Eitem 5 ar ein hagenda ein y prynhawn yma yw Gorchymyn Ystadegau Swyddogol (Cymru) 2017 a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid i gynnig y cynnig—Mark Drakeford.

Cynnig NDM6568 Julie James

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru; yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:

1. Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o’r Gorchymyn Ystadegau Swyddogol (Cymru) 2017 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 14 Tachwedd 2017.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Rydw i'n falch o gyflwyno Gorchymyn Ystadegau Swyddogol (Cymru) 2017. 

Mae’r pŵer i Weinidogion Cymru i wneud y Gorchymyn gerbron y Cynulliad y prynhawn yma wedi’i gynnwys yn adran 6(1)(b) o Ddeddf Ystadegau a’r Gwasanaeth Cofrestru 2007. Mae adran 65(7) y Ddeddf yn ei gwneud yn glir na chaiff Gweinidogion Cymru wneud y Gorchymyn heb gael cymeradwyaeth gan y Cynulliad. Diben y Gorchymyn yw galluogi ystadegau sydd wedi’u cynhyrchu neu’n mynd i gael eu cynhyrchu gan y cyrff a restrir i gael eu dynodi fel ystadegau swyddogol. Bydd gwneud hynny'n golygu y bydd yr ystadegau hyn wedyn yn destun monitro ac adrodd gan Awdurdod Ystadegau'r DU.

Cafodd y pŵer hwn i wneud Gorchmynion ei arfer gyntaf gan Weinidogion Cymru yn 2013 pan gafodd pum corff eu rhestru. Y tro hwn, mae’r Gorchymyn yn ehangach ei gwmpas ac yn enwi 14 o gyrff ychwanegol ar draws gwahanol sectorau. Mae rhai ohonynt wedi dod i fodolaeth ers 2013, pan wnaethpwyd y Gorchymyn gwreiddiol. Mae pob un o’r 14 o gyrff wedi cytuno i gael ei enwi yn y Gorchymyn. Dydyn ni ddim yn disgwyl, Dirprwy Lywydd, y bydd yr holl gyrff a restrir yn cyhoeddi ystadegau swyddogol ar unwaith. Mae’r Gorchymyn yn eu galluogi i gyhoeddi data fel ystadegau swyddogol pan fyddant yn ystyried bod hynny’n briodol a bod ganddynt y trefniadau cadarn ar waith i wneud hynny.

Mae ystadegau swyddogol yn rhoi ffenestr ar ein cymdeithas, yn llywio penderfyniadau ac yn galluogi'r cyhoedd i ddwyn y Llywodraeth i gyfrif. Mae'r Gorchymyn hwn yn sicrhau mwy o gysondeb wrth gyhoeddi ystadegau a'n bod yn dangos yma yng Nghymru egwyddorion y Swyddfa Rheoleiddio Ystadegau o ddidwylledd, ansawdd a gwerth ar draws ystod ehangach o awdurdodau cyhoeddus. Rwy’n gobeithio y bydd y Cynulliad yn cefnogi'r Gorchymyn y prynhawn yma.

Diolch. Steffan Lewis.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn i ddechrau trwy ddiolch i'r Ysgrifennydd Cabinet, yn gyntaf, am roi'r cyfle i mi dderbyn briff technegol buddiol iawn gan un o swyddogion y Llywodraeth ar y Gorchmynion hyn yr wythnos diwethaf.

Dim ond ychydig o gwestiynau sydd gen i'r prynhawn yma. O dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, mae'n ofynnol i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus gynhyrchu adroddiad blynyddol sydd yn dangos eu cynnydd ar gyrraedd nodau a amlinellir yn eu cynlluniau lles lleol. Er bod comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol wedi'i chynnwys o dan y Gorchymyn hwn, nid yw awdurdodau lleol, ond nhw sydd yn gyfrifol am yr ystadegau. Sut, felly, y mae'r Llywodraeth yn bwriadu sicrhau bod yr ystadegau a gynhyrchir yn yr adroddiadau blynyddol hyn yn bodloni a chydymffurfio â'r safon o fod yn annibynnol ac yn gadarn, fel yr amlinellir yn y Gorchymyn hwn, ac a oes gan Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau ar gyfer y dyfodol i sicrhau y bydd awdurdodau lleol, sydd yn cyhoeddi'r ystadegau, hefyd yn cydymffurfio â chod ymarfer ystadegau swyddogol?

Wrth gwrs, y mater arall o bwys yw'r penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd: bydd hyn yn cael effaith ar yr ystadegau sydd ar gael, megis y ffigurau iechyd, amaethyddol a rhai yn ymwneud â'r economi. Er enghraifft, dim ond yr Undeb Ewropeaidd sydd yn casglu data GDP ar lefel ranbarthol neu is-wladwriaethol, ac mae'n bwysig bod y ffigyrau hyn yn parhau i gael eu casglu wedi ein hymadawiad ni o'r Undeb Ewropeaidd. Ond hefyd, oherwydd mi fydd angen dylunio polisïau rhanbarthol newydd—ac rydw i'n deall bod yna gyhoeddiad yn mynd i ddod yn fuan gan y Llywodraeth—mae yna gyfle yma inni ail-ddylunio’r rhanbarthau ystadegol yng Nghymru er mwyn sicrhau bod unrhyw bolisi rhanbarthol newydd wir yn cynrychioli cyfoeth gwirioneddol. Sut, felly, mae'r Llywodraeth yn bwriadu sicrhau bod yr ystadegau yma ar gael ac yn cael eu casglu a'u cyhoeddi yn dilyn ein hymadawiad ni o'r Undeb Ewropeaidd? Ac a oes bwriad i ailystyried ail-ddylunio rhanbarthau ystadegol yng Nghymru er mwyn sicrhau bod unrhyw ddadansoddi data sydd yn cael ei wneud ar gyfer polisïau cyhoeddus yn cael ei wneud ar sail rhanbarthau ystyrlon?

