A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y dirywiad mewn diogelwch mewn carchardai ieuenctid yn sgil cyhoeddi adroddiad blynyddol Prif Arolygydd Carchardai Cymru a Lloegr EM ar gyfer 2016-17? TAQ(5)0172(CC)

Diolch am y cwestiwn. Er bod Llywodraeth Cymru yn gyfan gwbl o ddifrif ynglŷn â diogelwch pobl ifanc yn y ddalfa, y Weinyddiaeth Gyfiawnder a’r bwrdd cyfiawnder ieuenctid sydd â chyfrifoldeb am hyn. Rwyf wedi ymweld â charchar y Parc o’r blaen a byddaf yn dwyn y mater y mae’r Aelod yn gofyn yn ei gylch i sylw Gweinidog y DU.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ymateb, ac rwy’n siŵr ei fod yn rhannu fy arswyd ynglŷn â llawer o’r canfyddiadau a geir yn yr adroddiad hwn. Yn wir, mae Prif Arolygydd Carchardai Ei Mawrhydi wedi dod i’r casgliad nad oes unrhyw un o’r sefydliadau a arolygwyd yng Nghymru a Lloegr y llynedd yn ddiogel i gadw plant a phobl ifanc. Mae cyfraddau hunan-niweidio wedi dyblu ers 2011, roedd 46 y cant o fechgyn yn teimlo’n anniogel yn eu sefydliad, roedd cyfraddau ymosodiadau yn 18.9 fesul 100 o blant, o gymharu â 9.7 yn 2011. Mae’r amgylchiadau y cedwir plant ynddynt wedi dirywio, ac mae lefelau trais yn uchel—ymosodiadau ar staff ac ar bobl ifanc eraill.

Rydym wedi mynd y tu hwnt i’r pwynt argyfwng, rwy’n meddwl. Fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n cydnabod nad yw hyn yn deillio o bolisi Llywodraeth Cymru, ond mae plant Cymru yn cael eu rhoi mewn perygl ac yn cael cam gan y gyfundrefn bresennol. Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant sy’n gyfrifol am hawliau plant a phobl ifanc. Mae Erthygl 19 o Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn yn dweud bod yn rhaid i lywodraethau wneud popeth yn eu gallu i sicrhau bod plant yn cael eu hamddiffyn rhag pob math o drais, camdriniaeth, esgeulustod a thriniaeth wael gan eu rhieni neu unrhyw un arall sy’n edrych ar eu hôl. Yn ôl Erthygl 37: ni ddylai plant ddioddef triniaeth neu gosb greulon neu ddiraddiol. Pan gânt eu harestio, eu cadw neu eu carcharu, rhaid i blant gael eu trin gyda pharch a gofal.

O ystyried yr argyfwng hwn, Ysgrifennydd y Cabinet, a gytunwch, fel cam i’w roi ar waith ar unwaith, y byddwch yn mynnu mynediad gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder at yr ystâd carchardai er mwyn i Lywodraeth Cymru archwilio sefyllfa plant Cymru drosti ei hun? Ac yn ail, a wnewch chi geisio datganoli cyfiawnder ieuenctid yn gyflym i’r wlad hon fel nad yw plant Cymru yn cael cam pellach gan y system gosbi doredig sydd gennym ar hyn o bryd?

Rwy’n credu bod yr Aelod yn gwneud pwyntiau diddorol a phwysig iawn am gyflwr y genedl ac yn enwedig pobl ifanc a sut y mae’n rhaid inni sicrhau eu bod yn cael eu hamddiffyn costied a gostio o ran eu sefyllfa o fewn y sector. Gallaf ddweud bod perthynas y bwrdd cyfiawnder ieuenctid â Chymru yn dda iawn, a chafwyd arolwg cyn rhyddhau’r adroddiad, a rhoddwyd camau ar waith, yn enwedig mewn perthynas â’r ystâd ddiogeledd yma yng Nghymru.

Gallaf hysbysu’r Aelod fod y canlyniadau a gyhoeddwyd o arolwg 2016-17 o garchar y Parc dan ‘Diogelwch’, ‘Parch’, ‘Gweithgarwch pwrpasol’ ac ‘Ailsefydlu’ i gyd yn ‘weddol dda’. Gellir dadlau y dylai hynny fod yn well, ond mae’n sicr mewn lle gwell na’r holl sefydliadau diogel eraill ar draws y wlad.

Fy holl ethos, ac ethos fy adran, yw ein bod wedi gwneud cam â’r system mewn gwirionedd pan fydd pobl yn cael eu rhoi yn yr ystâd ddiogeledd. Dylem fynd ati’n llawer mwy rhagweithiol i wneud yn siŵr fod camau atal ar waith i gefnogi pobl ifanc. Dyna pam ein bod yn buddsoddi yn y canolbwynt profiadau niweidiol yn ystod plentyndod yma yng Nghymru i ddiogelu unigolion rhag pentyrru profiadau niweidiol yn ystod plentyndod. Rydym yn gweithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru ar draws yr adrannau i wneud yn siŵr ein bod yn gallu helpu pobl ifanc—eu hatal rhag mynd i mewn i’r systemau hyn—ond rwyf wedi cymryd y pwyntiau y mae’r Aelod yn eu gwneud a byddaf yn edrych yn ofalus ar yr argymhellion yn yr adroddiad, ac os oes mwy y gallwn ei wneud, byddaf yn sicr yn rhoi gwybod i’r Aelod.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet. Y cwestiwn nesaf—David Melding.