7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am strategaeth Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â gamblo cymhellol? OAQ52418

Sefydlwyd grŵp traws-lywodraethol wedi'i sefydlu i ddatblygu dull strategol i leihau niwed sy'n gysylltiedig â gamblo ledled Cymru. Mae'r grŵp wrthi'n ystyried yr argymhellion o adroddiad blynyddol diweddaraf y prif swyddog meddygol a bydd yn cydgysylltu camau gweithredu presennol ac yn nodi gweithgarwch newydd y gellid bod ei angen.

Diolch am yr ateb yna, Brif Weinidog. Byddwch yn cofio'r nifer o ddadleuon yr ydym ni wedi eu cael yn y Siambr hon ynghylch y mater o beiriannau betio ods sefydlog, a rhoddodd Llywodraeth y DU ymrwymiad, wrth gwrs, y bydden nhw'n cymryd mesurau nawr i leihau betio ar y rhain i uchafswm o £2 fesul bet. Mae'n ymddangos erbyn hyn y gallai fod o leiaf dwy flynedd cyn i unrhyw ddeddfwriaeth o'r fath gael ei chyflwyno. Mae gennym ni rai pwerau o fewn hyn, er nid mor helaeth, ond mae'n ymddangos i mi y byddai hon yn adeg briodol nawr i Gymru arwain a chyflwyno deddfwriaeth i ddefnyddio'r pwerau sydd gennym ni o leiaf i gyfyngu ar nifer y betiau ar beiriannau betio ods sefydlog y gellir eu gosod, o dan bwerau yn Neddf Cymru 2017 nawr, yn hytrach nag aros am ddeddfwriaeth a fydd yn cymryd sawl blwyddyn i gyrraedd neu efallai na fydd hyd yn oed yn cyrraedd o gwbl.

Mae'r Aelod yn iawn. Y drafferth, wrth gwrs, yw dod o hyd i amser ar gyfer deddfwriaeth yn yr hyn sy'n rhaglen ddeddfwriaethol lawn iawn. Nid yw hynny'n golygu na ddylem ni wneud dim, wrth gwrs, ac mae'n bwysig ein bod ni'n gwybod bod dulliau eraill ar gael i ni er mwyn lleihau gamblo problemus. Gallaf sicrhau'r Aelod bod Prif Swyddog Meddygol Cymru wedi gwneud nifer o argymhellion yn ei adroddiad blynyddol ac mae'r grŵp traws-lywodraethol wrthi'n eu hystyried ar hyn o bryd, yn sicr fel cam cyntaf o ymdrin â gamblo problemus ac rydym ni'n awyddus i weithio gyda'r Prif Swyddog Meddygol er mwyn datrys y broblem.

Brif Weinidog, mae gelynion iechyd y cyhoedd fel gamblo problemus yn bethau y mae gennym ni'r cyfle i fynd i'r afael â nhw yma yng Nghymru drwy'r system addysg. Roedd rhai ystadegau syfrdanol yng nghynhadledd Curo'r Bwci yr wythnos diwethaf bod 80 y cant o blant wedi gweld hysbysebion gamblo ar y teledu, bod 70 y cant o blant wedi gweld hysbysebion gamblo ar gyfryngau cymdeithasol a bod dwy ran o dair wedi gweld hysbysebion gamblo ar wefannau eraill. Nawr, er fy mod i'n deall nad oes gennym ni'r cyfle i ymdrin â hysbysebion fel y cyfryw, mae gennym ni gyfle drwy'r system addysg i addysgu ein pobl ifanc am gamblo problemus a'r niwed y gall ei achosi iddyn nhw ac i gymdeithas yn ehangach. Felly, pa gamau mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd drwy'r cwricwlwm newydd a chyfleoedd eraill y gellid eu cyflwyno i fynd i'r afael â'r broblem hon fel gelyn iechyd y cyhoedd?

