2. Pa egwyddorion sydd y tu ôl i'r ymgynghoriad, 'Cryfhau Llywodraeth Leol: Cyflawni dros Ein Pobl'? OAQ52319

Bwriad yr ymgynghoriad Papur Gwyrdd yw cael trafodaeth adeiladol ar sut i sicrhau llywodraeth leol gryfach, sydd yn fwy grymus.

Diolch am yr ateb byr. Roeddwn i’n gobeithio y byddech chi’n sôn am gydweithio yn yr ateb, a dweud y gwir, achos dyna beth sydd ar goll, mae’n ymddangos i mi, ar hyn o bryd yn yr ymateb i’r ymgynghoriad. Nid wyf yn siŵr pam mae’r Llywodraeth mor frwd dros adnewyddu a diwygio ac ad-drefnu llywodraeth leol pan fo gyda nhw gynigion gan lywodraeth leol ei hunan i gydweithio yn well, i gydweithio’n fwy strategol, ac yn wyneb yr holl newidiadau sy’n mynd i ddigwydd yn sgil gadael yr Undeb Ewropeaidd yn ogystal. Ym mha ffordd y mae’r Gweinidog yn bwriadu ymateb i’r ymgynghoriad ar sail yr ymateb hyd yma gan lywodraeth leol, sy’n ymddangos eu bod nhw yn gwthio yn erbyn ei syniadau, ac nid yw ef yntau yn cynnig cydweithio gyda nhw?

Rydym ni'n trafod sut rydym ni’n gweithio gyda llywodraeth leol, ac rydym ni wedi bod yn gwneud hynny ers amser.

A gaf i ddweud hyn? Beth rwyf eisiau ei wneud drwy’r broses yma yw sicrhau ein bod ni yn cynnig nid jest diwygio llywodraeth leol, gan nad oes pwrpas gwneud hynny os nad oes pwrpas i’r peth. Felly, beth rwyf eisiau ei wneud yw cryfhau llywodraeth leol, cryfhau cynghorau, cryfhau’r ffordd rydym yn ethol cynghorwyr, cryfhau’r ffordd rydym yn cael atebolrwydd gwleidyddol yn lleol, cryfhau arweinyddiaeth leol, a chryfhau’r gwasanaethau rydym ni’n eu cael yn lleol. Felly, proses bositif yw hon, a phroses o ddatganoli grym o’r lle yma i ganolfannau gwleidyddol ar draws ein gwlad. Ac rwy’n credu y buaswn i’n gobeithio, o leiaf, y buasai hynny’n rhywbeth lle y buasai fe a’i blaid yn cytuno â ni.

Os gallaf hysbysu Ysgrifennydd y Cabinet, nid wyf yn siŵr fod llawer o fewn llywodraeth leol yn ystyried hon yn broses gadarnhaol. Yn wir, maent yn ei hystyried yn broses drahaus mewn gwirionedd.

Beth bynnag, yn eu hymateb i'ch Papur Gwyrdd, mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy wedi datgan mai'r gwir ddewis amgen realistig i'r cynigion yn y Papur Gwyrdd yw i Lywodraeth Cymru ddarparu cyfnod o gymorth a sefydlogrwydd. Ac roeddent mor siomedig pan addawodd eich rhagflaenydd, flwyddyn yn unig yn ôl, y ceid 10 mlynedd o sefydlogrwydd o'r fath? Ar ben hynny, mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Sir Ddinbych wedi dadlau'n gryf iawn yn erbyn eich cynigion, gan ddatgan na wnaed achos credadwy dros newid, a nodi nad yw profiad rhai awdurdodau yn y gorffennol mewn perthynas ag uno gwirfoddol, ac ymateb y Llywodraeth iddynt, yn galonogol.

Rydym yn gwybod bod y cynigion a gyflwynwyd gan Conwy a sir Ddinbych wedi cael eu gwrthod yn llwyr gan eich rhagflaenydd. Felly, a allwch esbonio i'r awdurdodau lleol hynny, a welodd eu cynigion uno gwirfoddol yn cael eu gwrthod yn ystod y pedwerydd Cynulliad heb eglurhad hyd yn oed, ac a gafodd dawelwch meddwl yn sgil addewid eich rhagflaenydd o 10 mlynedd o sefydlogrwydd y llynedd, pam rydych bellach wedi penderfynu parhau gyda'r ymagwedd fyrbwyll hon tuag at uno gorfodol?

Lywydd, weithiau, gall y ddadl hon fod yn eithriadol o ailadroddus yn hytrach na dadlennol. Rwyf wedi ateb y cwestiwn y mae'r Aelod wedi'i ofyn ar sawl achlysur. Mae'n rhaid i mi ddweud, pe baem yn cynnig yr un sefydlogrwydd a gynigir i lywodraeth leol yn Lloegr i lywodraeth leol yng Nghymru, sef y sefydlogrwydd o wybod y bydd llai o adnoddau y flwyddyn nesaf na'r llynedd, llai o adnoddau y flwyddyn ganlynol na'r flwyddyn nesaf, y byddwn yn cael gwared ar y grant cynnal refeniw, y byddwn yn sicrhau bod llywodraeth leol yn colli pwerau, yn cael eu gwanychu ac yn wynebu lleihad sylweddol yn eu gallu i ddylanwadu ar ddyfodol eu cymunedau lleol, nid wyf yn siŵr mai dyna'r math o sefydlogrwydd y byddent ei eisiau. Wyddoch chi, rwy'n gwrando ar Aelodau Ceidwadol dro ar ôl tro yn y Siambr hon, yn dod ataf ac yn dweud wrthyf eu bod yn anghytuno â dull gweithredu Llywodraethau Cymru olynol, ond nid oes un cynghorydd Ceidwadol wedi cysylltu â mi, wedi dod ataf, wedi cyfarfod â mi, wedi ysgrifennu ataf a dweud wrthyf, 'Cyflwynwch bolisïau'r Ceidwadwyr mewn llywodraeth leol os gwelwch yn dda'? Nid oes un cynghorydd lleol yn unrhyw ran o Gymru eisiau gweld polisi Ceidwadol ar gyfer cefnogi, cynnal a thagu llywodraeth leol.