Mae'n bleser cymryd rhan yn y ddadl bwysig yma sydd yn rhoi llwyfan i ni allu trafod cyllido addysg bellach yma yng Nghymru. Rwy'n llongyfarch Bethan ar ddod â'r cynnig gerbron a hefyd am ei holl waith yn y cefndir i wireddu beth rydym ni wedi'i weld yn y cynnig sydd o'n blaenau ni. 

Cyn imi fynd ymlaen, mae'n bwysig hefyd i dalu teyrnged, fel y mae eraill wedi'i wneud, i'r gwaith clodwiw sy'n cael ei wneud yn y maes yn ein gwahanol golegau addysg bellach. Roeddwn i yng Ngholeg Gŵyr wythnos diwethaf, yn Nhycoch, Abertawe, ac roeddwn i yna ryw ddeufis yn ôl hefyd. Mae'n rhaid dweud, mae yna waith bendigedig yn mynd ymlaen, yn enwedig yng Ngholeg Gŵyr achos mae ganddyn nhw ganolfan yn fanna sydd yn addysgu'r sawl sydd efo awtistiaeth. Mae o yn adnodd bendigedig, arloesol a dweud y gwir, sy'n rhoi digon o amser tawel i'n pobl ifanc ni sydd ag awtistiaeth i allu cael addysg—weithiau am y tro cyntaf. Hynny yw, dod i mewn i'r system addysg am y tro cyntaf mewn awyrgylch sydd yn hynod ddeniadol iddyn nhw efo beth sydd gyda nhw yn y cefndir a'r holl broblemau y maen nhw wedi bod drwyddyn nhw, ac mae yna adnodd bendigedig gyda staff bendigedig sy'n rhoi'r amser a'r teilyngdod i'r gwahanol heriau sydd gyda'n pobl ifanc ni sydd â chyflwr awtistiaeth. Mae yna ragolygon fod y gwaith bendigedig yna sy'n mynd ymlaen yng Ngholeg Gŵyr yn dod ac yn blodeuo ac mae'r lle yn ehangu y ddarpariaeth gogyfer hynny ac mae hynny'n fater pwysig.

Yn nhermau sgiliau, rydym ni'n sôn am gryfhau a rhoi dyfodol gwirioneddol i'n pobl ifanc ni, beth bynnag yw eu cefndir a beth bynnag yw eu gwahanol heriau gwasanaeth iechyd nhw hefyd. Felly, mae yna waith rhyfeddol yn mynd ymlaen ac mae eisiau tynnu sylw at hynny, er yr holl bwyslais a'r holl bwysau yn y cefndir, wrth gwrs, ynglŷn â chyllido a'r pwysau sydd ar gyllido. 

Fel mae'r darn cyntaf o'r cynnig yma'n ei ddweud—. Mae'r cynnig yn dweud, rydym ni'n

'gresynu bod cyllid ar gyfer addysg bellach wedi bod o dan bwysau sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf o ganlyniad i doriadau cyllidebol.'

Wel, mater o ffaith ydy hynny. Nid ydw i'n credu y buasai neb yn cwympo allan yn nhermau hynny ac mae hynny'n osodiad synhwyrol iawn i roi gerbron ac nid ydw i'n credu y buasai neb yn dadlau efo hynny. Wrth gwrs, rydym ni yn mynegi pryder, fel y mae rhan arall o'r cynnig yma'n ei ddweud:

'mynegi pryder bod staff mewn sefydliadau addysg bellach yn ystyried mynd ar streic dros gyflogau annigonol'—  fel maen nhw'n eu gweld—a hefyd y pryderon rydym ni wedi clywed amdanyn nhw eisoes ynglŷn â llwythi gwaith trwm.

Yn y cyd-destun, fel rydw i wedi'i ddweud eisoes yn nhermau Coleg Gŵyr, fod yna waith bendigedig yn mynd ymlaen, mae yna bobl yn gweithio yn galed, galed iawn dros ddyfodol ein pobl ifanc ni. Achos ar ddiwedd y dydd, fel y mae Bethan wedi'i ddweud eisoes yn gosod y sefyllfa allan mewn ffordd mor glir y prynhawn yma, rydym ni'n sôn am sgiliau, yr agenda sgiliau. Yn y pen draw, rydym ni'n sôn am swyddi i'n pobl ifanc. Mae'n dal yn her sylweddol i'n pobl ifanc ni i gael swyddi i ddechrau, i gael troed yn y farchnad yna, i gael swydd am y tro cyntaf. Mae'n hanfodol bwysig eu bod nhw'n cael yr holl gefnogaeth i gyrraedd y sefyllfa yna i wneud hynny.

Oes, mae angen gweledigaeth glir ar ran y Llywodraeth, fel y mae Bethan wedi'i nodi eisoes, achos hefyd ar y gorwel, fel rydym ni i gyd yn ei wybod—. Rydym ni’n gwybod bod ariannu addysg bellach yn dod o nifer o wahanol ffynonellau. Wrth gwrs, mae yna her sylweddol i’r ffrwd yna sydd yn dod o Ewrop nawr achos, wrth gwrs, fel rydym ni i gyd yn gwybod bellach, buaswn i’n gobeithio, fod Brexit gerbron ac mae yna heriau sylweddol i beth sy’n digwydd efo ariannu o unrhyw ffynhonnell Ewropeaidd sydd yn mynd tuag at ein colegau addysg bellach ni. Mae yna her sylweddol yn fanna. Rydym ni’n edrych ymlaen, wrth gwrs, i weld bod yr addewidion ynglŷn â chyllido Ewropeaidd sy’n dod i’r sector yma, a sawl sector arall yng Nghymru, a oedd yn arfer dod o dan gronfeydd Ewropeaidd yn cael eu gwireddu, a bod yr un math o bres yn mynd i ddod i’n colegau addysg bellach ag y maen nhw wedi bod yn ei gael o dan adnoddau Ewropeaidd yn y gorffennol.

Ond i grynhoi, felly, rydw i’n falch iawn i gyfarch Bethan ar ei gwaith caled y tu ôl i’r llenni yn fan hyn, yn dod â’r cynnig yma gerbron, a buaswn i’n annog pob un ohonoch chi i gefnogi’r cynnig. Diolch yn fawr.