3. Sut y bydd y Prif Weinidog yn sicrhau llwyddiant strategaeth tymor hir Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â digartrefedd? (OAQ51168)

Gwelir ein hymrwymiad i ymdrin â digartrefedd, wrth gwrs, yn y gyllideb a gyhoeddwyd gennym yr wythnos diwethaf.

Ni chlywais eich ateb yn y fan yna, Prif Weinidog, oherwydd y mwmian y tu ôl i chi. A fyddai wahaniaeth gennych chi ateb eto?

Fe wnaf ei ailadrodd. Gwelir ein hymrwymiad i ymdrin â digartrefedd—

Bydd y Prif Weinidog yn ailadrodd yr ateb a bydd y rheini ar ei feinciau cefn ychydig yn dawelach.

Gwelir ein hymrwymiad i ymdrin â digartrefedd yn y gyllideb a gyhoeddwyd gennym yr wythnos diwethaf.

Prif Weinidog, yr wythnos diwethaf pan ofynnais i chi, dywedasoch mai eich cynllun i fynd i'r afael â'r argyfwng digartrefedd yr ydym yn ei wynebu yng Nghymru oedd disgwyl i Lywodraeth Lafur ddod i rym yn San Steffan. Nawr, rwy'n siŵr y bydd yn gysur mawr i'r bobl niferus sy'n cysgu ar y stryd yng Nghymru cyn y gaeaf sy’n agosáu’n gyflym. Pe byddai gennym ni bwerau dros y Ganolfan Byd Gwaith a rheolaeth weinyddol dros daliadau, rhywbeth y mae Plaid Cymru wedi galw amdano ers blynyddoedd lawer, byddai’r grym gennych chi i atal cosbau ac i atal y llanast gweinyddol sy'n gadael pobl heb yr un geiniog. Nawr, mae atal digartrefedd, fel y gwyddoch, yn arbed arian mewn gwasanaethau cyhoeddus eraill. Mae hefyd yn achub bywydau, gan fod y cynnydd mewn marwolaethau diweddar yn ymwneud â chyffuriau yn gysylltiedig â digartrefedd. Am y rhesymau hynny yr ydym ni’n blaenoriaethu cyllideb Cefnogi Pobl yn rhan o'n trafodaethau cyllideb diweddar. Nawr, o ystyried hyn oll, heblaw am y gyllideb Cefnogi Pobl yr wyf i newydd ei chrybwyll, a ydych chi’n dweud o ddifrif nad oes unrhyw beth arall y gallwch chi ei wneud i atal yr argyfwng cynyddol hwn o ran digartrefedd tan fod Llywodraeth Lafur arall yn cael ei hethol yn San Steffan rywbryd yn y dyfodol pell? Ai dyna'r gorau y gallwch chi feddwl amdano ar gyfer y rheini sy’n cysgu ar y stryd yn y wlad hon?

Wel, edrychwn ymlaen at y diwrnod pan fydd Llywodraeth Lafur yn San Steffan, ond gofynnodd i mi restru'r hyn yr ydym ni wedi ei wneud. Wel, cynorthwywyd 11,000 o bobl ers mis Ebrill 2015; mae'r ystadegau digartrefedd diweddar ar gyfer chwarter cyntaf 2017-18 yn dangos cyfradd lwyddiant gyson mewn cyfnod o alw cynyddol; mae digartrefedd 63 y cant o'r holl aelwydydd a oedd dan fygythiad o ddigartrefedd wedi ei atal yng Nghymru oherwydd deddfwriaeth a gyflwynwyd gennym ni—mae'r ddeddfwriaeth, rydym ni’n gwybod, wedi bod yn ddigon dylanwadol gan fod Lloegr yn bwriadu ein copïo ni; rydym ni wedi dangos yn eglur ein penderfyniad i leihau digartrefedd yn y gyllideb ddrafft—bydd y £10 miliwn ychwanegol ar gyfer pob un o'r ddwy flynedd nesaf yn galluogi awdurdodau lleol i ddwysáu eu hymdrechion i sicrhau’r canlyniad gorau i'r rheini sydd mewn perygl o fod yn ddigartref; rydym ni newydd gyhoeddi £2.6 miliwn ychwanegol o gyllid ar gyfer prosiectau arloesol i fynd i'r afael â chysgu ar y stryd a digartrefedd ieuenctid; rydym ni wedi ymrwymo i gefnogi'r ymgyrch End Youth Homelessness ac rydym ni’n gweithio â hi i ddatblygu cynllun gweithredu i fynd i'r afael â'r broblem honno; ac wrth gwrs, mae gennym ni rownd arall o wahanol ddulliau, sy'n cynnwys llwybr tai i helpu cyn-bersonél y lluoedd arfog, y llwybr cenedlaethol i gyn-droseddwyr, y llwybr i helpu pobl ifanc i osgoi digartrefedd, a fframwaith llety ar gyfer pobl sy'n gadael gofal i sicrhau eu bod yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt i ddod o hyd i lety addas. Nid yw'n swnio fel syrthni i mi.

