3. A yw Llywodraeth Cymru wedi nodi'r ddarpariaeth o drenau trydan rhwng Caerdydd ac Abertawe yn ei gwahoddiad i dendro ar gyfer masnachfraint Cymru a'r Gororau? (OAQ51220)

Wel, o ganlyniad i gyhoeddiad Llywodraeth y DU ym mis Gorffennaf na fyddai'n trydaneiddo i Abertawe, ni fydd cynigwyr ar gyfer ein gwasanaethau rheilffyrdd yn gallu darparu a gweithredu trenau trydan rhwng Caerdydd ac Abertawe beth bynnag.

Roedd yr achos busnes gwreiddiol yn 2012, sef y sail ar gyfer y penderfyniad trydaneiddio, yn cynnwys pedwar trên trydan yr awr rhwng Abertawe a Chaerdydd, gan gynnwys gwasanaethau lleol, yn ôl yr hyn a ddeallaf. Nawr, pe byddai Llywodraeth Cymru wedi cynnwys gofyniad am wasanaethau trydan lleol yn y fanyleb fasnachfraint fanwl, yn unol â’r achos busnes gwreiddiol hwn, byddai'r Adran Drafnidiaeth wedi ei chael fwy neu lai yn amhosibl gwrthod trydaneiddio. Felly, onid yw Llywodraeth Cymru wedi colli cyfle yn y fan yma? Beth ydych chi'n mynd i’w wneud nawr, o ystyried y sefyllfa yr ydym ni ynddi erbyn hyn, i ddatrys y ffaith nad yw Abertawe'n mynd i gael y trydaneiddio a addawyd iddi?

Llywodraeth y DU sydd ar fai am fethu â thrydaneiddio. Nhw wnaeth yr addewid i drydaneiddio’r rheilffordd; nhw wnaeth dynnu'n ôl, nhw wnaeth dorri’r addewid hwnnw i drydaneiddio’r rheilffordd. Gwyddom mai tua £500 miliwn yw’r gost i drydaneiddio rhwng Caerdydd ac Abertawe. Rydym ni eisiau gwneud yn siŵr, fel y mae ein cynlluniau wedi dangos, boed hynny drwy'r metro neu'n ehangach drwy'r fasnachfraint—ein bod ni eisiau rhedeg trenau gwell yn amlach ar ein rheilffyrdd. Nid wyf yn credu y byddai wedi gwneud unrhyw wahaniaeth o gwbl, a bod yn onest â chi, pe byddem ni wedi ei nodi yn y fasnachfraint; bydden nhw wedi tynnu eu cyllid yn ôl beth bynnag.

Hoffwn bwysleisio pwysigrwydd trydaneiddio’r brif reilffordd o Lundain i Abertawe o ran mynd trwy Ben-y-bont ar Ogwr, Prif Weinidog. Rwy'n credu bod hynny’n hynod bwysig. Rwy’n credu bod y neges y mae'n ei gyfleu i ddarpar fuddsoddwyr o ba mor bwysig yr ydych chi’n credu yw ardal pan eich bod chi'n atal y trydaneiddio 40 milltir i ffwrdd yn anfantais ddifrifol i'r rheini ohonom ni sy'n byw i'r gorllewin o Gaerdydd. A wnaiff y Prif Weinidog barhau i gefnogi trydaneiddio'r rheilffordd o Gaerdydd i Abertawe?

