2. A wnaiff Arweinydd y Tŷ amlinellu sut y mae Llywodraeth Cymru yn mynd i'r afael ag anghydraddoldeb? OAQ52349

Gwnaf. Mae ein cynllun cydraddoldeb strategol yn cynnwys manylion ynglŷn â'n hamcanion cydraddoldeb sy'n sicrhau bod y ffordd rydym yn llywodraethu yn cael effaith o ran sicrhau bod ein cymdeithas yn decach ac yn fwy cynhwysol. Bydd yr adolygiad cyflym o gydraddoldeb rhywiol, sydd ar waith, yn nodi camau i wella cydraddoldeb a thegwch yng Nghymru.

A gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei hateb? Yr anghydraddoldeb mwyaf, os nad y mwyaf, yw'r gwahaniaeth mewn disgwyliad oes rhwng ardaloedd mwyaf difreintiedig ac ardaloedd mwy llewyrchus Cymru, yn aml o fewn yr un ardal awdurdod lleol, ac yn wir, o fewn yr un etholaeth, fel y gŵyr Ysgrifennydd y Cabinet. Ers diwedd Cymunedau yn Gyntaf a'r gwaith a wnaeth ar leihau cyfraddau ysmygu, lleihau gordewdra a chynyddu ymarfer corff, beth sy'n cael ei wneud i wella disgwyliad oes yn y cymunedau mwyaf difreintiedig?

Mae gwella iechyd i bawb, yn enwedig pobl sy'n byw mewn tlodi, yn un o uchelgeisiau canolog 'Ffyniant i Bawb' ac rydym yn blaenoriaethu camau i fynd i'r afael â'r achosion sydd wrth wraidd y tlodi hwnnw ac i dargedu cymorth ar gyfer pobl yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae'r Aelod yn llygad ei le yn nodi bod amrywiaeth o faterion yn effeithio ar ddisgwyliad oes. Yr hyn y mae angen inni ei wneud yw sicrhau camau gweithredu ymhellach i fyny'r gadwyn, fel y'u gelwir—felly, camau gweithredu yn y tarddiad—i ailddosbarthu penderfynyddion cymdeithasol, ac i gynorthwyo pobl i ymdopi â'u hamgylchiadau yn well. Gŵyr Mike Hedges fod gennym gymunedau yn Abertawe sy'n gallu gweld ei gilydd, oherwydd siâp y bryniau, lle mae gwahaniaeth sylweddol rhyngddynt o ran disgwyliad oes. Mae hynny'n cynnwys amrywiaeth o faterion sy'n ymwneud â thlodi, ond hefyd ag ansawdd aer a nifer o faterion eraill. Mae gan y Llywodraeth gynllun cyflawn ar waith i sicrhau nad yw'r penderfynyddion cymdeithasol hynny'n pennu ansawdd bywyd pobl wrth inni symud ymlaen.

A sôn am Abertawe, efallai eich bod yn cofio, ychydig flynyddoedd yn ôl, i'r Cyngor fethu gwneud cais am ail gyfran o arian y Llywodraeth ar gyfer taliadau tai yn ôl disgresiwn, a digwyddodd hynny yn fuan ar ôl iddynt orfod ad-dalu bron i £1 filiwn i'r Llywodraeth gan nad oeddent wedi gallu dod o hyd i ffordd o'i ddefnyddio i leihau tlodi. Dyma gyngor sydd â hanes o wario arian ar bethau nad ydym, o bosibl, yn eu gwerthfawrogi, ond pam fod ei arweinyddiaeth Lafur bresennol yn ei chael hi mor anodd gwario'r arian a bennwyd ar gyfer mynd i'r afael ag anghydraddoldebau tlodi?

Rydym wedi gweithio'n galed iawn gyda'r cyngor, mewn gwirionedd, mewn nifer o feysydd, i sicrhau bod ganddynt gynllun da ar waith i fynd i'r afael ag anghydraddoldeb cymdeithasol ledled y ddinas. Un o'r materion pwysig i bawb yw cyflogadwyedd rhai o ardaloedd Abertawe. Mae gennym bocedi bychain o ddiweithdra uchel ledled Cymru o hyd, ac mae rhai rhannau o fy etholaeth fy hun, Lywydd, wedi'u heffeithio gan hynny, a rhanbarth Suzy Davies wrth gwrs. Mae ein cynllun cyflogadwyedd wedi'i gynllunio'n benodol i gynorthwyo pobl yn yr amgylchiadau hynny nid yn unig i gael gwaith ond i gael gwaith sy'n talu'n dda er mwyn eu codi allan o'r tlodi y gwyddom ei fod yn effeithio ar fywydau llawer ohonynt. Rydym yn gweithio'n galed iawn gydag Abertawe a'r fargen ddinesig yn gyffredinol i sicrhau bod yr arian hwnnw yn cael ei wario'n dda.