1. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda'r Gweinidog Addysg ynghylch rôl ysgolion o ran cyrraedd y targed o filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050? OAQ53496

Rwy'n cael trafodaethau rheolaidd gyda fy nghyd-Weinidog y Gweinidog Addysg i sicrhau, fel Llywodraeth, ein bod yn gweithio gyda'n gilydd i greu system addysg i gynyddu'r nifer o siaradwyr Cymraeg sy'n cefnogi ac yn annog y defnydd o'r Gymraeg mewn ysgolion, mewn cymunedau ac mewn gweithleoedd.

Diolch. Yn ôl Llywodraeth Cymru, addysg drochi cyfrwng Cymraeg yw'r prif ddull o sicrhau y gall plant ddatblygu eu sgiliau iaith Gymraeg a chreu siaradwyr Cymraeg newydd. Nawr, rwy'n cytuno â'r pwysigrwydd a roddir i addysg cyfrwng Cymraeg, fodd bynnag, gwelwn nifer yr ysgolion cyfrwng Cymraeg yn disgyn o 434 yn 2013 i 389 yn 2018. Yn ychwanegol at hynny, er bod nifer y plant sy'n cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg wedi cynyddu, mae llawer bellach yn poeni nad yw effaith cau ysgolion cyfrwng Cymraeg wedi'i hystyried yn llawn. Felly, pa asesiad a wnaethoch o effaith yr achosion parhaus hyn o gau ysgolion a'r effaith ar y defnydd o'r Gymraeg—sut y mae hyn yn effeithio ar y defnydd o'r Gymraeg a sut, yn y pen draw, y bydd yn effeithio ar y nod o gyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050?

Wel, diolch, a diolch am eich diddordeb yn y maes hwn. Credaf mai'r hyn sydd angen inni ei wneud yw cadw golwg ar y darlun mawr, sef sut rydym yn cynyddu nifer y siaradwyr Cymraeg yn ein hysgolion. A'r hyn sy'n bwysig, felly, yw nifer y disgyblion, yn hytrach na nifer yr ysgolion. A dyna pam rydym yn canolbwyntio i raddau helaeth ar gynyddu nifer y disgyblion sy'n cael eu haddysg yn gyfan gwbl drwy gyfrwng y Gymraeg o 20 y cant i 40 y cant erbyn 2050. A'r hyn sydd gennym yw trywydd clir iawn o ran y modd yr ydym yn mynd i sicrhau bod hynny'n digwydd. Dyna pam rydym wedi dyrannu £46 miliwn o gyllid cyfalaf ychwanegol i agor ysgolion newydd, i adeiladu estyniadau mewn ysgolion sy'n bodoli eisoes, gan fod y galw yno. Yr hyn rydym yn ei wneud yw creu, er enghraifft, 2,800 o leoedd ysgol ychwanegol gyda'r arian ychwanegol hwnnw rydym wedi'i ddarparu. Mae hynny'n 41 o brosiectau ychwanegol. Felly, credaf mai'r peth allweddol, hyd y gwelaf, yw cadw golwg nid yn unig ar ateb y galw, ond yr hyn rydym yn ceisio'i wneud yn awr yw achub y blaen ar y galw. Dyna pam rydym wedi creu'r cynlluniau strategol Cymraeg mewn addysg fel ein bod yn gofyn i gynghorau greu'r galw, yn hytrach nag ateb y galw'n unig. Ac mae'n athroniaeth wahanol iawn ac yn ymagwedd wahanol. A'r peth gwych yw bod hyn wedi trawsnewid y ffordd y mae llywodraeth leol yng Nghymru yn meddwl mewn perthynas â darpariaeth addysg cyfrwng Cymraeg.

Weinidog, yn ddiweddar, cyfarfûm â phenaethiaid yr ysgolion cyfrwng Cymraeg o fwrdeistref sirol Pen-y-bont ar Ogwr, ac roeddent yn pryderu ynghylch yr effaith roedd toriadau yn ei chael ar addysg cyfrwng Cymraeg. Wrth ymweld ag Ysgol Gyfun Gymraeg Llangynwyd, cefais fy synnu gan gyflwr gwael yr adeilad ac adnoddau'r ysgol. Weinidog, pa asesiad a wnaethoch o'r effaith y mae toriadau awdurdodau lleol yn ei chael ar y gallu i addysgu drwy gyfrwng y Gymraeg a'r effaith a gaiff hynny ar y nod ehangach o greu miliwn o siaradwyr Cymraeg?

Diolch. Rwy'n siŵr fod yr Aelod yn ymwybodol, mewn gwirionedd, yn wahanol i Loegr, ein bod wedi rhoi chwistrelliad enfawr o arian er mwyn trawsnewid darpariaeth ystadau ysgolion yng Nghymru. Mae'n rhywbeth sy'n destun cenfigen i weddill y Deyrnas Unedig. Felly ni chredaf fod gennym unrhyw beth i fod â chywilydd ohono y maes hwn.

Nawr, wrth gwrs, ceir rhai ysgolion o hyd lle mae angen inni sicrhau ein bod yn gwella'r cyfleusterau, ac mae rhaglen waith yn mynd rhagddi. Trefnir y blaenoriaethau ar sail cyflwr yr ysgolion i raddau helaeth. Ond fel y dywedaf, yr hyn rydym wedi'i wneud yn ddiweddar yw darparu'r arian ychwanegol hwn yn benodol ar gyfer ysgolion cyfrwng Cymraeg gan fod y galw'n cynyddu. Felly, credaf y dylem fod yn falch iawn o'r ffaith nad yw'r gwariant cyfalaf hwnnw'n bodoli yn Lloegr, a'i fod yn trawsnewid nid yn unig ein sefydliadau addysgol ond hefyd mae'n effeithio ar yr economi yn yr ardal gan fod gennym bobl leol yn adeiladu'r ysgolion hynny, prentisiaid. Felly, mae llawer y dylem fod yn falch ohono yn fy marn i.