Cofio'r Rhyfel Byd Cyntaf

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 2 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative

5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am raglen goffa Llywodraeth Cymru mewn perthynas â chofio diwedd y rhyfel byd cyntaf? OAQ52667

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 2:03, 2 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Wrth i ni nesáu at ddiwedd canmlwyddiant y rhyfel byd cyntaf, mae'n anochel mai'r cadoediad fydd pwyslais y coffáu. Byddwn yn ymuno â gwledydd eraill y DU i nodi'r canmlwyddiant gyda gwasanaeth diolchgarwch cenedlaethol ar 11 Tachwedd. Bydd y gwasanaeth hwnnw'n cael ei gynnal yn eglwys gadeiriol Llandaf.

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 2:04, 2 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Fel y gwyddoch, mae pobl ledled Cymru wedi bod yn dod at ei gilydd dros y pedair blynedd diwethaf i nodi canmlwyddiant digwyddiadau'r rhyfel byd cyntaf, a hoffwn dalu teyrnged i'ch Llywodraeth am ei rhaglen Cymru'n Cofio Wales Remembers, yr wyf i'n credu sydd wedi bod yn eithriadol o dda ac wedi helpu i ganolbwyntio sylw'r genedl ar yr hyn sy'n ddigwyddiadau pwysig iawn yn ein hanes. Bydd y rhaglen honno, wrth gwrs, yn dod i ben o ganlyniad i ddiwedd y rhyfel byd cyntaf. Pa waith ydych chi'n ei wneud i sicrhau y gall etifeddiaeth y rhaglen honno barhau ac a wnewch chi ystyried ymestyn y cyfle i redeg, yn benodol, y wefan, sydd wedi bod yn borth defnyddiol iawn ar gyfer coffáu digwyddiadau milwrol, ymhell i'r dyfodol, a thu hwnt i ddiwedd y canmlwyddiant hwn?

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour

(Cyfieithwyd)

Gallaf gadarnhau fy mod i wedi cytuno y llynedd i barhau'r rhaglen tan 2020. Nid y cadoediad oedd y diwedd, wrth gwrs. Rydym ni'n gwybod y daeth cynhadledd heddwch Paris ac yna Cytundeb Versailles, a arweiniodd at yr ail ryfel byd, ond ceir terfyn i ba mor bell y gallwn ni fynd o ran ymdrin ag etifeddiaeth y rhyfel byd cyntaf. Mae'n arwyddocaol i Gymru, wrth gwrs, gan fod dau Gymro yn rhan ohono—David Lloyd George a Billy Hughes. Dywedir eu bod yn siarad Cymraeg â'i gilydd. Nid wyf i'n hollol siŵr, oherwydd magwyd Billy Hughes yn Llundain o dras Gymreig, rwy'n credu. Ond, beth bynnag, mae'n eithriadol o bwysig oherwydd os yw pobl ifanc yn mynd i ddeall etifeddiaeth y rhyfel byd cyntaf, yna mae etifeddiaeth yr heddwch yn amlwg yn rhan bwysig o hynny, a sut i wneud pethau'n anghywir o ran cytundeb heddwch a sut i greu problemau ar gyfer y dyfodol. Felly, bydd yn para tan 2020. Gallaf sicrhau'r Aelod ein bod ni'n ystyried etifeddiaeth y rhaglen nawr, sut y gellir defnyddio'r adnoddau a ddatblygwyd yn y dyfodol, a sut yr ydym ni'n osgoi sefyllfa lle mae'n dod i ben yn 2020 ac y mae popeth yn cael ei anghofio. Dyna'r peth olaf yr ydym ni eisiau ei weld.