5. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf am ddatblygu gwasanaeth hunaniaeth rhywedd i Gymru? OAQ52424

Diolch am y cwestiwn. Teimlaf yn gryf y dylai pobl drawsryweddol allu diwallu eu hanghenion gofal iechyd mor agos i'w cartrefi â phosibl. Rwy'n parhau i fod yn ymrwymedig i wella gofal i bobl drawsryweddol yng Nghymru, drwy ofal sylfaenol a gofal eilaidd. Yn ychwanegol at y gwelliannau a amlinellwyd yn fy natganiad ysgrifenedig diweddar, gallaf gadarnhau bod yr uwch-glinigydd ar gyfer tîm hunaniaeth rhywedd Cymru bellach yn ei swydd.

Mae'n gwbl annerbyniol fod oedi o 12 mis wedi bod cyn cyflwyno'r gwasanaeth newydd yma ac mae hyn yn creu problemau gydag anghysondeb yn yr wybodaeth sy'n cael ei rhoi i bobl sydd eisiau'r gwasanaeth, gyda rhai yn cael gwybod nad oes gwasanaeth ar gael, tra, mewn gwirionedd, fod y clinig yn Llundain yn parhau ar gael i bobl o Gymru tan fod y gwasanaeth newydd ar ei thraed. A wnewch chi esbonio pam mae yna oedi, ac a wnewch chi sicrhau bod gwybodaeth gywir yn cael ei rhannu efo pobl sy’n holi am wasanaethau hunaniaeth rhywedd yn y cyfnod trosiannol yma?

Ie. Mae hwn yn destun pryder go iawn i bobl ledled Cymru, ac rwy'n rhwystredig iawn oherwydd yr amser y mae hyn wedi'i gymryd i ni hyd yma. Hoffwn weld cynnydd yn digwydd yn gyflymach o lawer yn y dyfodol. Mae rhywfaint o hynny wedi ymwneud â recriwtio'r staff cywir yn y lle cywir, ond a dweud y gwir, nid yw'r rhwystredigaethau, rwy'n teimlo, yn cymharu â rhai'r bobl y tarfwyd ar eu gofal iechyd. Dyna yw pwynt hyn. Rwy'n anhapus iawn ynglŷn â'r modd y tarfwyd ar ffyrdd presennol rhai pobl o gael gofal iechyd yng Nghymru. Nid oes unrhyw reswm o gwbl dros ddefnyddio unrhyw un o'r cyhoeddiadau a wneuthum fel rheswm i wneud gwasanaethau iechyd yn llai hygyrch. Nid yw'r gwelliannau rwy'n eu disgwyl ym maes gofal sylfaenol, a bod yn onest, yn ddim byd mwy nag y mae unrhyw un ohonom yn eu disgwyl ein hunain—cael anghenion gofal iechyd sylfaenol arferol wedi eu darparu o fewn ein cymuned leol.

Rydym yn cyrraedd pwynt lle mae gennym ateb i ddarparu'r angen gofal iechyd lleol hwnnw ar sail gyson. Ni ddylai neb roi'r gorau i drin cleifion yn y ffordd y maent yn cael mynediad at ofal ar hyn o bryd, ac yn wir, y gofal arbenigol, rydym yn disgwyl y bydd mwy o hwnnw'n cael ei ddarparu yng Nghymru yn y dyfodol, a dylai'r uwch-glinigydd yn nhîm rhywedd Cymru allu helpu i wneud cynnydd ar hynny eisoes. Felly, rwy'n anhapus ynglŷn â'n diffyg cynnydd. Rwy'n parhau i gyfarfod â phobl o'r gymuned drawsryweddol a gohebu â hwy ac yn wir, bydd ein gwasanaeth gofal iechyd yn parhau i gyfarfod â rhanddeiliaid a'r bobl bwysicaf wrth gwrs—y bobl drawsryweddol eu hunain.

Ysgrifennydd y Cabinet, bydd datblygiad y gwasanaeth hunaniaeth o ran rhywedd ar gyfer Cymru yn ei gwneud yn haws o lawer i bobl drawsryweddol gael mynediad at wasanaethau a chymorth lleol, heb orfod teithio ymhellach i ffwrdd. A allwch chi ddweud ychydig mwy am eich ymrwymiad i sefydlu rhwydwaith o feddygon teulu ag arbenigedd penodol mewn hunaniaeth o ran rhywedd i sicrhau mynediad lleol? Rydych wedi cyffwrdd â hyn yn fras gyda Siân Gwenllian. Yn amlwg, mae'n faes pwysig. A allwch chi ddweud ychydig mwy ynglŷn â sut y byddech yn gweld hwnnw'n gweithredu'n ymarferol?

Gallaf. Rydym eisoes wedi cytuno i roi arian i rywun gael eu cyflogi gan fwrdd iechyd Caerdydd a'r Fro Bwrdd i ymateb i'r anghenion presgripsiynu uniongyrchol, oherwydd dyna yn aml yw'r wasgfa go iawn, lle nad yw rhai meddygon teulu yn teimlo'n hyderus i bresgripsiynu ar ôl i wasanaeth ysbyty ddechrau triniaeth. Yn y pen draw, dylem gyrraedd pwynt lle mae gennym rwydwaith ehangach, ond y pwynt cyntaf fydd sicrhau bod meddyg teulu cyflogedig, a gyflogir yn uniongyrchol gan y bwrdd iechyd, ar gael i lenwi'r bwlch rydym yn cydnabod sy'n bodoli ar hyn o bryd gan ein bod eisiau datblygu'r gwasanaeth ehangach hwnnw, oherwydd, fel y dywedaf, mae hwn yn angen gofal iechyd rheolaidd y dylem allu ei ddiwallu mewn gofal iechyd lleol, ac nid yw'n beth da nad yw ein gwasanaeth wedi gallu gwneud hynny hyd yma.