2. Pa drafodaethau sydd wedi bod rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ynglŷn â hyfforddi peilotiaid Saudi Arabia yn RAF y Fali? 227

Nid oes unrhyw drafodaethau wedi digwydd ar ddefnydd o RAF y Fali at ddibenion hyfforddi peilotiaid o Saudi Arabia. Mater i'r RAF a'r Weinyddiaeth Amddiffyn yw'r defnydd o RAF y Fali at ddibenion hyfforddiant. Fodd bynnag, cyfarfûm â'r Weinyddiaeth Amddiffyn yn gynharach yr wythnos hon a byddaf yn cyfarfod â Gweinidogion y Weinyddiaeth Amddiffyn eto yr wythnos nesaf.

Mae safle'r llu awyr yn y Fali yn ganolfan ragoriaeth i hyfforddi peilotiaid llu awyr Prydain. Mae hefyd yn ganolfan lle mae peilotiaid o wledydd eraill yn treulio amser ar brydiau—rydym ni'n gwybod hynny. Ond mewn ateb i gwestiwn seneddol yn San Steffan gan Blaid Cymru yr wythnos diwethaf, fe wnaeth y Weinyddiaeth Amddiffyn gadarnhau bod peilotiaid o Saudi Arabia yn cael eu hyfforddi yno ar hyn o bryd. O ystyried y cwestiynau moesol difrifol sy'n cael eu codi ynglŷn â gweithredoedd Saudi Arabia yn rhyngwladol ar hyn o bryd, a ydy Llywodraeth Cymru yn cytuno efo fi ei bod hi'n amhriodol rhoi croeso i beilotiaid o lu awyr Saudi Arabia hyfforddi yma?

Fe allem ni siarad am y ffieiddio a fu yn rhyngwladol yn dilyn llofruddiaeth Jamal Khashoggi, ond beth sy'n fwyaf perthnasol yma ydy'r rhan y mae llu awyr Saudi Arabia yn ei chwarae mewn ymosodiadau ar Yemen, lle mae rhyfel wedi creu argyfwng dyngarol erchyll, a thra bod lluoedd teyrngarol yn trio ymateb i hynny, mae nifer fawr o bobl gyffredin, gan gynnwys plant, wedi cael eu lladd mewn ymosodiadau o'r awyr. Mi ddywedodd Amnest Rhyngwladol yn ddiweddar eu bod nhw wedi cofnodi 36 ymosodiad o'r awyr sy'n ymddangos fel petaent yn groes i gyfreithiau dyngarol rhyngwladol, yn cynnwys ymosodiadau ar ysbytai ac ysgolion, ac rydym ni'n gwybod mai llu awyr Saudi Arabia sy'n arwain yr ymosodiadau. Mae Llywodraeth America hefyd wedi cael ei beirniadu am ei rôl yn cefnogi a hyfforddi llu awyr Saudi Arabia. A wnewch chi—a wnaiff Lywodraeth Cymru hefyd gondemnio'r defnydd o RAF y Fali i'r pwrpas hwnnw? 

Yn ogystal â'r elfen foesol, yn fyr, mae elfen ymarferol yma hefyd, ac yn y dyddiau diwethaf, rydym wedi clywed comisiynydd heddlu'r gogledd yn codi pryderon am y pwysau y gall presenoldeb peilotiaid Saudi Arabia yn y Fali ei roi ar adnoddau heddlu y gogledd. Felly, nac ydy, nid ydy amddiffyn ddim wedi ei ddatganoli ac nid ydy'r heddlu na heddlua wedi eu datganoli ychwaith, ond efo'r protest yn digwydd yn y Fali heno, fel mae'n digwydd, mae yna le, rydw i'n meddwl, i ymyrraeth yn fan hyn gan Lywodraeth Cymru i godi llais yn enw cyfiawnder.

