2. Pa asesiad y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i wneud o bwerau Llywodraeth Cymru i hyrwyddo hawliau plant? OAQ52458

Diolch i'r Aelod am ei chwestiwn ac am ei hymrwymiad a'i gwaith yn y maes hwn yn gyffredinol. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol fod Mesur Hawliau Plant a Phobl Ifanc (Cymru) 2011 yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion roi sylw dyledus i ofynion Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn wrth arfer eu swyddogaethau. Mae'n gwbl iawn fod y gofyniad hwn yn parhau i ddylanwadu ar bolisïau, deddfwriaeth a phenderfyniadau'r Llywodraeth.

Diolch. Yn ddiweddar, mynychais y digwyddiad plant, pobl ifanc a democratiaeth yma yn y Senedd, lle cefais weld yr hyn a oedd, yn fy marn i, yn brosiect Cyfraith Stryd gwirioneddol arloesol a gynlluniwyd i roi dealltwriaeth dda i blant o'r gyfraith a'u hawliau. Tynnwyd sylw ato, mewn gwirionedd, pan ymwelodd Hillary Clinton â Chymru yn ddiweddar. O gofio ein hymrwymiad i hawliau plant ac o gofio bod gwybodaeth yn rym, beth arall y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i sicrhau bod gan ein plant a'n pobl ifanc ddigon o ddealltwriaeth i gynnal eu hawliau?

Mae hwn yn fater hanfodol bwysig.Fel rwyf wedi'i ddweud eisoes, credaf fod deddfu ar gyfer hawliau yn bwysig, ond oni bai eich bod yn gwybod sut i ddod o hyd i'ch hawliau a sut i fynnu eich hawliau, bydd eu heffaith bob amser yn gyfyngedig. O ran hygyrchedd y gyfraith i blant a phobl ifanc, ceir heriau a strategaethau penodol y mae angen inni eu defnyddio er mwyn sicrhau bod pobl ifanc a phlant yn elwa o effaith lawn yr hawliau a ddeddfir gennym ar eu rhan. Mae gan Lywodraeth Cymru nifer o strategaethau ar gyfer codi ymwybyddiaeth plant a phobl ifanc o'u hawliau. Bûm innau yn y digwyddiad yn y Senedd, ac roeddwn o'r farn ei fod yn agoriad llygad—y nifer o sefydliadau a oedd yno'n gweithio i gynyddu eiriolaeth ar ran plant a phobl ifanc, ond mewn gwirionedd, yn bwysicach, eu cyfranogiad yn y broses ddemocrataidd. Roeddwn yn meddwl bod y fenter Cyfraith Stryd, sydd wedi'i lleoli ym Mhrifysgol Abertawe, yn enghraifft dda iawn o hynny.

Roeddwn yn yr un digwyddiad â hi pan fu'r Llywydd yn cyfweld Hillary Clinton, ac roeddwn yn meddwl ei bod yn wych fod y cyn-Ysgrifennydd Clinton yn canmol y cynnydd y mae Cymru'n ei wneud yn y maes hwn a'r pwyslais y mae Cymru'n ei roi ar y mater pwysig hwn. Buaswn yn cymeradwyo papur a gyhoeddwyd gan Ganolfan Gyfreithiol y Plant iddi hefyd, sef y papur ymchwil cyntaf a gyhoeddwyd ganddynt, sy'n ymwneud â'r union fater hwn o addysg gyfreithiol gyhoeddus ar gyfer plant a phobl ifanc yng Nghymru. Ceir syniadau diddorol iawn ynglŷn â'r hyn y gellir ei wneud ar lefel Llywodraeth, ond ledled Cymru, i wella addysg gyfreithiol gyhoeddus, yn arbennig yng nghyd-destun plant a phobl ifanc.

Fe gyfeirioch chi, Gwnsler Cyffredinol, at Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn a'r amddiffyniad sydd ganddo o dan y Mesur hawliau plant. Ni chredaf mai'r Llywodraeth yn unig sy'n edrych ar hawliau plant wrth ddatblygu ei deddfwriaeth, ond credaf ei bod yn deg dweud ein bod ni fel Cynulliad yn ystyried hynny'n ofalus iawn hefyd, pan fyddwn yn penderfynu pasio'r cyfreithiau hynny. Mae gweithrediad y cyfreithiau yn nwylo llawer o'n gwasanaethau cyhoeddus, a thybed beth yw eich barn ynglŷn ag a ddylai gwasanaethau cyhoeddus—boed yn awdurdodau lleol neu'n ysbytai, byrddau iechyd ac ati—roi sylw dyledus hefyd i'r ffordd y maent yn gweithredu'r cyfreithiau hynny. A oes angen statud i hynny ddigwydd, neu a yw eich rhwymedigaeth i roi sylw dyledus yn trosglwyddo i awdurdodau lleol, er enghraifft, pan fyddant yn gwneud hynny? Mae'n broblem benodol mewn perthynas â phenderfyniadau ynglŷn â chau ysgolion, ac mae un yn fy ardal i rwy'n meddwl amdani'n benodol. Diolch.

Diolch am eich cwestiwn. Nid oeddwn yn ceisio awgrymu nad oedd y Cynulliad yn ymwneud â'r gwaith hwnnw hefyd. Mae'n amlwg ei fod, ac mae wedi pasio deddfwriaeth i'r perwyl hwnnw, felly rwy'n amlwg yn fwy na pharod i gydnabod hynny. Fe fydd hi'n gwybod am yr adroddiad a lansiodd fy nghyfaill y Gweinidog plant a gwasanaethau cymdeithasol, fel yr oedd ar y pryd, ym mis Mawrth, a dangosai ein sefyllfa o ran cydymffurfio â'r Mesur yn gyffredinol, ac roedd yn cynnwys dadansoddiad defnyddiol iawn o'r camau nesaf y mae angen inni eu cymryd er mwyn sicrhau bod yr agenda hawliau plant yn cael ei hymgorffori'n fwy eang ym mywyd cyhoeddus Cymru. Rwy'n siŵr y bydd yn rhoi sylw i hynny dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf.

Rwy'n siŵr y byddwch chi'n ymwybodol o ofidiau a chwestiynau sydd wedi cael eu gofyn gan y pwyllgor plant a phobl ifanc, a phobl eraill fel y comisiynydd plant, a dweud y gwir, ynglŷn â phroses gyllidebu'r Llywodraeth nawr, lle'r ŷm ni yn fwyfwy yn cael asesiadau effaith integredig, yn hytrach, er enghraifft, nag asesiadau effaith penodol ar hawliau plant. Felly, a gaf fi ofyn i chi fel Llywodraeth i edrych ar yr arfer yna eto, ac i chi fel Cwnsler gadarnhau i chi'ch hunan eich bod chi'n cwrdd â goblygiadau deddfwriaethol domestig a rhyngwladol drwy beidio, yn yr achosion yma, â chynnal asesiadau effaith penodol ar hawliau plant, er mwyn sicrhau, er enghraifft, na fyddwn ni'n cael penderfyniadau fel diddymu y grant gwisg ysgol, fel y digwyddodd yn ddiweddar, heb fod yna asesiad trylwyr wedi cael ei wneud?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn pellach hwnnw. Fel y gwnes i sôn wrth Suzy Davies nawr, mae'r Llywodraeth wedi gwneud dadansoddiad o'r hyn rŷm ni'n gorfod ei wneud yn sgil y Mesur, a'r oblygiadau i sicrhau ein bod ni'n cyrraedd y nod. Ond byddaf yn cymryd i mewn i ystyriaeth y sylwadau y mae newydd eu gwneud.