5. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am effaith cynllun Cymorth i Brynu—Cymru? OAQ52155

Ers ei lansio yn 2014, mae Cymorth i Brynu—Cymru wedi helpu bron i 6,900 o aelwydydd i brynu eu cartref newydd, gan gynnwys oddeutu 75 y cant o brynwyr tro cyntaf. Hefyd, wrth gwrs, mae'r cynllun yn denu cyllid datblygu i Gymru ac yn darparu swyddi a chyfleoedd i gadwyn gyflenwi Cymru.

Diolch, Prif Weinidog. Mae gwerth cartrefi yng Nghasnewydd wedi cynyddu 4.7 y cant yn y flwyddyn ddiwethaf, ac mae pris cyfartalog tŷ yng Nghasnewydd yn fwy na £185,000 erbyn hyn. Mae cynllun Cymorth i Brynu Llywodraeth Cymru wedi helpu dros 1,200 o brynwyr tro cyntaf i brynu eu cartrefi yng Nghasnewydd, ac mae hynny'n un rhan o bump o'r holl gartrefi Cymorth i Brynu a brynwyd yng Nghymru.O gofio bod diddymiad tollau pont Hafren yn prysur agosáu, a phobl yn symud o Fryste a Chaerdydd i Gasnewydd, mae rhenti a phrisiau tai sy'n codi yn parhau i roi straen gwirioneddol ar bobl ifanc a theuluoedd. O ganlyniad, ceir perygl gwirioneddol y bydd prynwyr tro cyntaf ifanc yn cael eu prisio allan o'r farchnad. Beth arall all Llywodraeth Cymru ei wneud, gyda'r awdurdod lleol a landlordiaid cymdeithasol a datblygwyr, i sicrhau bod mannau poblogaidd ar gyfer prynu tai, fel Casnewydd, yn gyraeddadwy i'r rhai hynny sydd eisiau dringo ar yr ysgol dai am y tro cyntaf?

Mae Cymorth i Brynu—Cymru yn rhan o hynny, ond mae cynlluniau eraill fel Rhentu i Brynu yn hynod bwysig, a gwneud yn siŵr hefyd, wrth gwrs, bod cyflenwad digonol o dai yn yr ardal. Nid yw hynny'n golygu adeiladu mwy a mwy o gartrefi yn unig—er bod gennym ni ein targed o 20,000 o gartrefi a fydd yn cael ei fodloni erbyn diwedd y tymor Cynulliad hwn—ond hefyd, wrth gwrs, dod â mwy o gartrefi gwag i ddefnydd, ac mae gan Gasnewydd, wrth gwrs, hanes da o wneud hynny. Ac, wrth gwrs, mae'n golygu ystyried ffyrdd amgen fel cynlluniau ecwiti a rennir, fel ymddiriedolaethau tir cymunedol, er mwyn gwneud tai yn fwy fforddiadwy, ac yn enwedig i wneud yn siŵr nad yw prisiau tai yn cynyddu mor gyflym a mor bell fel nad yw'r tai yn fforddiadwy wedyn. Un ffordd o wneud hynny yw drwy ecwiti a rennir. Un ffordd o wneud hynny yw drwy ymddiriedolaethau tir cymunedol, lle mae'r tir yn eiddo i landlord ac mae'r bobl sy'n berchen ar dai ar y tir yn lesddeiliaid. Mae'n helpu i reoli prisiau tai. Rwy'n credu y gall adeiladwyr tai ystyried yr holl bethau hyn, er mwyn gwneud yn siŵr bod mwy a mwy o gartrefi yn dod ar gael.

Prif Weinidog, rwy'n sicr yn cytuno bod y cynllun Cymorth i Brynu wedi bod yn llwyddiannus, fel y mae wedi bod yn Lloegr, ac mae'r mesurau eraill o ran galw a grybwyllwyd gennych—mae'r rhan fwyaf ohonynt yn Lloegr hefyd—wedi bod o gymorth hefyd, ond nid ydynt mor rymus â mesurau'r ochr gyflenwi. A gaf i ddweud wrthych chi, nawr, y ffigurau diweddaraf? Ers mis Mawrth 2018, sydd newydd fynd heibio, mae pris cyfartalog tŷ yng Nghymru dros £181,000 erbyn hyn. Mae hynny rhwng chwech a saith gwaith yr incwm cyfartalog. Dyna pam mae gennym ni argyfwng tai. Nid eich bai chi yw hynny'n arbennig; mae'n fai ar bob un ohonom ni sydd wedi bod yn weithredol ym myd gwleidyddiaeth dros y 25 i 30 mlynedd diwethaf. Mae'n rhaid i ni gael newid llwyr, gan ddechrau ar yr ochr gyflenwi.

Rwy'n cytuno, ond mae'n ymwneud â mwy na hynny. Rhan anoddaf y farchnad dai yn y DU yw bod pobl wedi dod i arfer, dros flynyddoedd lawer iawn, â gweld tŷ fel asedl—fel rhywbeth a allai o bosibl fod yn rhywbeth lle gallent weld cynnydd i'w buddsoddiad ariannol, neu'n rhywbeth i'w plant. Nid yw'n digwydd ym mhobman arall, mewn gwledydd eraill. Yn aml iawn, mewn rhai gwledydd, ystyrir mai rhentu yw'r norm ac ni ystyrir eiddo fel rhywbeth yr ydych chi'n buddsoddi ynddo. Ond mewn gwirionedd, mae'n wir bod pobl yn buddsoddi mewn tai gyda'r disgwyliad y bydd prisiau yn codi. Y cwestiwn yw cael y cydbwysedd cywir: bydd prisiau yn codi, ond mae'n fater o wneud yn siŵr nad ydynt yn codi'n aruthrol, ac mae hynny'n golygu cynyddu'r cyflenwad. Mae yn llygad ei le am hynny. Ond mae'n golygu gwneud yn siŵr bod y cyflenwad yn cyfateb yn briodol i'r galw sydd yno. Nid oes unrhyw bwynt mewn cynyddu'r cyflenwad o dai uwchraddol os nad yw'r farchnad yn mynd i helpu'r bobl hynny sydd ar ben isaf y raddfa incwm, a dyna pam yr wyf i wedi pwysleisio'r ffaith honno erioed, oes, mae angen tai cymdeithasol arnom, oes, mae angen i ni wneud yn siŵr bod mwy o lety rhent preifat da, oes, mae angen mwy o dai arnom i'w prynu, ond mae angen i ni hefyd ystyried ffyrdd eraill y gall pobl gael cyfran mewn eiddo heb orfod prynu tŷ yn llwyr, a fyddai y tu hwnt iddyn nhw yn ariannol.