6. A wnaiff Ysgrifennydd Cabinet ddatganiad am y rôl y bydd sefydliadau addysgol yn ei chwarae os caiff yr oedran pleidleisio yng Nghymru ei ostwng i 16? OAQ52757

Diolch. Ar hyn o bryd, mae disgyblion yn astudio gwleidyddiaeth a materion cyfoes fel rhan o fagloriaeth Cymru a thrwy addysg bersonol a chymdeithasol yn y cwricwlwm cyfredol. Mae gan ein cwricwlwm newydd bedwar diben, gan gynnwys cynorthwyo pobl ifanc i ddatblygu'n ddinasyddion gwybodus, moesegol fel Cymry ac fel dinasyddion y byd sy'n gallu arfer eu hawliau a'u cyfrifoldebau democrataidd.

Ysgrifennydd y Cabinet, diolch am eich ateb, er nad wyf yn credu ei fod yn mynd yn ddigon pell mewn gwirionedd. Cynhaliais ymgynghoriad mewn dwy ysgol yn fy etholaeth—Y Pant a Bryn Celynnog—ac arweiniodd hynny at y cyflwyniad hwn a aeth i mewn, mewn gwirionedd, i ymgynghoriad Llywodraeth Cymru ar ddiwygio etholiadol mewn llywodraeth leol, ond mae'n uniongyrchol berthnasol i'r ddeddfwriaeth a argymhellir bellach ar gyfer gostwng yr oedran pleidleisio. Yr hyn a oedd yn glir iawn oedd bod pobl ifanc 16 oed yn credu'n gryf y dylent gael pleidleisio yn 16 oed, cyhyd ag y darperir addysg glir sy'n ddigonol i'w galluogi i ddeall y mater. Rhywbeth arall a oedd yn glir iawn oedd eu bod yn teimlo y dylai ddechrau'n 14 oed, ond y dylai fynd yn llawer pellach na'r ffordd y mae'r fagloriaeth—. Yn wir, mynegwyd cryn anfodlonrwydd ynghylch digonolrwydd y lefel a gynhwysir ar hyn o bryd.

Os ydym am rymuso myfyrwyr 16 oed i allu pleidleisio, mae'n rhaid inni gael system glir o addysg wleidyddol yn ein hysgolion sy'n caniatáu mynediad at wleidyddion, at sefydliadau. Er enghraifft, nid yw cydweithredu a chydymddibyniaeth yn cael eu dysgu mewn ysgolion ac nid ydynt wedi ymddangos yn iawn mewn unrhyw ran, ac eto maent yn rhan bwysig o bolisi cymdeithasol, fel llawer o agweddau eraill ar hanes cymdeithasol ac ati. Ymddengys i mi fod yn rhaid inni gael adolygiad trylwyr o ganlyniadau rhoi pleidlais i fyfyrwyr 16 oed a'r angen gwirioneddol i sicrhau bod y system addysg yn ddigonol mewn perthynas â'r holl faterion y bydd yn rhaid iddynt benderfynu yn eu cylch. Gyda'r cyfrifoldeb hwnnw, mae gwir angen addysgu a grymuso'r bobl 16 mlwydd oed hyn.

Diolch yn fawr iawn, Mick. Wel, mae gennyf ferch 14 mlwydd oed gartref ac mae hi wrth ei bodd gyda'r syniad o allu bwrw pleidlais yn y set nesaf o etholiadau. Ond rydych yn llygad eich lle—[Torri ar draws.] Nid wyf yn credu. [Chwerthin.] Rydych yn llygad eich lle fod angen inni sicrhau bod ein plant yn cael y wybodaeth sydd ei hangen arnynt er mwyn gallu arfer y cyfleoedd newydd hyn.

