7. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y risg o lifogydd ar afon Tawe? OAQ(5)0137(ERA)

Diolch. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn gyfrifol am asesu perygl llifogydd o afonydd a’r môr. Mae’r cynllun rheoli perygl llifogydd lleol yn nodi ymhellach sut y bydd risgiau’n cael eu rheoli. Cwblhawyd cynllun gwerth £7 miliwn ar gyfer rheoli perygl llifogydd yn 2015, gan leihau’r perygl i Gwm Tawe isaf yn sylweddol.

A gaf fi dynnu sylw at lwyddiant ysgubol y gorlifdir yn Ynysforgan, sydd oddeutu chwarter milltir o ble rwy’n byw? Rwy’n gyrru heibio’n eithaf aml ac weithiau mae gennych lyn, bryd arall mae gennych ychydig o lynnoedd bychain, ac ar adegau eraill mae’n sych, ond mae’n atal llifogydd yn yr ardal honno, a arferai fod yn broblem enfawr.

A gaf fi hefyd groesawu’r cynnig i beidio â chodi treth dirlenwi ar ddeunyddiau a garthwyd o afonydd yn y Bil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) presennol, sydd ar ei ffordd drwodd? Ar ôl gweld llwyddiant ysgubol y gorlifdir ar Afon Tawe—rydym bob amser yn barod, yn Abertawe, i allforio llwyddiannau—a oes unrhyw gynlluniau i greu gorlifdiroedd o’r fath ar afonydd eraill er mwyn atal llifogydd i dai a busnesau?

Oes, rwy’n falch iawn fod fy nghyd-Aelod, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, wedi gallu cyflwyno gwelliant y Llywodraeth yng Nghyfnod 2 i Fil Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) i sicrhau bod gostyngiad yn y dreth ar gyfer deunydd a garthwyd o’r dŵr at ddibenion atal llifogydd. Credaf fod hwnnw’n welliant pwysig iawn.

Yn sicr, byddwch yn gwybod am y cyllid sylweddol rydym yn ei ddarparu ar gyfer atal llifogydd, felly, unwaith eto, mae rhannu arferion gorau bob amser yn beth da. Credaf mai’r hyn y mae ein strategaeth genedlaethol ar gyfer rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol yng Nghymru yn ei wneud yw hyrwyddo dulliau naturiol o reoli perygl llifogydd, ac mae’r gwaith hwnnw’n gymwys ar gyfer cyllid grant. Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn cryfhau’r neges honno i awdurdodau rheoli risg wrth adnewyddu’r strategaeth genedlaethol.

Rwy’n cydnabod y gwaith a wnaed yn Ynysforgan, mewn gwirionedd. Cafodd tua 300 o gartrefi eu diogelu yno. Eto i gyd, yn y blynyddoedd diwethaf, rydym hefyd wedi gweld adeiladu newydd ar safleoedd sy’n ymddangos fel pe baent ar dir isel yn agos at yr afon. Ar y llaw arall, yn fy ngwaith blaenorol, rwy’n cofio gorfod esbonio i fenthycwyr dro ar ôl tro, er bod eu chwiliadau amgylcheddol yn dangos bod tai’n cael eu hadeiladu ar orlifdiroedd, nid oedd hynny’n wir—roeddent fel arfer sawl metr yn uwch nag y dangosai mapiau risg gorlifdiroedd amgylcheddol, a byddai wedi cymryd tswnami, mewn gwirionedd, i orlifo i’r rhan fwyaf ohonynt. Pa mor aml y caiff y cynlluniau gorlifdir hyn eu hailasesu? Rwy’n gofyn nid yn unig am y gall astudiaethau bwrdd gwaith fethu nodi daearyddiaeth leol yn aml, os mynnwch, ond hefyd am y gall gorddatblygu mewn ardal benodol effeithio ar lefel trwythiad a dŵr ffo, ac mae hynny’n arbennig o bwysig mewn llefydd fel Abertawe, lle rydym yn edrych ar 20,000 o gartrefi newydd, yn ogystal â’r seilwaith cysylltiedig.

Rwy’n credu bod Suzy Davies yn codi pwynt pwysig iawn. Bydd yn rhaid i mi ysgrifennu atoch ynglŷn â pha mor aml y caiff cynlluniau llifogydd eu hailasesu.

Yn amlwg, mae rhybuddion llifogydd yn weithredol yng Nghwm Tawe isaf, ond mae yno hefyd lawer o adeiladu newydd, fel y nodwyd. Felly, a gaf fi ofyn pa gamau rydych yn eu cymryd ar y cyd â Cyfoeth Naturiol Cymru a’r awdurdod lleol i godi ymwybyddiaeth o lifogydd a chamau gweithredu cysylltiedig ar gyfer preswylwyr yn ystod digwyddiadau llifogydd, yn enwedig ar gyfer perchnogion tai newydd sy’n symud i’r ardal benodol hon?

Gwn fod hynny’n rhywbeth y mae swyddogion cynllunio yn gweithio arno gyda’r awdurdodau lleol, ac yn amlwg mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn rhan o’r ymgyrch honno. Mae’n bwysig iawn fod yr holl faterion hyn yn cael eu hystyried, ac rwy’n edrych ar y polisïau cynllunio yn gyson i sicrhau bod gan awdurdodau lleol y canllawiau cywir wrth law.