Lywydd, mae'r Aelod yn ymwybodol, a chredaf fod yr Aelodau ar bob ochr i'r Siambr yn ymwybodol, nad mater i'r lle hwn yw materion gweithredol y Llu Awyr Brenhinol, ac nid yw'n fater priodol i'w drafod yma. Bydd gan bawb ohonom ein barn ar ddigwyddiadau'r byd, megis y rhai sy'n digwydd yn Yemen ac mewn mannau eraill, a bydd gennym i gyd farn ar hynny. Yr hyn sy'n fater ar gyfer y lle hwn, a'r hyn y credaf ei fod yn fater priodol i'w drafod yma, yw rôl ein lluoedd arfog a'r safleoedd sy'n bodoli yng Nghymru ar gyfer cynnal a chefnogi lluoedd arfog Prydain ac i sicrhau bod lluoedd arfog Prydain ar gael i gymryd rhan mewn gweithredoedd yn unrhyw ran o'r byd ar unrhyw adeg. Mae'r Llywodraeth hon yn cefnogi rôl y Weinyddiaeth Amddiffyn ar ei safleoedd yng Nghymru, ac rwy'n rhagdybio bod yr Aelod dros Ynys Môn yn cefnogi rôl RAF y Fali yn ei etholaeth, ac nid wyf yn meddwl y byddai am gael ei weld yn tanseilio rôl RAF y Fali mewn unrhyw ystyr o gwbl. Yr hyn y byddaf yn ei ddadlau ac yn ei drafod gyda'r Weinyddiaeth Amddiffyn yw lleoli personél gweithredol yng Nghymru. Hoffwn gynyddu ôl troed y Weinyddiaeth Amddiffyn yng Nghymru. Rwy'n trafod gyda'r Weinyddiaeth Amddiffyn sut y gallwn gynnal a chefnogi canolfannau ychwanegol yng Nghymru. Hoffwn weld y barics yn Aberhonddu yn cael eu cynnal fel pencadlys cenedlaethol ar gyfer y lluoedd arfog yng Nghymru, a chredaf fod gan bob un ohonom reswm mawr iawn—yn enwedig yr wythnos hon, ond nid yr wythnos hon yn unig—dros fod yn ddiolchgar am wasanaeth ein holl luoedd arfog.

Ddydd Gwener diwethaf, roeddwn mewn mosg ar Stryd Alice yn Butetown, yn siarad ar ôl gweddïau dydd Gwener. Mae canolfan Yemenïaidd yno a chymuned Yemenïaidd sefydledig sy'n mynd yn ôl ganrifoedd. Dywedodd pobl wrthyf pa mor falch ydynt fod ganddynt rywun â chefndir Yemeni Arabaidd wedi ei ethol i'r Cynulliad hwn am y tro cyntaf. Roedd hi'n fwy na siomedig canfod, ar ben arall y wlad, ar Ynys Môn, fod peilotiaid o Saudi Arabia yn cael eu hyfforddi i fomio Yemen, gan arwain at filoedd o farwolaethau sifiliaid. Nawr, mae rhai o'r sifiliaid hyn sy'n cael eu lladd yn aelodau o deuluoedd rhai o'r bobl y cyfarfûm â hwy ym mosg Stryd Alice. Credaf ei bod yn gwbl warthus fod ein gwlad yn cael ei defnyddio i hyfforddi peilotiaid i fomio Yemen, gwlad y mae gennym gysylltiad mor gryf â hi yn hanesyddol. Felly, a wnewch chi yn awr, os gwelwch yn dda, roi camau brys ar waith i fynnu bod hyfforddiant y peilotiaid Saudi hynny yng Nghymru yn dod i ben? Diolch.

Lywydd, fel rwyf wedi dweud eisoes, bydd gan Aelodau ar bob ochr i'r Siambr eu barn eu hunain ar ddigwyddiadau byd-eang a'r rhai sy'n digwydd yn Yemen ac mewn mannau eraill, a chredaf y byddem oll yn rhannu barn debyg ynglŷn ag effaith rhyfela ar sifiliaid, lle bynnag y maent yn digwydd bod, ac rydym yn cydnabod hynny. Fodd bynnag, nid mater ar gyfer y lle hwn yw dadlau neu drafod penderfyniadau gweithredol a wneir gan y Llu Awyr Brenhinol ynglŷn â'r defnydd o adnoddau'r DU. Yn briodol iawn, mater ar gyfer y Weinyddiaeth Amddiffyn yw hynny, ac yn gywir iawn, nid yw'n fater a ddatganolwyd i'r lle hwn. Efallai y bydd gennym safbwyntiau unigol fel unigolion. Fodd bynnag, mae'n iawn ac yn briodol ein bod yn cefnogi ein lluoedd arfog, yn cefnogi gallu'r Llu Awyr Brenhinol a rhannau eraill o'n lluoedd arfog i wneud y penderfyniadau gweithredol y credant fod angen iddynt eu gwneud ac o fewn y strwythurau a sefydlwyd ar eu cyfer gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig, sy'n atebol i Senedd y Deyrnas Unedig.