Felly, dyma ni eto: yr un hen Dorïaid, yn ymladd brwydrau ddoe, gyda dadleuon ddoe, ar faterion ddoe, yn ddall at y ffaith bod y byd wedi symud ymlaen o rethreg gwrth-undeb yr 1970au a'r 1980au. Onid yw'n eironig, ar y diwrnod y mae Theresa May yn gwneud ple anobeithiol i bleidiau eraill i’w helpu allan o'r llanastr ofnadwy y mae hi wedi’i wneud o Brexit drwy gamsyniad affwysol i alw etholiad cyffredinol, ynghyd â'i goramcangyfrif enbyd ohoni ei hun a'i thanamcangyfrif enbyd o Jeremy Corbyn a'r Blaid Lafur, bod Torïaid Cymru yn ôl yma yn creu rhaniadau ac yn ymosod ar gynrychiolwyr gweithwyr? Mae'n ymddangos nad yw canlyniad yr etholiad cyffredinol wedi gwneud dim i dymheru eu rhagfarn reddfol wrth iddynt barhau i gefnogi ymosodiadau ar bobl sy'n gweithio yng Nghymru a'r rheini sy'n eu cefnogi.

Llywydd, fel swyddog undeb llafur, treuliais y rhan fwyaf o fy mywyd gweithio yn ymladd ymosodiadau ar hawliau gweithwyr a deddfwriaeth gwrth-undebau llafur. Ni fydd cael fy ethol i'r Cynulliad hwn yn newid hynny. Byddaf yn parhau i frwydro yn erbyn unrhyw ymgais i geisio troi'r cloc yn ôl ar yr hawliau hynny. Felly, unwaith eto, rwy’n croesawu'r cyfle i siarad o blaid dull blaengar Llywodraeth Cymru o geisio sicrhau nad yw ein gwasanaethau cyhoeddus yma yng Nghymru, a’r bobl ymroddedig sy’n gweithio'n galed i ddarparu’r gwasanaethau hynny, yn ddarostyngedig i'r cyfyngiadau dialgar a bychanfrydig a osodwyd gan Ddeddf Undebau Llafur 2016 Llywodraeth Dorïaidd y DU. Rwy'n llongyfarch yn gynnes Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford, am gyflwyno Bil yr Undebau Llafur (Cymru), y byddaf yn ei gefnogi. Byddaf yn gwrthwynebu pob un o'r gwelliannau a gyflwynwyd yn enw Janet Finch-Saunders, gan gynnwys y gwelliant cyntaf hwn, a fyddai'n cael yr effaith o osod cyfyngiadau ar drefniadau DOCAS cyflogwyr—sef didynnu cyfraniadau yn y ffynhonnell. Fe siaradaf yn fanylach am y cynnig penodol hwnnw yn y man, ond, am nawr, mae gen i ychydig o sylwadau cyffredinol yr hoffwn eu gwneud.

Yr hyn nad yw’r Torïaid wir yn ei hoffi am y Bil Undebau Llafur (Cymru) yw ei fod yn adlewyrchiad o ba mor llwyddiannus yw gweithio mewn partneriaeth gymdeithasol yma yng Nghymru. Mae'n anathema llwyr iddynt bod y Llywodraeth a chyflogwyr yn gallu cydnabod llwyddiant partneriaethau cymdeithasol ag undebau llafur i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus allweddol, a dangos tystiolaeth o hynny. Os daeth unrhyw beth allan o'r gyfres o ddigwyddiadau trasig diweddar ledled y wlad, ymroddiad rhyfeddol ein staff gwasanaeth cyhoeddus oedd hwnnw, i ymateb i'r digwyddiadau hynny, i helpu eraill, hyd yn oed pan oedd gwneud hynny’n golygu risg iddyn nhw eu hunain. Ac eithrio’r Prif Weinidog, o bosibl, daeth Gweinidogion Ceidwadol allan yn gyflym i ganmol gwaith y dynion a’r menywod rhyfeddol hynny, ond nid ydynt yn gweld yr eironi o wneud hynny ar yr un pryd ag y maen nhw'n ceisio tanseilio eu hawliau yn y gwaith.

Mae'r Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau a’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol wedi rhoi eu cefnogaeth i'r Bil hwn, ond mae ganddo hefyd gefnogaeth eang o’r tu allan i'r Cynulliad Cenedlaethol. Mae Cyngor Partneriaeth y Gweithlu a'r cyngor datblygu economaidd yn darparu fforymau amhrisiadwy i Lywodraeth Cymru a chyflogwyr i ymgysylltu ag undebau llafur ar draws ystod eang o bolisïau Llywodraeth a materion cymdeithasol ac economaidd ehangach. Mae cynrychiolwyr cyflogwyr o amrywiaeth o gyrff, gan gynnwys Cydffederasiwn Diwydiant Prydain, y Ffederasiwn Busnesau Bach, Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a GIG Cymru, yn dod ynghyd fel partneriaid cyfartal gydag undebau llafur a Gweinidogion Llywodraeth Cymru i weithio mewn partneriaeth gymdeithasol.

