3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am rôl dinasoedd o fewn datblygu economaidd yng Nghymru? OAQ53172

Ie. Mae ein strategaeth 'Ffyniant i Bawb' a'r cynllun gweithredu economaidd yn nodi ein camau gweithredu i bob rhan o Gymru allu cyfrannu at dwf economaidd ac elwa arno, ac mae hyn yn cynnwys galluogi ein dinasoedd i fod yn beiriannau twf a fydd o fudd i'w rhanbarthau ehangach.

Weinidog, eisoes heddiw, wrth ateb cwestiynau, rydych chi a'r Dirprwy Weinidog wedi sôn am ddatblygiad rhanbarthol, rhai o’r trefniadau newydd ar gyfer hynny a’r ysgogiad newydd yr hoffech ei weld y tu ôl iddo.

Mae Casnewydd, Caerdydd a Bryste wedi bod yn siarad ac yn cydweithio ers cryn dipyn o ran datblygiadau ar draws yr ardal honno. Credaf fod diddymu'r tollau ar bontydd Hafren yn rhoi hwb newydd o ran y posibiliadau a'r potensial, ac ar yr un pryd gwyddom fod màs critigol ar draws yr ardal o ran pobl, busnesau, sefydliadau ar draws y sectorau. Felly, o ystyried y potensial hwnnw, o ystyried y manteision hynny a'r strwythurau newydd, yr ysgogiad newydd y mae Llywodraeth Cymru yn ei geisio, rôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, a allech ddweud wrthyf sut y bydd yr ardal honno o Gymru yn ymddangos yn y camau cynnar rydych yn disgwyl eu gweld?

Wel, rwy'n falch iawn o ateb cwestiwn yr Aelod. Mae John Griffiths yn codi pwynt pwysig am yr ardal economaidd weithredol, sef Caerdydd, Casnewydd a Bryste, ac yn union fel y gwelwn gydweithrediad agosach yn awr ar sail economaidd, rydym wedi profi cydweithrediad ar draws y ffin yn yr ardal honno ar sail academaidd ers blynyddoedd lawer gyda grŵp G4 o brifysgolion yn aml yn cydweithio'n agos iawn ar brosiectau ar y cyd. Rwy'n edrych ymlaen at weld y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn edrych yn agos ar y cynllun gweithredu economaidd a datblygu rhanbarthol yng Nghymru. Bydd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd yn llywio'r dull rhanbarthol yn uniongyrchol, a bydd yn sicrhau bod gennym strwythurau a llywodraethiant cywir ar waith er mwyn creu a chynnal cysylltiadau trawsffiniol.

Rwy’n credu mai’r pwynt pwysig arall i'w wneud wrth i ni symud ymlaen â rhanbartholi datblygiad economaidd yw y bydd yn galluogi'r rhanbarthau i gydweithio ar sail drawsffiniol ar eu telerau eu hunain. Mae hyn yn bwysig iawn yng nghyd-destun Prydain ôl-Brexit oherwydd, os ydym wedi dysgu unrhyw beth, y ffaith bod yn rhaid inni sicrhau bod cymunedau ac ardaloedd a rhanbarthau lleol yn teimlo eu bod wedi'u grymuso i wneud yr hyn a allant dros eu pobl eu hunain a hwy eu hunain yw honno, ac nad ydynt yn gweld Llywodraeth ganolog ac ymagwedd ganolog fel gwneud pethau ar gyfer ac i bobl. Mae'n sicrhau mwy o gydgynhyrchu a chydweithredu a boed yn y de-ddwyrain neu yn y gogledd-ddwyrain, neu rhwng y gogledd-orllewin ac Iwerddon, rwy'n credu bod yn rhaid inni annog mwy o weithgaredd a chydweithredu trawsffiniol os ydym am ddod yn genedl fwy cystadleuol.

Weinidog, rwy'n gobeithio eich bod chi a'ch dirprwy addawol iawn wedi cael cyfle i ddarllen strategaeth y grŵp Ceidwadol ar ddinasoedd byw. Yn wir, os ydych chi a'ch tîm ehangach eisiau inni gynnal seminar ar eich cyfer, byddem yn falch iawn o roi ein syniadau i chi.

Credaf mai un peth a'n trawodd oedd bod rhai dinasoedd o gwmpas y DU wedi bod yn wirioneddol allweddol i ddatblygiad economaidd yn eu rhanbarthau a'u gwledydd. Mae'n amlwg fod Sheffield, Manceinion, Birmingham a Chaeredin wedi gwneud hyn yn ganolog i'w datblygu, ac yn awr, gyda bargeinion dinesig Caerdydd ac Abertawe, rwy'n credu bod cyfle gwirioneddol inni allu dechrau meddwl yn y ffordd hon—fod yn rhaid i'n dinasoedd wneud mwy na'r hyn a wnânt ar gyfer eu poblogaethau uniongyrchol yn unig. Maent yn perthyn i'r rhanbarthau ac yn wir, i Gymru gyfan. A thrwy hybu mwy o uchelgais economaidd, mae ganddynt rôl na all unrhyw weithredydd economaidd arall ei chwarae ar hyn o bryd, a rhaid inni eu gweld fel adnodd gwych, ac mae gan bob un ohonynt botensial mawr yn ogystal.

Wel, buaswn yn cytuno'n gryf â David Melding. Mae ei asesiad yn llygad ei le. Buaswn yn ychwanegu hefyd, ochr yn ochr â dinasoedd, na ellir gorbwysleisio pwysigrwydd trefi lloeren. Yn yr un modd ag y cynorthwywn ddinasoedd i ddatblygu hunaniaeth gref, mae hefyd yn bwysig ein bod yn annog ein trefi lloeren i gysylltu'n well â dinasoedd y maent yn ddibynnol arnynt, ond sicrhau hefyd eu bod yn creu hunaniaeth unigryw, nid yn unig ar gyfer y bobl y maent yn eu gwasanaethu ond ar gyfer y busnesau sy'n gweithredu yno hefyd.

Cefais fy nharo'n aml gan lwyddiant—a gwn fod yr Aelod wedi crybwyll nifer o ddinasoedd; cefais fy nharo gan lwyddiant Manceinion yn hyn o beth, y ffordd y mae canol Manceinion wedi tyfu mor gyflym ers y 1980au, yn seiliedig ar nifer o ffactorau. Ond ar yr un pryd, mae ardaloedd lloeren a threfi lloeren o gwmpas Manceinion a rhanbarth Manceinion fwyaf hefyd wedi dechrau ffynnu heb golli eu hunaniaeth unigryw eu hunain. Felly, gwelaf ddatblygiad dinasoedd fel rhywbeth arwyddocaol iawn, ond gwelaf ddinasoedd hefyd fel pethau sy'n gwasanaethu twf a datblygiad trefi lloeren ac ardaloedd gwledig yn y gefnwlad sydd mor ddibynnol ar y twf sy'n aml yn digwydd yn gyflymach ynghanol dinasoedd.