7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ar yr hyn sy’n gyfystyr â siaradwr Cymraeg yn y cynlluniau i gyflawni miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050? OAQ51445

Wel, dyna beth yw cwestiwn. A gaf i ddiolch i Mike am ofyn ei gwestiwn yn Gymraeg?

Data'r cyfrifiad yw sail y targed o 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg. Roedd cyfrifiad 2011 wedi cofnodi bod 562,000 o ddinasyddion Cymru yn eu hadnabod eu hunain yn siaradwyr Cymraeg, ond mae e'n anodd ynglŷn ag ym mha ffordd mae rhywun yn diffinio ei hun fel rhywun sydd yn siarad Cymraeg. Rwyf i wedi cwrdd â phobl sydd â Chymraeg digon da, Cymraeg pob dydd, sydd ddim yn cyfrif eu hunain fel siaradwyr Cymraeg o achos y ffaith eu bod nhw'n clywed yr hyn maen nhw yn Gymraeg ar y teledu a'r radio a'n meddwl, 'Wel, os taw dyna beth yw Cymraeg, nid yw fy Nghymraeg i'n ddigon da.' So, i fi, mae yna dasg dros y blynyddoedd i fagu hyder gyda phobl—pobl sydd ddim ag unrhyw fath o gefndir llenyddol, pobl sydd ddim yn darllen pethau yn Gymraeg ond sy'n gallu siarad Cymraeg ar lafar, er mwyn eu bod nhw'n gallu ystyried eu hunain fel siaradwyr Cymraeg ac i ddiffinio eu hunain fel siaradwyr Cymraeg yn y cyfrifiad.

Diolch am eich ateb, Brif Weinidog. Nawr, yn Saesneg.

Ceir tair lefel ar gyfer datblygu tair lefel o siaradwyr Cymraeg: yn dilyn y gwelliant aruthrol i addysgu Cymraeg mewn ysgolion cynradd cyfrwng Saesneg, ni ddylai unrhyw blentyn adael yr ysgol gynradd fel siaradwr uniaith Saesneg, nad oedd yn wir pan oeddwn i yn yr ysgol; y rhai sy'n cael eu haddysgu mewn ysgolion trwy gyfrwng y Gymraeg; a'r rhai sy'n astudio'r Gymraeg yn y brifysgol. Pa strategaeth sy'n cael ei dilyn i sicrhau 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050? Ac, yn bwysicach, fel y dywedasoch yn gynharach, sut ydych chi'n cael pobl sy'n siarad Cymraeg yn feunyddiol, ond nid i lefel dechnegol, nodi eu hunain fel siaradwyr Cymraeg?

Wel, yn gyntaf oll, mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod pobl sydd wedi dysgu Cymraeg yn yr ysgol i safon uchel neu—. Yn gyntaf oll, mewn ysgolion cyfrwng Saesneg, mae'n hynod bwysig bod y Gymraeg yn cael ei chymryd o ddifrif. Wrth gwrs, mae'r cwrs Cymraeg cryno wedi bod yn anhawster, ac mae hynny'n rhywbeth yr ydym ni'n rhoi sylw iddo, ac i gael gwared ar hyn y credaf sy'n rhwystr artiffisial rhwng iaith gyntaf ac ail iaith. Sut ydych chi'n diffinio hynny gydag unrhyw iaith? Ac i ystyried a yw hynny wir yn gweithio o ran y Gymraeg.

Yn ail, mae'n hynod bwysig nad yw'r rhai sy'n derbyn eu haddysg drwy gyfrwng y Gymraeg ac nad ydynt yn byw mewn cymuned lle siaredir y Gymraeg yn eang, nad ydynt yn dod o gefndir teuluol sy'n siarad Cymraeg, yn colli eu Cymraeg o ganlyniad i adael yr ysgol, oherwydd diffyg ymarfer a diffyg cyfle i'w defnyddio. Dyna pam, wrth gwrs, yr ydym ni wedi buddsoddi mewn canolfannau ledled Cymru fel y gall pobl fynd yno a defnyddio eu Cymraeg mewn ffordd naturiol mewn rhannau o Gymru lle nad yw'n cael ei siarad ar y stryd. Felly, mae hynny'n rhan ohono.