'Gwnaf' yw'r ateb syml. Ond, wrth gwrs, nid yw hwn yn faes datganoledig. Llywodraeth y DU sy’n gyfrifol am y gyllideb; cyfrifoldeb Llywodraeth y DU yw cadw ei haddewid. Rwy'n rhannu ei bryder, ymhen amser, wrth i ni weld gwahanol drenau yn cael eu cyflwyno dros y blynyddoedd, y bydd y ffaith nad oes trydaneiddio yn golygu, ymhen amser, y bydd y trenau rhyng-ddinas yn dod i ben yng Nghaerdydd gan nad oes unrhyw fath o dyniant yn gallu mynd â nhw ymhellach i'r gorllewin. Oes, mae gennym ni drenau dau fodd ar hyn o bryd. Efallai nad oedd lansiad ddoe y lansiad mwyaf addawol, wrth i'r trên cyntaf dorri i lawr. Roedd yn ymddangos bod yr ail yn rhaeadru dŵr dros bobl oherwydd diffyg gyda'r system aerdymheru. Ond rydym ni’n gobeithio y bydd y materion hynny, yn amlwg, yn cael eu datrys er lles economi de Cymru. Ond gwnaethpwyd addewid i bobl Cymru; torrwyd yr addewid hwnnw gan yr un blaid. Pa werth nawr yw unrhyw addewid gan unrhyw Lywodraeth Geidwadol os ydyn nhw’n torri addewid a wnaed mewn modd mor gyhoeddus?

A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am ba un a wnaed unrhyw gynnydd ar ddatganoliad Llywodraeth Dorïaidd y DU o'r holl bwerau sydd eu hangen i Lywodraeth Cymru i sicrhau proses dendro lwyddiannus o fasnachfraint newydd Cymru a'r gororau? Mae pobl Cymru eisiau gweld Prif Weinidog Cymru ac Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith yn gwbl gyfrifol am y broses hon heb unrhyw ymyrraeth gan Chris Grayling, Alun Cairns a'u swyddogion. A, ddoe, aeth y ddau hynny ar drên newydd sbon o'r radd flaenaf a adawodd 25 munud yn hwyr oherwydd problemau technegol, a chafodd ei ohirio ymhellach ar y ffordd, gollyngodd dŵr o unedau aerdymheru, a gorfodwyd cymudwyr i sefyll gyda’r unedau aerdymheru wedi eu diffodd. A all y Prif Weinidog wneud popeth o fewn ei allu i gadw'r Ceidwadwyr aflwydd oddi wrth benderfyniadau am rwydweithiau rheilffyrdd Cymru?

Rwy'n credu mai dyna fyddai orau. O ran y cytundeb masnachfraint, mae cynnydd yn cael ei wneud yn hynny o beth erbyn hyn. Roedd rhywfaint o rwystrau yr oedd angen eu clirio; maen nhw wedi eu clirio. Y peth trist yw bod Llywodraeth y DU yn gwrthod caniatáu unrhyw fath o reolaeth i bobl Cymru dros eu rhwydwaith rheilffyrdd eu hunain. Nid oes gennym ni’r pŵer i gyfarwyddo Network Rail hyd yn oed—mae gan yr Albanwyr; ni allwn gyfarwyddo Network Rail hyd yn oed. Y gwir yw mai dim ond 1.5 y cant o fuddsoddiad rheilffyrdd sy'n dod i Gymru. Nawr, dylai'r gyfran honno fod yn 6 y cant neu’n 6.2 y cant yn seiliedig ar gyfran Barnett; rydym ni’n cael 1.5 y cant. Mae'n chwerthinllyd. Ar ben hynny, wrth gwrs, rydym ni’n gwybod bod yr Albanwyr yn gallu edrych ar gorff sector cyhoeddus dielw, hyd braich, fel dewis ar gyfer rhedeg eu rheilffyrdd. Cawsom ni ein gwahardd yn benodol rhag gwneud hynny ar y sail, yn ôl pob tebyg, y byddem ni, mewn rhyw ffordd, yn halogi gorsafoedd Lloegr â syniadau rhyfedd am wasanaethau rheilffyrdd dielw sy’n cael eu rhedeg yn dda. Ond dyna'r gwahaniaeth rhwng y driniaeth o Gymru a Lloegr a'r Alban gan y Llywodraeth Geidwadol hon. Pan ddaw i reilffyrdd, nid ydym yn cael unrhyw chwarae teg o gwbl; rydym ni’n cael addewidion wedi’u torri. Ond rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, yn gwneud iawn am eu diffygion.