10. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am lywodraethu byrddau iechyd GIG Cymru? OAQ51686

Mae angen i gyrff y GIG sicrhau bod ganddyn nhw drefniadau llywodraethu cadarn ar waith a'u bod nhw'n ymddwyn mewn modd sy'n cynnal y gwerthoedd a osodwyd ar gyfer sector cyhoeddus Cymru.

Wel, un o'r meysydd llywodraethu y mae angen ei ailystyried efallai o ganlyniad i heddiw yw cynnal cyfrinachedd rhwng byrddau iechyd ac Aelodau Cynulliad. Efallai y gwnaiff y Prif Weinidog roi sylw i hynny yn ei ymateb, ond y cwestiwn yr oeddwn i eisiau ei godi, wedi ei gymell gan yr hyn sy'n digwydd yn Hywel Dda ar hyn o bryd, yw lefel anfodlonrwydd y cyhoedd gyda'r dull a ddefnyddir i wneud penderfyniadau a diffyg democratiaeth yn y gwasanaeth iechyd gwladol yng Nghymru.

Safodd UKIP yn etholiad diwethaf y Cynulliad ar sail polisi o wneud byrddau iechyd yn etholedig—chwech allan o 11 yn ein cynnig, gyda phump awdurdod gweithredol proffesiynol—fel bod pobl sy'n mynd i gael eu heffeithio gan benderfyniadau a wneir yn cael cyfle i ethol pobl sy'n gwneud y penderfyniadau hynny drostynt. Yr hyn sy'n digwydd ar hyn o bryd yw bod pobl yn teimlo y bydd beth bynnag sy'n mynd i ddod i'r amlwg o'r broses hon yn rhywbeth sy'n cael ei orfodi arnynt yn hytrach na rhywbeth y maen nhw wedi chwarae unrhyw ran wirioneddol yn ei ddatblygiad.

Wel, fel y dywedais, mae cadeirydd y bwrdd iechyd wedi cadarnhau y bydd hi'n sefydlu grŵp cyfeirio gyda chynrychiolwyr yn cael eu gwahodd o'r holl bleidiau gwleidyddol, ac aelodau etholedig ar lefel sirol, i'w diweddaru'n rheolaidd ar waith gweddnewid. Bydd y cyfarfod hwnnw'n cael ei gynnal yn fisol, a bydd gwahoddiadau yn cael eu hanfon at yr holl ACau, Aelodau Seneddol ac aelodau cyngor etholedig.

Prif Weinidog, mae'r adolygiad seneddol yn argymell matrics aeddfedrwydd y Good Governance Institute fel ffordd o fesur llywodraethu da mewn byrddau iechyd. Sut ydym ni'n mesur llywodraethu da ar hyn o bryd?

Wel, mae'n rhaid iddyn nhw sicrhau trwy eu darpariaeth, wrth gwrs, gwasanaeth diogel a chynaliadwy yn eu hardaloedd, a chredaf eu bod nhw'n gwneud hynny. Bydd penderfyniadau anodd y bydd yn rhaid iddyn nhw eu gwneud yn achlysurol; rydym ni'n gwybod hynny. Yr hyn sy'n hynod bwysig, fodd bynnag, yw ein bod ni'n gallu eu mesur o ran eu hymgysylltiad cyhoeddus. Bu problemau yn y gorffennol ynghylch hyn, ac nid lleiaf yn Hywel Dda. Dyna pam yr wyf yn croesawu'n fawr yr hyn y mae cadeirydd y bwrdd iechyd wedi ei ddweud.

Diolch i'r Prif Weinidog. Pwynt o drefn yn codi allan o gwestiynau—Rhun ap Iorwerth.

Hoffwn godi pwynt o drefn o dan Reol Sefydlog 13.9. Mae Deddf Diogelu Data 1998 yn dweud na ddylai unrhyw un ddefnyddio data mewn ffyrdd sydd ag effeithiau andwyol na ellir eu cyfiawnhau ar yr unigolion dan sylw, ac y dylech chi drin data personol pobl dim ond mewn ffyrdd y bydden nhw'n ei ddisgwyl yn rhesymol. Rydym ni i gyd yn reolwyr data yn ein swyddfeydd ein hunain yma yn y Cynulliad, wrth gwrs. Mae'r Rheolau Sefydlog yn dweud bod gan y Llywydd swyddogaeth eglur o ran goruchwylio a yw Aelodau yn ymddwyn mewn modd sy'n gyfystyr â throsedd. Ar sail hynny, a wnewch chi, Llywydd, addo adolygu'r ymateb a roddwyd gan y Prif Weinidog i gwestiwn a ofynnwyd gan Adam Price, yr Aelod dros Ddwyrain Caerfyrddin? Rwy'n credu ein bod ni'n sôn yma am ddefnydd amhriodol o ddata. Rydym ni'n sôn am fynediad sydd gan Weinidogion y Llywodraeth at wybodaeth sy'n cael ei chadw gan wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru am Aelodau Cynulliad, ac rydym ni'n sôn am fater o wybodaeth freintiedig yn cael ei defnyddio gan y Llywodraeth i ymosod ar Aelod o'r Cynulliad hwn.

Ie, Prif Weinidog.

Anfonwyd datganiad gan yr Aelod ac un arall, a oedd yn dweud,

Byddwn yn cadw llygad gofalus ar y cynigion hyn wrth iddyn nhw ddatblygu, ac rydym ni'n bwriadu cyfarfod â chynrychiolwyr y bwrdd iechyd ar y cyfle cyntaf.

Mae'n gyfreithlon, yn fy marn i, i dynnu sylw at y cyfleoedd a gynigiwyd. Mae'n gwbl gyfreithlon ac yn agored i graffu. Os bydd Aelodau'n dweud eu bod nhw eisiau cyfarfod ar y cyfle cyntaf, mae'n bwysig bod dealltwriaeth ymhlith y cyhoedd bod cyfleoedd wedi eu cynnig, ac mae hynny'n rhywbeth y mae'n debyg— [Torri ar draws.] Gwrandawais ar Rhun ap Iorwerth heb dorri ar ei draws. Efallai y gwnaiff ef roi'r un cwrteisi i mi, a gweddill ei blaid.

Gwnaiff, mi wnaiff. Bydd yn rhoi'r cwrteisi hwnnw i chi , a diolch am eich ateb a'r pwynt o drefn. Rwyf wedi nodi'r hyn a ddywedwyd yma y prynhawn yma. Byddaf yn rhoi mwy o ystyriaeth i rannu data a'i berthnasedd i'n Rheolau Sefydlog yma, ond mae hwnnw'n fater y byddaf yn ei ystyried ymhellach ac yn dychwelyd ato os bydd angen.