Wel, roeddwn i'n esbonio wrth fy mhlant yr wythnos diwethaf y bu adeg pan yr oedd sigârs a thybaco yn cael eu hysbysebu'n rhydd ar y teledu, nad oedden nhw'n ei ddeall o gwbl, ond roedd hynny'n digwydd. Roedd gamblo wedi'i reoleiddio'n fwy llym. Mae wedi mynd y ffordd arall, dyna'r broblem. Prin y ceir adeg pan all rhywun wylio achlysur chwaraeon heb fod rhyw gynnig i wneud bet hanner ffordd drwy'r gêm—sgoriwr nesaf, ac ati. Hyd yn oed rhywbeth a welais yn y papurau ychydig ddiwrnodau yn ôl pryd y caed bet am ddim pe byddai Lloegr yn ennill yn erbyn Panama—llawer o gollwyr yn y fan yna, rwy'n amau. Ond y pwynt difrifol yw hwn: mae hyn wedi digwydd ers y Ddeddf Gamblo yn 2005, ac rwy'n gresynu bod hynny wedi digwydd o dan oruchwyliaeth fy mhlaid fy hun. Rwy'n meddwl mai hwnnw oedd y penderfyniad anghywir i'w wneud oherwydd yr hyn yr ydym ni wedi ei weld yw toreth o hysbysebion gamblo sy'n ei gwneud hi ymddangos bod ychydig o gamblo yn iawn, fwy neu lai, a dyna lle mae'r problemau'n codi.

Beth allwn ni ei wneud yn y system addysg, oherwydd nid ydym ni'n rheoli'r diwydiant hysbysebu, yn amlwg? Wel, mae iechyd a llesiant emosiynol yn un o themâu'r fframwaith addysg bersonol a chymdeithasol, sy'n rhan o fframwaith presennol y cwricwlwm, sy'n rhoi'r cyfle i ysgolion drafod materion fel gamblo problemus. Bydd addysg ariannol yn elfen allweddol yn y cwricwlwm newydd—rhywbeth y mae'r Aelod Bethan Sayed wedi ei hyrwyddo—a bydd hynny'n cynnig darpariaeth gadarn i helpu dysgwyr ddatblygu eu sgiliau ariannol, gan gynnwys rheoli arian. Gallaf ddweud bod ysgolion arloesol yn gweithio gyda rhai o'r sefydliadau allweddol i ddatblygu meysydd newydd o ddysgu hefyd. Felly, gallwn, mi allwn ni fynd i'r afael â hyn drwy'r system addysg ac rydym ni'n gwneud hynny. Mae'n mynd i gymryd mwy na hynny o ran y diwydiant hysbysebu, fodd bynnag.

Rwy'n falch iawn o glywed, Brif Weinidog, eich bod chi'n ymwybodol o'r peryglon enfawr sy'n deillio o gysylltu gamblo â chwaraeon. Gallwch gefnogi eich tîm heb orfod gosod bet, ond yn amlwg gwthiwyd y syniad yma i blant bod un yn mynd law yn llaw â'r llall.

Beth yw'r posibilrwydd o gyflwyno deddfwriaeth i newid y meini prawf cynllunio ar gyfer siopau betio fel bod ganddyn nhw gategori penodol, ac mae hynny'n golygu y gallwn ni reoli nifer y siopau betio newydd yn gadarn a sicrhau nad yw busnesau eraill sy'n cau yn cael eu troi'n siopau betio wedyn?

Fe ofynnaf i'r Ysgrifennydd ysgrifennu atoch ynghylch hynny.FootnoteLink Mae'n iawn i ddweud nad ydym ni eisiau gweld toreth o siopau betio, ond mae hynny'n rhan o'r broblem. Gamblo ar-lein—nid fu hi erioed yn haws gamblo. Roedd amser pan yr oedd yn rhaid i chi gerdded i mewn i siop fetio yn gorfforol er mwyn gwneud hynny. Nid oedd y rhan fwyaf o bobl yn gwneud hynny. Roedd rhai pobl yn dewis ei wneud fel ffordd o fyw, ond nid oedd yn digwydd i'r rhan fwyaf o bobl. Nawr, wrth gwrs, gan ei bod hi mor hawdd gamblo—. Er enghraifft, dim ond i roi rhai ffigurau i'r Aelodau yn y fan yma, roedd 152,000 o hysbysebion yn ymwneud â gamblo yn 2006; yn 2012—ac rwy'n amau bod y ffigur wedi codi ers hynny—roedd 1.39 miliwn. Wel, mae'r math yna o lifeiriant o wybodaeth yn sicr o gael effaith i annog pobl efallai na fydden nhw wedi mynd i siop fetio i gamblo flynyddoedd yn ôl, i gamblo mwy, a wedyn, wrth gwrs, i greu gamblo problemus. Os nad ydym ni'n caniatáu hysbysebion ar gyfer tybaco ac alcohol ar y teledu, pam ydym ni'n caniatáu hysbysebion gamblo? Rwy'n credu bod hwnnw'n gwestiwn i Lywodraeth y DU ei ateb.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Diolch i'r Prif Weinidog.