Eitem 9 ar yr agenda yw Rheoliadau Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) (Rhif 2) Gorchymyn 2018, a galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid i gynnig y cynnig, Mark Drakeford.

Cynnig NDM6894 Julie James

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru, yn unol â Rheol Sefydlog 27.5:

1.  Yn cymeradwyo bod y fersiwn ddrafft o’r Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) (Rhif 2) 2018 yn cael ei llunio yn unol â’r fersiwn ddrafft a osodwyd yn y Swyddfa Gyflwyno ar 7 Tachwedd 2018. 

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Rwy'n cynnig y cynnig i gymeradwyo Gorchymyn Ardrethu Annomestig (Lluosydd) (Cymru) (Rhif 2) 2018. Mae'r Gorchymyn yn gosod y lluosydd ar gyfer ardrethu annomestig yn 2019-20. Y llynedd, amlinellodd Llywodraeth Cymru ei bwriad i newid y mesur chwyddiant a ddefnyddir i gyfrifo'r lluosydd yng Nghymru o fynegai prisiau manwerthu, RPI, i'r mynegai prisiau defnyddwyr, CPI, o 1 Ebrill 2018. Ar gyfer 2018-19, cafodd hyn ei wneud drwy Orchymyn a gafodd ei gymeradwyo gan y Cynulliad ym mis Ionawr. Mae'r Gorchymyn hwn yn gosod y lluosydd ar gyfer 2019-20 ar yr un sail. Mae angen i'r Gorchymyn gael ei gymeradwyo cyn y gellir cynnal pleidlais ar yr adroddiadau cyllid llywodraeth leol a'r setliad terfynol llywodraeth leol a'r heddlu ar gyfer 2019-20. Effaith y Gorchymyn fydd cyfyngu ar y cynnydd yn yr holl filiau ardrethu annomestig yn 2019-20. Mae busnesau a thalwyr ardrethi eraill yng Nghymru wedi elwa'n barod ar arbedion o tua £9 miliwn drwy ein defnydd o CPI ar gyfer 2018-19, a byddant yn elwa ar £22 miliwn arall yn 2019-20. Rydym ni’n bwriadu parhau â’r un dull yn y blynyddoedd nesaf.

Rwy’n ddiolchgar i’r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol am ystyried y Gorchymyn lluosydd a’i gwneud yn bosib inni ei drafod heddiw. Cododd y pwyllgor bwynt rhinwedd ynglŷn â’r ffigur ar gyfer B, a nodir yn y Gorchymyn ac yn y nodyn esboniadol, ond nid yn y memorandwm esboniadol. Er bod esboniad o’r ffigur wedi’i gynnwys yn y nodyn esboniadol, rwy’n derbyn y byddai wedi bod yn ddefnyddiol cynnwys y ffigur gwirioneddol yn y memorandwm i wneud effaith y Gorchymyn yn amlwg. Byddwn yn delio â’r pwynt hwn mewn Gorchmynion pellach.

Bydd y newid yn helpu busnesau ac eraill sy’n talu ardrethi yng Nghymru ac yn cynnal ffordd sefydlog o refeniw trethi i wasanaethau lleol. Mae’r newid wedi’i ariannu’n llawn gyda Llywodraeth Cymru, ac ni fydd unrhyw effaith ar y cyllid sy’n cael ei ddarparu ar gyfer gwasanaethau lleol. Rwy’n gofyn, felly, i’r Aelodau gytuno i gymeradwyo’r Gorchymyn heddiw.

A gaf i estyn fy llongyfarchiadau i Ysgrifennydd y Cabinet ar gael ei ethol yn arweinydd ei blaid?

Mae i'w groesawu bod Llywodraeth Cymru wedi penderfynu defnyddio'r gyllideb o £26 miliwn sy'n bodoli o ganlyniad i'r cynnydd mewn gwariant gan Lywodraeth Geidwadol y DU i ymestyn y cynllun rhyddhad ardrethi ar gyfer y stryd fawr am flwyddyn arall. Ond, wrth gwrs, ateb dros dro yn unig yw hwn i'r pwysau sy'n wynebu busnesau bach a chanolig yng Nghymru. Yn anffodus, yr hyn yr ydym yn ei wynebu heddiw yw'r lluosydd ardrethi drytaf ym Mhrydain Fawr. Bydd hwn yn cynyddu, rwy'n credu, y baich ar fusnesau bach a chanolig, ac ni all unrhyw ryddhad dros dro oddi ar y swm ardrethi atal y ffaith honno, ynghyd â rhyddhad parhaol isel iawn ar gyfer ardrethi busnes o 100 y cant ar gyfer gwerth ardrethol sy'n llai na £6,000. Bydd busnesau yng Nghymru yn wynebu bargen llawer gwaeth na busnesau cyfatebol yn Lloegr a'r Alban. Gobeithiaf felly y gall Ysgrifennydd y Cabinet egluro pam y mae'n amharod i fabwysiadu'r hyn yr wyf i a chyd-Aelodau ar y meinciau hyn wedi bod yn galw amdano: diwygio ar raddfa eang y system ardrethi busnes yng Nghymru a rhyddhad ardrethi o 100 y cant ar gyfer y rhai sydd â gwerth ardrethol o hyd at £15,000. Y pwynt yr hoffwn i ei wneud yw bod Llywodraeth y DU wedi gosod cynllun busnes ym mis Mawrth 2016 er mwyn egluro i fusnesau beth yw ei gynlluniau ar gyfer ardrethi busnes hyd at 2020 a thu hwnt. Mae hyn yn cynnwys ailbrisio ardrethi busnes yn amlach o fewn cyfnod o dair blynedd o leiaf.

