2. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am sefydlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru fel awdurdod iechyd arbennig? (OAQ51095)

Ym mis Gorffennaf, cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig gyda manylion y cynlluniau ar gyfer Addysg a Gwella Iechyd Cymru. Gosodwyd y ddeddfwriaeth i sefydlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru fel awdurdod iechyd arbennig ar 13 Medi, ac yn amodol ar ewyllys y Cynulliad, bydd yn dod i rym ar 5 Hydref.

Nodaf hefyd fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi bod yn hysbysebu am aelodau anweithredol i fwrdd yr awdurdod iechyd ac wedi gwneud cryn dipyn o waith o ran yr adroddiadau a oedd gennym eisoes gan Mel Evans a’r Athro Williams. Tybed a all ddweud beth y mae’n ei wneud i sicrhau y bydd y bwrdd yn gweithredu’n wirioneddol annibynnol, hyd braich oddi wrth Lywodraeth Cymru, yn ogystal â sicrhau bod y gwahanol fuddiannau proffesiynol yn cael eu cynrychioli’n briodol ar y bwrdd hwnnw. Credaf y dylai o leiaf dri o’r aelodau anweithredol fod yn siaradwyr Cymraeg. Beth y mae’n ei wneud i sicrhau bod y bwrdd hwnnw’n ystyried proffesiynau penodol yn briodol, er enghraifft nyrsio, gan fod y Cynulliad hwn wedi rhoi cymaint o bwyslais ar yr angen am gymarebau staffio mwy diogel?

Diolch am y cwestiwn. Credaf fod hwn yn gyfle defnyddiol i egluro diben a phwrpas y bwrdd, gan nad yw’r bwrdd yn mynd i fod yn fwrdd cynrychiadol, wedi ei lunio o wahanol grwpiau buddiant. Pe baem yn gwneud hynny, bydd gennym grwpiau gwahanol yn ymladd ac yn cystadlu â’i gilydd, yn hytrach na chael bwrdd gyda digon o arbenigedd i ymgymryd â’r gwaith o gynllunio’r gweithlu a swyddogaeth Addysg a Gwella Iechyd Cymru. Pe bai gennyf gynrychiolydd nyrsio, byddai gennyf lobi am gynrychiolydd meddygon, byddai gennym lobi am wahanol gynrychiolwyr ar gyfer meddygon ymgynghorol a chlinigwyr gofal sylfaenol, a gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd ac eraill. Dyna’r ffordd anghywir o fynd o’i chwmpas. Cyn hir, byddem mewn sefyllfa lle y byddai angen bwrdd mwy o lawer arnom er mwyn bodloni’r holl anghenion gwahanol hynny, a byddai cyfarfodydd y bwrdd yn troi’n gynadleddau bychain.

Rwy’n disgwyl y bydd modd i Addysg a Gwella Iechyd Cymru gaffael digon o arbenigedd, drwy eu prif weithredwr, eu huwch swyddogion ac aelodau annibynnol y bwrdd, i gynorthwyo’r gwasanaeth iechyd i ddeall yn iawn y broses o gynllunio’r gweithlu, drwy ddod â’r gwahanol gyrff, y cydnabu adroddiadau Evans a Williams eu bod yn bodoli, at ei gilydd i greu cyfangorff mwy cydlynol. A dyna yw diben Addysg a Gwella Iechyd Cymru. Mae’n cael ei sefydlu ar sail briodol lle y bydd y cadeirydd, ar ôl mi wneud fy mhenodiad cychwynnol, yn mynd drwy broses benodi gyhoeddus briodol, a dylai hynny roi sicrwydd i’r Aelodau ar bob ochr ynglŷn ag ansawdd yn ogystal ag annibyniaeth yr aelodau hynny wrth iddynt ymgymryd â’r her hon a’u swyddogaethau ar ran pob un ohonom.