4. Sut y bydd metro de Cymru yn gwella mynediad i drafnidiaeth gyhoeddus yng Nghwm Cynon? OAQ52384

Bydd Aberdâr a Chwm Cynon ehangach yn elwa ar gynnydd i bedwar gwasanaeth yr awr yn 2022. Yn fwy uniongyrchol, bydd y treial o wasanaeth ar y Sul sy'n weithredol ar hyn o bryd yn cael ei wneud yn barhaol o fis Rhagfyr 2018.

Diolch, Prif Weinidog. Rwy'n croesawu'r sylwadau hynny ar agwedd rheilffordd y metro, ond mae'n bwysig nodi, bod y prosiect metro, o'r dechrau, wedi ei hyrwyddo fel ateb trafnidiaeth integredig. Mae daearyddiaeth y Cymoedd yn golygu mai ein cymunedau tlotaf yn aml sydd bellaf oddi wrth y cysylltiadau trên ar lawr y dyffryn. Felly, er mwyn iddyn nhw elwa ar well mynediad at y farchnad swyddi, mae'n hanfodol eu bod nhw'n cael eu gwasanaethu gan gysylltiadau bws cryf sy'n bwydo i mewn i'r gwasanaethau trên hynny. Felly, Prif Weinidog, pa sicrwydd all Llywodraeth Cymru ei roi bod y cysylltiadau bws hynny yn parhau i fod yn ganolog i weledigaeth y metro?

Wel, bydd Aelodau yn ymwybodol o'r rhwystredigaeth y mae llawer ohonom ni'n ei deimlo pan fydd etholwyr yn dod atom ni ac yn dweud, 'A oes unrhyw beth y gallwch chi ei wneud am y llwybr bws hwn sydd wedi cael ei dorri?' A'r ateb yw, 'Wel, nid yw'n ddim i wneud â Llywodraeth. Mae'r cwbl o'r sector preifat, ar wahân i lwybrau â chymhorthdal.' Wel, mae hynny wedi dod i ben, oherwydd, yn y rhan fwyaf o Gymru, ceir monopoli preifat ar wasanaethau bws i bob pwrpas. Gallan nhw wneud fel y mynnant o ran pa lwybrau y maen nhw'n eu rhedeg. Nawr bod gennym ni gyfrifoldeb a rheolaeth dros y gwasanaethau bws yng Nghymru, mae'r cyfle ar gael i greu'r system bysiau, rheilffordd ysgafn a threnau honno yr ydym ni wedi bod eisiau ei gweld ers amser maith yng Nghymru. Mae hi'n iawn i ddweud bod llawer o lwybrau traws-Gymoedd, er enghraifft, nad ydynt yn cael eu gwasanaethu gan y rheilffyrdd, ond sy'n bwysig o ran yr hyn y maen nhw'n ei ddarparu trwy wasanaethau bws. Gallwn ddechrau edrych nawr, o gamau 2 a 3 a thu hwnt, ar system drafnidiaeth gyhoeddus gwbl integredig ar gyfer Cymru gyfan, ac mae hwn yn gyfnod cyffrous.

Prif Weinidog, rydym ni eisoes yn gweld, o'r ystadegau poblogaeth ar gyfer Rhondda Cynon Taf ac Aberdâr, sy'n bwysig iawn, bod cynnydd i'r boblogaeth o bobl sydd rhwng 30 a 40, gan fod rhai pobl yn adleoli i'r ardaloedd hynny i brynu tai maint teulu. Mae hyn yn arwain at gymysgedd gymdeithasol fwy o faint a mwy amrywiol, sydd ei hun yn adfywio ardaloedd fel Aberdâr. Ond un rhan hanfodol o hyn, i ailadeiladu ar y duedd hon, yw sicrhau bod y metro yn darparu trafnidiaeth ragorol, oherwydd nid yw llawer o bobl iau eisiau i'w bywydau gael eu rheoli gan y car a wynebu mannau tagfeydd.