Sut ydych chi'n cael pobl i ddod yn fwy hyderus? Mae hwnnw'n gwestiwn mwy cymhleth. Mae unigolion yn gweld eu hunain mewn gwahanol ffyrdd. Rydym ni'n gwybod, er enghraifft, o edrych ar arolygon eraill, y gall nifer y siaradwyr Cymraeg mewn arolygon eraill fynd i fyny i gymaint â 750,000, gan fod pobl o'r farn bod yr arolygon yn llai ffurfiol na'r cyfrifiad, tra yn y cyfrifiad, mae pobl yn tueddu i ganolbwyntio'n gryf iawn ar beth maen nhw'n ei feddwl yw lefel eu hyfedredd yn yr iaith. Efallai y byddent yn ateb am eu hyfedredd yn y Saesneg, ond eu hyfedredd yn y Gymraeg—. Rwy'n meddwl bod llawer o bobl, ac mae hyn yn seiliedig ar dystiolaeth anecdotaidd, yn tueddu i nodi eu hunain fel 'deallwyr Cymraeg' yn hytrach na siaradwyr Cymraeg, yn enwedig mewn rhai rhannau o Gymru—Caergybi, rhannau o dde Sir Gaerfyrddin—er bod eu Cymraeg yn ddigon da i gael eu hystyried yn siaradwr brodorol. Mae annog y bobl hynny i wneud y naid honno i ystyried eu hunain yn siaradwyr Cymraeg yn rhan bwysig o'r hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud.

Diolch yn fawr, Llywydd. Wel, rwy'n cytuno 100 y cant â'r Prif Weinidog: mae'r Gymraeg wedi bod yn rhan o'r cwricwlwm ers datganoli, felly mae yna nifer fawr o bobl gyda sgiliau Cymraeg ond sydd ddim yn eu defnyddio, neu sydd ddim yn ystyried bod gyda nhw sgiliau Cymraeg.

Mae gan athrawon rhaglen sabothol, wrth gwrs. A oes gyda chi syniad eto am sut y gellid cefnogi'n ystyrlon unigolion allweddol mewn gweithluoedd eraill?

Wel, dyna un o'r pethau, wrth gwrs, rydym ni'n ystyried fel rhan o'r strategaeth rydym ni wedi ei dodi mewn lle. Mae'n hollbwysig eu bod nhw'n cael y cyfle i ddefnyddio'r Gymraeg yn y gweithle. Mae hi hefyd yn bwysig dros ben fod pobl yn gallu gloywi eu Cymraeg nhw. Mae'n rhaid i mi ddweud, pan ddes i fan hyn yn 1999, ni fyddwn i fyth wedi sefyll ar fy nhraed a siarad yn Gymraeg—byth—achos y ffaith nad oedd hyder o gwbl gyda fi yn Gymraeg, yn yr eirfa oedd gyda fi. Nid oedd unrhyw fath o gefndir llenyddol gyda fi o gwbl. Ac felly, mae'n hollbwysig i roi'r cyfle i bobl i ddefnyddio'r Gymraeg yn y gweithle.

Ar un adeg, mae'n rhaid imi ddweud, nid oeddwn o blaid pobl yn gwisgo bathodyn, ond erbyn hyn rydw i wedi newid fy meddwl, achos rydw i'n credu ei fod e yn bwysig bod pobl yn gallu gweld bod rhywun yn siarad Cymraeg, ac yn gallu defnyddio'r Gymraeg gyda rhywun er mwyn rhoi'r cyfle i'r person yna i ddefnyddio'r Gymraeg hefyd. Felly, un o'r pethau hoffwn eu gweld yw mwy o bobl yn hybu eu staff i wisgo bathodynnau os maen nhw eisiau, er mwyn eu bod nhw'n gallu dangos i bobl eraill eu bod nhw'n gallu siarad Cymraeg, er mwyn, wrth gwrs, eu bod nhw'n gallu defnyddio eu Cymraeg yn y gweithle.

Diolch i'r Prif Weinidog.