Wrth roi tystiolaeth i'r Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau, dywedodd pennaeth CLlLC:

‘Mae CLlLC wedi cefnogi a chofleidio'r cysyniad o bartneriaeth gymdeithasol...rydym yn cydnabod yn gadarn fel cyflogwyr bod ymgysylltu â'r gweithlu drwy'r undebau llafur cydnabyddedig yn chwarae rhan sylweddol wrth sicrhau bod parhad y gwasanaeth wedi bod wrth wraidd rhai penderfyniadau anodd’.

Felly, mae pob ochr yn gallu cydnabod budd ymagwedd ar y cyd wrth negodi cytundebau, ymdrin â heriau, a datrys anghytundebau cyn iddynt ddod yn anghydfodau. Felly, mae pawb arall yn deall hyn, heblaw’r Torïaid.

Yr ymagwedd o gynhwysiant a pharch at ei gilydd wrth ymwneud ag undebau llafur yw’r hyn y mae’r Torïaid yn ymddangos yn anfodlon neu'n analluog i’w deall. Neu a yw hyn oherwydd nad ydynt yn deall undebau llafur a bod ganddynt ragfarn gynhenid ac anwybodus yn eu herbyn? Yn ôl pob tebyg, pob un o'r uchod.

Ond gadewch inni ddod yn ôl at fanylion y gwelliant cyntaf hwn. Ei effaith fyddai ei gwneud yn anoddach i gyflogwyr ddarparu DOCAS—didynnu cyfraniadau yn y ffynhonnell. Rwy’n dweud hynny oherwydd mae’r mwyafrif helaeth o gyflogwyr yn y sector cyhoeddus eisiau gallu bod â’r gallu i gytuno ar gytundebau adeiladol ar gyfer didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy’r gyflogres gyda'u hundebau llafur cydnabyddedig. Ond, wrth gwrs, nid gwir fwriad y Torïaid yw cosbi cyflogwyr, ond rhwystro undebau llafur rhag recriwtio a chadw aelodau, i’w gwneud yn anoddach i undebau gasglu eu tanysgrifiadau. Angenrheidiol? Nac ydy. Dialgar? Ydy.

Rwyf wedi clywed Torïaid yn dadlau bod didynnu taliadau tanysgrifio i undebau drwy’r gyflogres ar waith yn y sector cyhoeddus yn ddiarwybod i aelodau unigol o undebau llafur. Am hurt. Mae hynny'n nonsens llwyr a chyfan gwbl. Mae’n rhaid i bob aelod unigol arwyddo ffurflen aelodaeth ar gyfer yr undeb penodol y maen nhw’n ymuno ag ef, fel eu bod yn gwbl ymwybodol o ba undeb y maen nhw’n ymuno ag ef. Ac yn rhan o'r cais, mae’n rhaid iddynt awdurdodi unrhyw ddidyniad o'u cyflog yn unigol, yn union fel y byddai'n rhaid iddynt ei wneud ar gyfer unrhyw ddidyniad anstatudol arall, fel, er enghraifft, elusen neu undeb credyd.

Ond fel yr wyf wedi’i ddweud, yn aml y cyflogwr sy'n gefnogol i gytundebau o'r fath. Er enghraifft, dywedodd Cyngor Sir y Fflint, unwaith eto mewn tystiolaeth i'r pwyllgor cydraddoldeb:

‘Mae hwn yn drefniant busnes sy’n fuddiol i bob un o’r tri pharti. Does dim rheswm ymarferol i roi’r gorau i ddefnyddio’r trefniant.’

Ac yna mae’r Torïaid yn dweud, fel y dywedodd Janet Finch-Saunders yn ei sylwadau agoriadol, ‘Beth am gost trefniadau DOCAS i'r trethdalwr?’ Wel, yn yr oes sydd ohoni o systemau cyflog awtomataidd modern, mae cost trefniadau DOCAS yn fach iawn, yn enwedig wrth ei gweithredu ochr yn ochr â threfniadau didyniadau tebyg ar gyfer pethau fel cynlluniau gofal plant, cynlluniau beicio i'r gwaith, cyfraniadau undebau credyd, a didyniadau elusennol. Dydw i ddim yn clywed y Torïaid yn galw am godi tâl ar y rhain. Wel, gadewch imi ddweud wrth yr anwybodus bod y rhan fwyaf o undebau yn y sector cyhoeddus yn talu am ddarparu’r gwasanaeth hwn. Yn GIG Cymru, er enghraifft, mae hyn yn tua 2 y cant o'r holl danysgrifiadau a gesglir—sy’n cynhyrchu incwm sylweddol i'r cyflogwr.

Llywydd, does dim diben defnyddiol i’r gwelliant hwn, ar wahân i geisio rhwystro trefn undebau, fel gweithred ddialgar yn erbyn pobl sy'n gweithio sy'n dewis ymuno ag undeb llafur, ac rwy’n gofyn i bob Aelod bleidleisio yn ei erbyn.