2. Pa gymorth y gall Llywodraeth Cymru ei gynnig i gymunedau i'w helpu i godi ymwybyddiaeth o'r materion sy'n wynebu ceiswyr lloches? OAQ52549

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i feithrin dealltwriaeth a chysylltiadau da rhwng gwahanol rannau o'n cymunedau, sy'n amlwg yn cynnwys ceiswyr lloches. Gwnawn hyn mewn nifer o ffyrdd, gan gynnwys ein cyllid ar gyfer y rhaglen Hawl i Loches a'n cynllun cenedl noddfa.

Diolch yn fawr iawn. Ychydig wythnosau'n ôl, ymwelais ag Ysgol Uwchradd Llanisien yn fy etholaeth, sef Gogledd Caerdydd, i gyflwyno tystysgrif iddi fel yr ysgol noddfa gyntaf yng Nghaerdydd, gan ei chyflwyno i fyfyrwyr sy'n mynd i'r afael â'r stigma a wynebir gan geiswyr lloches, o fewn yr ysgol a thu allan yn y gymuned. Pa gymorth ac anogaeth y gall Ysgrifennydd y Cabinet eu cynnig i ysgolion eraill sydd eisiau dod yn ysgolion noddfa? Oherwydd mae'n ymddangos yn ffordd mor bwysig o godi ymwybyddiaeth a mynd i'r afael â'r stigma sy'n bodoli, yn anffodus, mewn perthynas â cheiswyr lloches.

Ydi, mae'n brosiect gwych, ac rwy'n falch iawn o weld y math hwnnw o brosiect yn lledaenu ledled Cymru. Mae gennym nifer o fentrau'n lledaenu drwy Gymru. Mewn gwirionedd, mae llawer ohonynt yn codi'n ddigymell, oherwydd bod pobl Cymru yn groesawgar iawn, ac yn hapus iawn i gael ceiswyr lloches a ffoaduriaid yn eu cymunedau. Rydym wedi cael llawer o gymunedau'n cynnig bod yn rhan o'r mudiad Croeso, er enghraifft.

Yn benodol, mae'r cwricwlwm addysg newydd, wrth gwrs, yn cynorthwyo plant i ddod yn ddinasyddion moesol a deallus yn y byd ac rydym yn disgwyl i hynny gynnwys dealltwriaeth gyflawn o ddiwylliannau eraill. Ac fel rhan o'n cynllun cenedl noddfa, rydym wedi ymrwymo i gynllun cyfathrebu cydraddoldeb ac amrywiaeth, ac wedi gweithio i sicrhau prosesau adrodd mwy cytbwys. Yr hyn y gobeithiwn ei wneud yw dwyn pob un o'r cynlluniau hynny ynghyd, fel y gall ysgol, neu unrhyw ran arall o'n cymuned, fod yn rhan o'r cynllun noddfa ledled Cymru, er mwyn ei ledaenu. Felly, mae'r holl gyhoeddusrwydd y gallwn ei roi i newyddion da o'r fath, ledled Cymru, yn helpu pobl eraill sy'n dymuno cymryd rhan. Felly, mae'n brosiect gwych, ac rydym yn gobeithio cael llawer mwy ohonynt yn y dyfodol yng Nghymru.

Arweinydd y tŷ, mae llawer o'r bobl sy'n ffoi o wledydd lle y ceir perygl a rhyfel yn ffoi rhag erledigaeth—erledigaeth oherwydd eu credoau crefyddol, fel arfer y rheini sydd wedi trosi o gefndiroedd Islamaidd i Gristnogaeth, er enghraifft, mewn rhai rhannau o'r dwyrain canol. Mae grwpiau ffydd ac eglwysi yn y DU wedi darparu noddfa i'r unigolion hyn, ac wedi rhoi croeso cynnes iawn iddynt, gan gynnwys yma yng Nghymru. A wnewch chi ymuno â mi i longyfarch Eglwys y Bedyddwyr Tredegarville, er enghraifft, a'u gweinidog, Phylip Rees, yma yng Nghaerdydd, am y gwaith rhagorol y maent wedi'i wneud yn croesawu ffoaduriaid o Iran, o rannau o Irac Gwrdaidd, ac o Affganistan, sydd wedi bod yn dianc rhag y math hwnnw o erledigaeth, i'w croesawu i'r gymuned, a'r cysylltiadau rhagorol y maent wedi'u datblygu gyda'r ffoaduriaid hynny? Beth arall y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i sicrhau bod y math hwnnw o groeso ar gael mewn eglwysi eraill ar draws Cymru?