Ac yn olaf, Dirprwy Lywydd, gwelaf nad yw byrddau iechyd chwaith wedi eu cynnwys dan y Gorchymyn hwn, ond eto mae Ymddiriedolaeth GIG Felindre wedi ei chynnwys. Mae'n bolisi gan y rhan fwyaf o bleidiau yn y Cynulliad yma y dylai holl gleifion ar hyd a lled Cymru gael ystadegau ystyrlon. Dros y blynyddoedd diwethaf, mae ffigurau wedi dangos bod y Llywodraeth wedi methu â chyflawni hyn, ond ymateb y Llywodraeth i hynny oedd nad oedd y data sy'n cael ei gasglu gan fyrddau iechyd yn ddigonol nac yn ddigon da, ac nad yw byrddau iechyd yn berffaith siŵr beth oedd y diffiniad, er enghraifft, o weithiwr allweddol, neu ddim yn casglu'r data o gwbl. Felly, mae hyn yn enghraifft o'r angen, rydw i'n meddwl, i ddod â'r byrddau iechyd i gyd i mewn i'r Gorchymyn yn y dyfodol er mwyn sicrhau cysondeb ystadegol ar hyd y genedl. A ydych chi'n cytuno y byddai hyn yn ffordd ymlaen? Ac a ydych chi'n agored i gynnwys y byrddau iechyd i gyd o dan y Gorchymyn yn y dyfodol er mwyn sicrhau safon uchel o ddata sydd ar gael i bawb yn y wlad? 

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid i ymateb i'r ddadl honno.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. A diolch i Steffan Lewis am y cwestiynau. Gwnaf ddechrau gyda'r trydydd—jest i ddweud, rydym ni wedi rhoi'r ymddiriedolaeth ambiwlans a hefyd Felindre i mewn i'r Gorchymyn achos maen nhw'n cymryd cyfrifoldebau ledled Cymru. Mae'r ymddiriedolaeth ambiwlans yn rhywbeth cenedlaethol, ac mae Felindre yn gyfrifol am ei shared services centre, sy'n rhoi gwasanaethau ledled Cymru, so maen nhw'n paratoi ffigurau a data ar y lefel yna. Nid ydym wedi rhoi byrddau iechyd i mewn achos nad ydyn nhw ar yr un lefel, ond i fod yn glir—nid yw'r Gorchymyn ar ddiwedd y daith. Mae'n gam ymlaen—rydym ni wedi rhoi mwy o gyrff cyhoeddus i mewn i'r Gorchymyn, ac, wrth gwrs, rydym ni yn agored i feddwl am fwy na hynny yn y dyfodol. 

Mae un pwynt yn berthnasol i'r pwynt cyntaf roedd Steffan Lewis yn ei godi am awdurdodau lleol. Yn yr Alban ac yn Lloegr, nid ydynt wedi rhoi awdurdodau lleol i mewn yn y system fel rydym ni yn siarad amdano heddiw. Rydym wedi rhoi i mewn am y tro cyntaf y local government data unit sy'n gyfrifol am bethau pan mae pobl yn casglu pethau at ei gilydd gan awdurdodau lleol, a chyhoeddi pethau ar lefel genedlaethol. So, mae hwnnw'n gam ymlaen, ond rydym yn agored i siarad â'r awdurdodau lleol ac i gadw'r posibilrwydd o'u rhoi nhw i mewn i Orchymyn yn y dyfodol hefyd. 

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, i droi jest at y pwynt am yr Undeb Ewropeaidd—.  

Yr hyn y gallaf ei ddweud yn y fan yma yw, wrth gwrs, nad dim ond mater o bwys i Gymru yw hwn, a bod deialog reolaidd yn digwydd rhwng prif ystadegwyr y gweinyddiaethau datganoledig a’r ystadegydd cenedlaethol i wneud yn siŵr nad yw gadael yr Undeb Ewropeaidd yn arwain at leihad yn y gallu i ddarparu gwybodaeth gan ddinasyddion Cymru yn yr oes ar ôl Brexit. Mae fframweithiau ystadegol yr UE yn darparu manteision o ran cysoni—mae pob rhan o'r Deyrnas Unedig yn gweld hynny—ac mae hyn yn cyfrannu at ddefnyddioldeb a thryloywder ystadegau ledled y DU. Mae’r ystadegydd gwladol a’r prif ystadegwyr yn gweithio’n galed ar y mater hwn, a gallwn wneud yn siŵr bod y pwyntiau a gododd Steffan Lewis yn cyfrannu at y trafodaethau parhaus hynny.

Felly, i grynhoi, Ddirprwy Lywydd, rwy’n meddwl mai dyma’r ffordd orau o ymateb i’r pwyntiau a gododd Steffan Lewis, ond mae’r Gorchymyn hwn yn gam sylweddol ymlaen o ran y Gorchymyn a oedd gerbron y Cynulliad yn 2013. Nid yw’n ddiwedd y daith o gwbl. Rwy’n gwybod bod uchelgais i barhau i ddatblygu'r ffordd yr ydym yn gwneud pethau yn y maes hwn, a'i bod yn ddigon posibl y caiff rhagor o gyrff eu hychwanegu yn y dyfodol. Dydw i ddim yn meddwl bod rheswm dros beidio â chefnogi'r Gorchymyn, fel y mae gerbron y Cynulliad heddiw, i wneud yn siŵr ein bod yn dal y cynnydd sydd ynddo, ac rwy’n gobeithio y bydd yr Aelodau yn barod i wneud hynny.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Derbyniwyd y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.