Dydyn nhw ddim; rydych chi yn llygad eich lle. Maen nhw'n fwy goleuedig, mae'n debyg, na llawer o'r cenedlaethau sy'n hŷn na nhw. Rydym ni'n ystyried, wrth gwrs—mae'r Aelod dros Lanelli wedi cynnig ei gefnogaeth gref i hynny, rwy'n falch ei fod yn credu ei fod yn rhan o'r genhedlaeth iau, ond ni ddywedaf ddim am hynny. Rydym ni'n ystyried, wrth gwrs, system teithio hanner pris i bobl ifanc, hefyd, i'w gwneud yn haws iddyn nhw gael mynediad at y rhwydwaith y bydd gennym ni ar waith, ond mae'r Aelod yn hollol iawn i nodi bod yn rhaid i ni wneud yn siŵr, wrth i ni annog pobl allan o'u ceir, bod gennym ni system reilffyrdd sy'n ddigon da i'w denu nhw ar y trenau. Am gyfnod rhy hir, bu'n rhaid iddyn nhw ddioddef trenau anghyfforddus ag anwedd yn rhedeg i lawr y ffenestri, â phrydlondeb difater. Mae'n rhaid newid y dyddiau hynny, a byddant yn newid o ganlyniad i'r fasnachfraint newydd.

Prif Weinidog, bydd y gwelliannau i'r gwasanaeth yng nghwm Cynon yn amlwg yn cyrraedd Pontypridd, ond maen annhebygol y byddan nhw'n mynd mor bell â chynnig manteision i Bont-y-clun, lle mae gennych chi boblogaeth o Bencoed i'r cyffiniau o tua 100,000. Prif fantais hynny, mae'n debyg, y bydd pobl ym Mhont-y-clun yn ei gweld yw y bydd mwy o drenau yn mynd trwy Bont-y-clun, ond nid o reidrwydd yn aros ym Mhont-y-clun. Ar hyn o bryd, ceir un trên yr awr, dau ar adegau brig, â dau gerbyd fel rheol, a cheir rhwystredigaeth anhygoel o ran pobl hyd yn oed yn gallu cael mynediad at y gwasanaeth o gwbl, oherwydd y tagfeydd. Tybed a yw hyn yn rhywbeth y byddai Llywodraeth Cymru yn cymryd golwg arno i sicrhau, yn yr ardal hon sy'n tyfu, yr ardal hollbwysig hon, rhan o'm hetholaeth i, y bydd gwelliannau penodol iawn i'r gwasanaeth rheilffyrdd, i amlder y trenau, i ansawdd y trenau ac i nifer y cerbydau i'w galluogi i gludo pobl, boed hynny o Bencoed drwy Pont-y-clun i Gaerdydd neu i'r gwrthwyneb.

Mae fy merch yn teithio i Gaerdydd ar ddydd Llun a dydd Mawrth. Mae hi'n rhywun sy'n fy lobïo i'n gyson ar y mater hwn. Mae hi'n gweld y trenau gorlawn. Mae hi'n ymuno â'r trên ym Mhen-y-bont ar Ogwr, ond, wrth gwrs, gan ei fod yn aros ym Mhencoed a Llanharan, ac yna ym Mhont-y-clun, mae'n gweld y gorlenwi sy'n digwydd yno gyda thrên dau gerbyd yn gynnar yn y bore. Cofiwch, wrth gwrs, bod y fasnachfraint ddiwethaf wedi cael ei chytuno ar y sail na fyddai unrhyw gynnydd i niferoedd y teithwyr o gwbl. Roedd hwnnw'n benderfyniad anodd ei ddeall ar y pryd. Nid dyna yr ydym ni wedi ei wneud y tro hwn. Felly, mae'n golygu edrych ar wasanaethau amlach i wasanaethu ei etholwyr. Bydd yn golygu, mewn amser, hefyd, wrth gwrs, edrych ar hen reilffordd y gwaith golosg hyd at Beddau i weld a ellir defnyddio honno—rheilffordd ysgafn mae'n debyg—i gysylltu yn ôl â'r brif reilffordd i ddarparu gwasanaeth i bobl yn y gorsafoedd o orllewin Tonysguboriau, mae'n debyg, ymlaen ac i fyny hyd at Beddau.