Ie, wrth gwrs, rwy'n hapus iawn i groesawu'r rhaglenni hynny. Fel rwyf newydd ei ddweud mewn ymateb i Julie Morgan, mae gennym nifer fawr o straeon calonogol o bob cwr o Gymru, ym mhob un o'n cymunedau, ac ym mhob un o'n—wyddoch chi, cymunedau ffydd, a chymunedau eraill o ddiddordeb, a chymunedau daearyddol, sy'n dangos bod pobl yn estyn allan ac eisiau eu cynnwys. Mae gennym straeon ardderchog am y manteision y mae ceiswyr lloches sydd wedi dod yn ffoaduriaid—o ran statws—yn eu dwyn gyda hwy. Ac ar hyn o bryd rydym yn casglu straeon ar gyfer y Swyddfa Gartref, ynglŷn â chanlyniadau anfwriadol cyfochriad rhai o'u polisïau, ond hefyd o straeon rydym yn gobeithio y byddant yn newid canfyddiad y cyfryngau o geiswyr lloches a ffoaduriaid—straeon lle mae pobl wedi elwa o gymunedau fel yr un rydych yn ei disgrifio, ond sydd hefyd wedi cyfrannu llawer i'r cymunedau hynny eu hunain, ac wedi gwella cydlyniant cymdeithasol a diwylliannol eu cymdogaeth wrth wneud hynny.

Ychydig wythnosau yn ôl, bûm yn siarad mewn digwyddiad Menywod mewn Gwleidyddiaeth yn y Ganolfan Entrepreneuriaeth Affricanaidd, am geisio cael ymgeiswyr mwy amrywiol yn y Cynulliad Cenedlaethol. Ond daeth ychydig o famau a oedd yn geiswyr lloches i'r cyfarfod hwnnw yn arbennig er mwyn cyfarfod â mi, oherwydd roeddent yn dweud wrthyf fod eu plant eisiau mynd i Goleg Gŵyr Abertawe yn y tymor newydd, ond oherwydd na allant gael y lwfans cynhaliaeth addysg, ac oherwydd na allant fforddio'r cludiant yno, mae'n bosibl y byddant yn cael eu hamddifadu o'u hawl i addysg oherwydd y ffaith nad ydynt yn gallu ei fforddio. Nawr, roeddwn mewn digwyddiad lle roedd ganddynt arddangosfa o bobl fel Malala a Nelson Mandela, ac roedd yn ymddangos yn eironig i mi—rydym i gyd yn gwybod am yr heriau a wynebodd Malala—ein bod ni, yng Nghymru, yn yr unfed ganrif ar hugain, yn atal plant sy'n geiswyr lloches, sy'n fenywod mewn gwirionedd, rhag cael mynediad at yr addysg honno yn rhinwedd y ffaith nad yw'r cyllid cyhoeddus hwnnw ar gael iddynt. Felly, os gwelwch yn dda, a wnewch chi edrych ar y mater hwn, oherwydd ni fuaswn eisiau i ni atal y ceiswyr lloches ifanc hyn, tra'u bod yma, rhag cael mynediad at yr addysg y maent yn ei haeddu?

Rwy'n cytuno'n llwyr â chi, Bethan Sayed. Byddem yn hoffi'n fawr iawn pe baem yn gallu cynnig nifer o gronfeydd cyhoeddus i geiswyr lloches a ffoaduriaid, ond yn anffodus, rydym yn aml yn wynebu system y Swyddfa Gartref o 'dim hawl i gronfeydd cyhoeddus' yn aml iawn. Gallaf eich sicrhau ein bod wrthi ar hyn o bryd yn gweithio'n galed iawn i roi cynllun at ei gilydd i sicrhau ein bod, yng Nghymru, yn gallu darparu mynediad i bobl mewn ffordd sy'n cydymffurfio, wrth gwrs, â'r gyfraith bresennol, ond sydd hefyd yn caniatáu mynediad at gyllid. Mae llu o drefniadau cymhleth iawn ar waith lle y caiff cronfeydd eu hychwanegu at y rhestr o 'dim hawl i gronfeydd cyhoeddus', ac mae angen i ni wneud yn siŵr nad yw cronfeydd yn cael ei ychwanegu at y rheini'n ddiangen oherwydd y ffordd rydym yn llunio cynllun, ac ar yr un pryd ein bod yn cynorthwyo'r holl bobl sydd wedi dod i fyw atom yma yng Nghymru i gael mynediad at yr addysg y maent, yn gwbl briodol, yn ei haeddu.