Tybed a ydych chi'n cydnabod, os na chymerir y camau hyn y bydd eich Llywodraeth yn llywodraethu dros wlad sydd yn prysur ddod y wlad lleiaf cystadleuol yn y DU. Yr hyn sydd angen ar Gymru yn fwy nag erioed o'r blaen, yw ymagwedd newydd drwy ddeall yn y lle cyntaf bod busnesau, a buddsoddi mewn busnesau, yn arwain at gyfleoedd ar gyfer swyddi, adfywio ac, yn y pen draw, enillion trethi uwch ar gyfer y Llywodraeth.

Dywedodd y Prif Weinidog heddiw mai un o heriau mwyaf economi Cymru fyddai sicrhau bod busnesau bach yn awyddus i ehangu i fod yn gwmnïau mawr ac yn gallu gwneud hynny, ac rwyf i'n cytuno ag ef. Ond mae ardrethi busnes uwch a lluosydd ardrethi uwch yn mynd i atal y busnesau bach a chanolig hynny rhag ehangu ymhellach. Felly, nid ydym ni'n gallu cefnogi'r Llywodraeth heddiw, oherwydd bod y Gorchymyn yn gadael perchnogion busnes wedi eu llyffetheirio gan drefniadaeth ardrethi busnes hen ffasiwn Llywodraeth Cymru. 

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid i ymateb.

Diolch i Russell George am yr hyn a ddywedodd ar y cychwyn. Dirprwy Lywydd, cefais drafferth i ddilyn sut yr oedd y rhan fwyaf o weddill yr hyn yr oedd ganddo i'w ddweud yn ymwneud â Gorchymyn Lluosydd Ardrethu Annomestig sydd ger bron y Cynulliad, sydd â'r effaith o leihau biliau y byddai busnesau fel arall yn eu hwynebu yng Nghymru—oherwydd ei fod yn uwchraddio'r ardrethi busnes yn unol â mynegai prisiau defnyddwyr yn hytrach na'r mynegai prisiau manwerthu, a bydd hynny'n rhoi £22 miliwn yn ôl ym mhocedi busnesau y flwyddyn nesaf—os na chaiff y Gorchymyn hwn ei basio. Mewn gwirionedd, rwyf yn anghytuno â bron bopeth a ddywedodd yr Aelod o hynny ymlaen. Rydym ni ein hunain yn ymrwymedig i ailbriso yn amlach. Byddwn wrth fy modd yn gallu rhoi mwy o sicrwydd ar y £26 miliwn a gyhoeddais ddiwedd yr wythnos diwethaf i fusnesau Cymru, ond dim ond ar gyfer y flwyddyn nesaf, a'r flwyddyn nesaf yn unig, y mae ei Lywodraeth ef yn darparu cyllideb ar gyfer Cymru. Pe byddem wedi cael yr un sicrwydd ag yr oedd y Canghellor yn gallu ei gynnig yn Lloegr, yna gallwn fod wedi cynnig yr un sicrwydd i fusnesau yng Nghymru.

Mae natur ein cymuned fusnes ni yn wahanol, mae natur ein hailbrisiadau ardrethu yn wahanol. Rydym yn darparu system lle nad yw cyfraniad ardrethi annomestig yng Nghymru wedi codi ers degawd. Yr unig beth sydd wedi cynyddu yw faint o gymorth y mae'r trethdalwr yn ei roi i'r busnesau hynny i helpu i'w cynnal nhw yma yng Nghymru.

Mae'r Gorchymyn sydd ger bron y Cynulliad y prynhawn yma yn gyfraniad cymharol fach ond pwysig er hynny, a gobeithiaf y bydd yr Aelodau wir yn ei gefnogi.

Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, rydym yn gohirio pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.