4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddyfodol gwasanaethau iechyd yng ngorllewin Cymru? OAQ52295

Mae bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda yn cynnal ymgynghoriad ar hyn o bryd ynghylch cynigion i drawsnewid gwasanaethau cymunedol ac ysbytai yn y gorllewin. A gaf i annog unrhyw un sydd â diddordeb i gymryd rhan yn yr ymgynghoriad a dweud eu barn er mwyn helpu i lunio gwasanaethau’r rhanbarth ar gyfer y dyfodol?

Brif Weinidog, rwy'n siŵr eich bod chi'n ymwybodol o'm gwrthwynebiad i i gynigion presennol bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda, o gofio bod pob un o'r tri opsiwn mae'r bwrdd iechyd yn eu cynnig yn arwain at israddio ysbyty Llwynhelyg, sydd yn annerbyniol i'r bobl rwy'n eu cynrychioli. A ydych chi felly yn rhannu fy mhryderon, a phryderon pobl sir Benfro, nad oes opsiwn yn yr ymgynghoriad a fydd yn diogelu gwasanaethau yn ysbyty Llwynhelyg? Ac a ydych chi'n cytuno â mi fod rhaid i unrhyw benderfyniadau ar ddyfodol gwasanaethau iechyd yn y gorllewin barchu barn y bobl y mae'r gwasanaethau hynny yn eu gwasanaethu? 

Mae'n hollbwysig, wrth gwrs, bod yna ymgynghoriad eang, ac mae hynny wedi digwydd lan at nawr. Mae bron 1,000—964—o questionnaires ar-lein wedi cael eu cwblhau, a dros 500 drwy'r post. Mae yna gyfarfodydd wedi cymryd lle ac maent wedi cael torf parchus ym mhob un ohonyn nhw. Beth sy'n bwysig i'w gofio, wrth gwrs, yw bod beth sydd wedi cael ei ddodi yn y ddogfen ei hunan wedi cael ei ddatblygu gyda doctoriaid, nyrsys a staff, a phobl sydd yn rhoi gofal, cynrychiolwyr cleifion hefyd a'u partneriaid nhw. So, nid rhywbeth gwleidyddol yw hwn. Nid yw'n rhywbeth sydd wedi cael ei ysgrifennu gan rywun sy'n eistedd mewn swyddfa; mae hwn wedi cael ei ddatblygu gan bobl sy'n gweithio yn y gwasanaeth iechyd. So, mae'n hollbwysig fod pobl yn chwarae rhan. Nid wyf yn mynegi barn, wrth gwrs—ni fyddai'r Aelod yn erfyn i mi wneud hynny—ond mae'n hollbwysig fod pobl yn mynegi barn ynglŷn â pa fath o strwythur a ddylai fod yn y gorllewin yn y pen draw.   

Fe fyddwch chi'n ymwybodol fod ymgynghoriad bwrdd iechyd Hywel Dda yn seiliedig ar wella gwasanaethau yn y gymuned, ac mae hynny yn sail hefyd i'r cyhoeddiad gan y Llywodraeth gynnau fach yr wythnos yma ynglŷn â gofal ac iechyd yn dod yn nes at ei gilydd. Ond y gwirionedd yw bod pobl wedi clywed straeon fel hyn o'r blaen, a'r gwirionedd ar lawr gwlad yw, er enghraifft, rhestr aros o bum mlynedd ar gyfer deintydd gwasanaeth iechyd yn ne Ceredigion, a ffonio yn y bore ar gyfer meddygfeydd yn cael ei ddefnyddio yn gyson iawn fel ffordd o reoli a dogni mynediad at ofal sylfaenol. Oni fyddai'n gwneud mwy o sens bod y bwrdd iechyd o leiaf yn dangos i drigolion Hywel Dda eu bod nhw'n gallu gwneud y pethau sylfaenol yma yn iawn cyn dechrau sôn am gestyll yn yr awyr fel ysbyty newydd?

Na, nid ydw i'n credu bod yna rywbeth yn bod gydag ysbyty newydd, mae'n rhaid i mi ddweud, mewn egwyddor. Rydw i'n credu bod hynny yn cael ei ystyried. Rydym yn gweld ysbytai yn agor ar draws Cymru. Beth sy'n hollbwysig yw bod y strwythur yn iawn yn y pen draw.

Gyda doctoriaid, nid oes yna ddim rheswm pam ddylai pobl ffonio doctoriaid yn y bore. Y doctoriaid sy'n gwneud hynny—nid y bwrdd iechyd. Mae yna sawl meddygfa ar draws Cymru sydd ddim yn mynnu eu bod nhw'n gwneud hynny. Felly, dewis y doctoriaid yw hynny; dewis y feddygfa yw hynny—[Torri ar draws.] Wel, gallaf i ddweud bod yna sawl meddygfa ar draws Cymru sydd yn rhoi cyfle i bobl wneud apwyntiadau ar-lein. A ydyn nhw'n gwneud hynny? Maen nhw'n gallu ffonio lan i wneud apwyntiad. A ydyn nhw'n gwneud hynny? Dewis doctoriaid yw hynny, ac mae hynny'n rhywbeth mae'n rhaid iddyn nhw ei esbonio i'w cleifion nhw.

Byddwch yn ymwybodol, wrth gwrs, Prif Weinidog, bod ymgynghoriad sy'n mynd rhagddo ac nad yw'n dod i ben tan 12 Gorffennaf. Fe wnes i gais yn y fan yma rai wythnosau yn ôl ynglŷn â chael cyfleoedd ychwanegol i bobl gymryd rhan yn yr ymgynghoriad hwnnw, ac fe wnaeth bwrdd iechyd Hywel Dda ymateb. Rwy'n gobeithio y gwnewch chi ailadrodd unwaith eto—gan mai ymgynghoriad yw hwn—nad oes unrhyw beth wedi ei benderfynu hyd yn hyn, ac annog pobl, pwy bynnag ydyn nhw, ac yn enwedig beth bynnag fo'u safbwyntiau, fel y gellir eu hystyried yn y ddogfen derfynol a fydd yn cael ei chyflwyno i'w hystyried ar ôl yr ymgynghoriad.

Mae'n iawn i ddweud nad oes unrhyw benderfyniadau wedi eu gwneud. Mae'n hynod bwysig, fel yr wyf i wedi ei ddweud, y ceir yr ymgynghoriad llwyraf posibl. Nid wyf i wedi clywed am unrhyw gwynion ynghylch yr ymgynghoriad ei hun, er, wrth gwrs, bydd safbwyntiau cryf ynghylch beth ddylai'r canlyniad fod. Fel yr wyf i wedi ei ddweud o'r blaen, mae'n hynod bwysig bod y bwrdd iechyd yn manteisio i'r eithaf ar bob cyfle i ymgysylltu â'r cyhoedd.