Prif Weinidog, rwy'n siŵr y gwnewch chi ymuno â mi i ganmol gwaith y Wallich. Mewn adroddiad diweddar a lansiwyd yn y Cynulliad yr wythnos diwethaf, rwyf wedi canfod y bu cynnydd i’r rhai sy’n cysgu ar y stryd yng Nghaerdydd ac Abertawe a bod y rhai sy'n cysgu ar y strydoedd 70 gwaith yn fwy tebygol o farw o gamddefnyddio sylweddau ac 11 gwaith yn fwy tebygol o farw o ganlyniad i alcohol. Rydym ni wedi clywed bod Deddf Tai (Cymru) 2014 yn rhoi pwyslais ar atal digartrefedd. Mae hynny'n bwysig dros ben, ond y math mwyaf difrifol o ddigartrefedd yw’r un sy’n effeithio ar bobl sy'n cysgu ar y stryd, a beth ydym ni’n ei wneud i helpu i ddatrys y problemau hynny sydd gan y rhai sy’n yn byw ar y strydoedd mewn gwirionedd ar hyn o bryd?

Wel, rwy’n adnabod y Wallich yn dda iawn. Yn rhyfedd ddigon, mae eu pencadlys ym Mhen-y-bont ar Ogwr ar y stryd lle’r wyf i’n byw—yn llythrennol i lawr y ffordd. Rydym ni wedi gweithio â nhw ar sail etholaeth dros flynyddoedd lawer i helpu pobl sydd wedi wynebu digartrefedd. Cyfeiriaf yr Aelod yn ôl at y pwynt a wneuthum yn gynharach ar y ffaith ein bod wedi dyrannu £2.6 miliwn o'r cyllid ar gyfer prosiectau arloesol i fynd i'r afael â chysgu ar y stryd a digartrefedd ieuenctid. Mae'n bwysig, rwy’n credu, gweithio gyda sefydliadau sydd â phrofiad ar lawr gwlad ac i’w caniatáu i ddatblygu'r atebion y maen nhw’n credu sy’n iawn, gan ddarparu, wrth gwrs, cyllid gan Lywodraeth Cymru.

Prif Weinidog, bûm yn dosbarthu brecwast gyda’r Wallich bythefnos yn ôl, ac roedd hi'n drawiadol iawn gweld y gefnogaeth a'r gwasanaethau y maen nhw'n eu cynnig—bwyd poeth, diodydd poeth, dillad, cyngor am lety, apwyntiadau meddyg teulu; cynigir pob math o fesurau cymorth a chyngor pwysig gan y Wallich. Clywsom hefyd yn bersonol gan y rheini sy’n cysgu ar y stryd yn union beth yr oeddent yn ei feddwl oedd yr atebion ymarferol—er enghraifft, bod cawodydd ar gael yn gyson ar adeg benodol yn ystod y bore a bod rhywle i sychu dillad, nad ydynt ar gael yn gyffredinol yng Nghasnewydd ar hyn o bryd ac maen nhw'n teimlo y dylent fod ar gael. Felly, byddwn yn cytuno'n llwyr â David Melding bod gan y Wallich hanes mor gryf o gyflenwi a llawer o wybodaeth am yr atebion ymarferol a fydd yn helpu’r rheini sy’n cysgu ar y stryd. Felly, rwy’n credu y dylai Llywodraeth Cymru fod yn gweithio'n fwy agos fyth gyda'r trydydd sector a sefydliadau fel y Wallich.

Ie. Nid oes angen ailadrodd yr hyn sydd eisoes yn cael ei wneud nac ailddyfeisio’r olwyn. Gwyddom fod sefydliadau ar gael sydd â phrofiad uniongyrchol ar lawr gwlad o helpu pobl. Gwaith y Llywodraeth o dan yr amgylchiadau hynny yw helpu'r sefydliadau hynny, a dyna, wrth gwrs, yr ydym ni’n mynd i’w wneud gyda'r cyllid yr ydym ni wedi ei gyhoeddi i alluogi prosiectau i gael eu cynnig sy'n arloesol ond, yn bwysig, wrth gwrs, yn gallu cael y cyllid.