Rydym yn dysgu gwersi o'r hyn a ddigwyddodd yn yr Alban pan gafodd pobl ifanc 16 mlwydd oed yr Alban hawl i bleidleisio yn eu refferendwm. Gwnaed llawer o waith rhwng y Comisiwn Etholiadol yn y wlad honno, ac ysgolion, a'r Llywodraeth. Rydym mewn cysylltiad rheolaidd gyda'r Comisiwn Etholiadol yma i ddeall y gwersi y gellir eu dysgu. Mae hynny hefyd yn golygu cynhyrchu deunyddiau addas i'w defnyddio yn ein hysgolion, ac rwy'n gobeithio cael cyfarfod gyda fy nghyd-Aelod o'r Cabinet, Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol, a'r Llywydd cyn bo hir i drafod goblygiadau'r bleidlais a gynhaliwyd yma yn ddiweddar a sut y mae angen inni gydweithio i sicrhau bod gan ein pobl ifanc y wybodaeth sydd ei hangen arnynt.

Bydd gan rai Aelodau yn y Siambr farn wahanol o ran a ddylai fod yn 16 neu 18 oed, ond ceir cyfeiriad teithio clir sy'n dangos y bydd pleidlais i rai 16 oed yn dod yn weithredol yng Nghymru. Ond ar bob cyfle—a dyma lle rwy'n cytuno â'r Aelod dros Bontypridd—mae pobl ifanc wedi dynodi eu bod yn teimlo eu bod angen mwy o addysg i ddeall y rôl y byddant yn ei chwarae wrth fwrw eu pleidlais.

A all Ysgrifennydd y Cabinet roi mwy o wybodaeth ynglŷn â sut y mae'n rhagweld y bydd elfen addysgol adolygiad McAllister, er enghraifft, ac erthyglau barn addysgiadol eraill yn cael eu cyflwyno mewn ysgolion? Oherwydd nid oes ond cwta ddwy flynedd a hanner bellach tan etholiad nesaf y Cynulliad. Ac os yw'r etholfraint am gael ei rhoi i rai 16 oed, does bosib nad oes gan yr adran syniad sut y bydd y rôl hon mewn addysg yn cael ei chyflwyno yn ysgolion Cymru fel y gall pobl ifanc gael y wybodaeth y maent yn gofyn amdani.

Wel, Andrew, nid wyf yn anghytuno â chi. Fel y dywedais, rydym yn defnyddio profiad yr Alban i'n harwain yn hyn o beth. Felly, rydym yn gweithio gyda'r Comisiwn Etholiadol, sydd â dyletswydd i ddarparu gwybodaeth i'r cyhoedd ynglŷn â phob etholiad. Mae'r Comisiwn Etholiadol yn datblygu pecyn cymorth i gynorthwyo pobl i gofrestru gan fod hynny'n rhan bwysig o'r broses, fod pobl ifanc yn deall yr angen i gofrestru er mwyn arfer eu hawl i bleidleisio. Felly, rydym mewn cysylltiad rheolaidd â hwy, a byddwn yn trafod ymgyrch wybodaeth i’r cyhoedd i gofrestru pleidleiswyr ifanc, yn ogystal ag edrych ar y dystiolaeth o'r Alban, lle cyhoeddodd Education Scotland ddeunyddiau i'w defnyddio mewn ysgolion cyn y refferendwm er mwyn cynorthwyo athrawon i roi arweiniad i'w myfyrwyr.

Fel y dywedais, o dan y cwricwlwm presennol, ceir darpariaeth o fewn yr elfen ABCh i allu rhoi'r cyfleoedd hyn i bobl ifanc. Rwy'n siŵr fod Aelodau ar draws y Siambr, o bob plaid wleidyddol, yn ymweld ag ysgolion yn rheolaidd i siarad â phobl ifanc, yn ogystal â defnyddio'r cyfle, fel y gwnes innau yr wythnos diwethaf, i ymweld â Brownies Llangynidr i siarad â phobl ifanc am hanes—hanes y bleidlais i fenywod yn yr achos hwn—a pham ei bod yn bwysig bod yn bleidleisiwr a pham fod hynny'n bwysig. Ac rwy'n siŵr fod yr holl Aelodau—credaf fod gan bob un ohonom gyfrifoldeb personol, fel y mae gan bob un o'n pleidiau gyfrifoldeb gwleidyddol hefyd, i allu rhoi'r cyfleoedd hyn i bobl ifanc. Ond byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod gyda mwy o fanylion ynglŷn â'r gwaith a fydd yn mynd rhagddo ochr yn ochr â'r Comisiwn Etholiadol.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)