynllun yn dod i’r bwrdd iechyd o fewn mater o wythnosau, yn hytrach na nifer o fisoedd, yn nodi cynigion ar sut y gallai pethau fod yn y dyfodol. Felly, rwyf wedi cyfarfod â llawfeddygon yn y gorffennol, ac rwy’n siŵr y byddaf yn cyfarfod ag aelodau o’r tîm orthopedig yn y dyfodol, ond rwy’n edrych ymlaen at dderbyn y cynllun hwnnw i ddeall beth yw’r amserlenni ar gyfer llwyddiant, a sut beth y gallai ac y dylai llwyddiant fod yn eu barn hwy ar gyfer pobl yng ngogledd Cymru.

A gaf fi ofyn i chi, Gweinidog, o gofio bod y bwrdd iechyd hwn yn destun mesurau arbennig—? Rydym bron i ddwy flynedd i mewn i’r mesurau arbennig hynny, ac un o’r rhesymau pam y cafodd ei wneud yn destun mesurau arbennig oedd oherwydd y perfformiad yn erbyn amseroedd aros rhwng atgyfeirio a thriniaeth, gan gynnwys amseroedd aros orthopedig. Dros y cyfnod y mae wedi bod yn destun mesurau arbennig, a’i weithredu, i bob pwrpas, gan Lywodraeth Cymru ar gyfer y gwasanaethau hynny, mae’r amseroedd aros hynny wedi cynyddu. A ydych yn derbyn rhywfaint o gyfrifoldeb dros berfformiad gwael bwrdd iechyd prifysgol Betsi Cadwaladr, ac a wnewch chi ymddiheuro i’r etholwyr yn fy etholaeth sy’n aros 112 wythnos am apwyntiadau arferol yng Nglan Clwyd am lawdriniaeth orthopedig?

Yn y pen draw, rwy’n gyfrifol am bopeth sy’n digwydd yn y gwasanaeth iechyd fel yr Ysgrifennydd Cabinet dros iechyd. Mae hynny’n golygu’r holl bethau nad ydynt yn mynd yn dda, lle y mae pobl yn aros yn rhy hir, yn ogystal â’r pethau y mae pobl eisiau canmol y gwasanaeth amdanynt hefyd. Nid wyf yn cilio rhag fy nghyfrifoldeb mewn unrhyw ffordd o gwbl. Yn y drafodaeth a gefais yn ddiweddar â llawfeddygon yng Nglan Clwyd, roeddent am ei gwneud yn glir nad yw’r bobl sydd wedi bod yn aros yn hir wedi bod yn aros am apwyntiadau arferol; mewn gwirionedd, maent ar y pen mwy cymhleth. Ond yr her yw, ac maent yn derbyn—

Cant a deuddeg wythnos yw’r amser aros arferol.

[Yn parhau.]—ni waeth a yw’n arferol neu’n gymhleth—ac mae’r rhain y soniwn amdanynt yn gleifion cymhleth—maent yn dal i aros yn rhy hir. Ac mewn gwirionedd, gwaith y gwasanaeth iechyd yw meddwl am gynllun i ddatrys hynny, a dyna beth y mae’r llawfeddygon yn ei ddweud y maent yn ymrwymedig i’w wneud, a dyna pam, mewn ymateb i gwestiynau Nathan Gill, y gallwn ddynodi fy mod yn disgwyl i’r cynllun hwnnw gael ei gyflwyno a’i drafod â’r bwrdd dros gyfnod o rai wythnosau, ac rwy’n edrych ymlaen at gael cyfarwyddyd priodol ar yr hyn y mae’r cynllun yn ei gynnwys a’r mesurau llwyddiant sydd i’w cyflawni o fewn hynny. Fel y byddwch yn ei wybod o’n sgwrs flaenorol yn ystod y cwestiynau diwethaf, Darren Millar, mae cynnydd o 83 y cant wedi bod yn y galw dros y pedair blynedd diwethaf yn erbyn cynnydd o draean yn nifer y llawdriniaethau a gynhaliwyd. Yn amlwg, mae angen i ni wneud rhywbeth i reoli’r galw a’r gallu i ateb y galw hwnnw’n well yng ngogledd Cymru.