Sy'n dod â ni at grŵp 4 y gwelliannau. Mae’r grŵp yma’n ymwneud â’r archwilydd cyffredinol a gosod y cyfrifon ardystiedig. Gwelliant 49 yw’r prif welliant, a dwi’n galw ar Mark Isherwood i gynnig y prif welliant ac i siarad amdano. Mark Isherwood.

Cynigiwyd gwelliant 49 (Mark Isherwood).

Diolch, Lywydd. Rwy'n cynnig gwelliant 49, sy'n ymwneud â'r cyfnod o bedwar mis o hyblygrwydd i Swyddfa Archwilio Cymru allu ei roi ar gyfer cyfrifon yr ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus, a fewnosodwyd yng Nghyfnod 2. Er bod Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi gofyn am y newid hwn yng Nghyfnod 1, mae yna gwestiynau ynglŷn â sut y byddai hyn yn berthnasol i gyrff cyhoeddus eraill y tu allan i gwmpas y Bil. Yn amlwg, mae'r cyfyngiadau, y rhesymau a'r cyfiawnhad dros y newid yn berthnasol i'r rhan fwyaf o gyrff cyhoeddus, os nad pob un, a'r hyn sydd dan sylw yma yw eglurhad ynglŷn â lle gellir rhoi rhywbeth i gorff sydd â throsolwg ar y cyrff cyhoeddus eraill nad yw ar gael i'r cyrff cyhoeddus eraill hynny.

Roedd yn amlwg o dystiolaeth ysgrifenedig yr archwilydd cyffredinol fod angen  hyblygrwydd oherwydd y ffaith bod problemau'n deillio o derfyn amser o'r fath wedi digwydd gyda chyfrifon blynyddol Cyfoeth Naturiol Cymru yn 2016-17. Rydym yn cytuno bod angen dull gweithredu o'r fath. Fodd bynnag, oherwydd natur y Bil, ni fydd hyn ond yn berthnasol i'r ombwdsmon ac nid i gyrff eraill.

Yn ystod Cyfnod 1, dywedodd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau eu bod wedi gofyn i'r Aelod cyfrifol a fyddai'n ystyried diwygio'r Bil mewn perthynas â'r terfyn amser o bedwar mis. Dywedodd yr Aelod cyfrifol fod cael cyfrifon wedi'u harchwilio o fewn pedwar mis yn arfer da, ond cyfaddefodd mai'r hyn a oedd ar goll oedd y gallu i'w amrywio mewn amgylchiadau arbennig. Fodd bynnag, nid oedd yn siŵr a fyddai'n briodol ei newid mewn perthynas ag un corff pan fo'r archwilydd cyffredinol yn archwilio amrywiaeth o gyrff ar draws Cymru. Fel y cyfryw, er ei bod yn amlwg fod bwriad da y tu ôl i gael gwared ar y terfyn amser o bedwar mis, rhaid i'r Gweinidog ddarparu gwybodaeth ar y cynsail y bydd hyn yn ei osod ar gyfer cyrff eraill a reolir yn gyhoeddus. Felly, buaswn yn ddiolchgar pe gallai'r Gweinidog ddweud wrthym a yw'n bwriadu i'r cymal hwn osod cynsail i gynnwys cyrff cyhoeddus eraill mewn perthynas â chael gwared ar y terfyn amser o bedwar mis, ac os nad dyna'r bwriad, beth yw'r rhesymeg sy'n sail i fwriad y Gweinidog i gynnwys yr ombwdsmon yn unig yn yr eithriad hwn—nid yn unig o fewn y ddeddfwriaeth hon, ond wrth inni symud ymlaen?

Y Gweinidog.

Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Byddai gwelliant 49 yn gwrthsefyll gwelliant a gytunwyd gan y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau yn ystod gwaith craffu Cyfnod 2. Cytunwyd ar y gwelliant hwnnw yn dilyn argymhelliad y pwyllgor ei hun yng Nghyfnod 1, yn seiliedig ar dystiolaeth gan Archwilydd Cyffredinol Cymru fod arno angen mwy o hyblygrwydd mewn perthynas â'r terfyn amser ar gyfer cyfrifon. Byddai adfer dyddiad cau pedwar mis cadarn, heb unrhyw hyblygrwydd, yn creu perygl o osod rhwymedigaethau sy'n gwrth-ddweud ei gilydd ar yr archwilydd cyffredinol. Gallai fod galw ar yr archwilydd cyffredinol i osod y cyfrifon ardystiedig erbyn terfyn amser caeth ac i fod yn fodlon fod gwariant yr ombwdsmon yn gyfreithlon, a'u hadnoddau wedi'u defnyddio'n ddarbodus, yn effeithlon ac yn effeithiol. At hynny, mae Deddf Archwilio Cyhoeddus (Cymru) 2013 yn ei gwneud yn ofynnol i'r archwilydd cyffredinol lynu wrth y cod ymarfer archwilio a rhoi cyfle i drydydd partïon a chyrff a archwilir roi sylwadau ar ganfyddiadau archwilio. Mae hyn yn golygu, yn ymarferol, nad oes gan yr archwilydd cyffredinol reolaeth lwyr ar y terfyn amser o bedwar mis, ac mae'n rhesymol caniatáu hyblygrwydd iddo esbonio pam na ellir glynu ato.

I sicrhau bod gan yr archwilydd cyffredinol a'r Cynulliad Cenedlaethol wybodaeth gywir ar gyfer craffu'n briodol ar ddefnydd yr ombwdsmon o arian cyhoeddus, ni allaf gefnogi'r gwelliant hwn.

Fel y clywsom yng Nghyfnod 2, cytunodd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau ar welliant sy'n darparu hyblygrwydd i'r archwilydd cyffredinol gyflwyno cyfrifon ardystiedig ac adroddiad ar ôl y terfyn amser diofyn o bedwar mis. Nawr, mae'r gwelliant hwn yn ceisio dileu'r hyblygrwydd hwnnw, wrth gwrs. Nawr, cynhwyswyd y mecanwaith, fel y clywsom, er mwyn mynd i'r afael â dyletswyddau statudol gwrthdrawiadol a osodir ar yr archwilydd cyffredinol: yn gyntaf, i osod copi o'r cyfrifon ardystiedig ac adroddiad heb fod yn hwy na phedwar mis ar ôl iddynt gael eu cyflwyno, ond hefyd i fodloni gofynion Deddf Archwilio Cyhoeddus (Cymru) 2013 i gadw at god ymarfer archwilio'r archwilydd cyffredinol ei hun, sy'n ei gwneud yn ofynnol i roi cyfle i drydydd partïon a chyrff a archwilir i roi sylwadau ar ganfyddiadau archwilio. Gallai hynny fynd ag ef y tu hwnt i'r terfyn amser o bedwar mis wrth gwrs. Os yw'r archwilydd cyffredinol yn dibynnu ar yr hyblygrwydd hwn, mae'r Bil yn ei gwneud yn ofynnol i'r archwilydd cyffredinol egluro i'r Cynulliad pam na fydd copi o'r cyfrifon ardystiedig ac adroddiad yn cael eu cyflwyno cyn y terfyn amser o bedwar mis, a rhaid iddynt fwrw ati wedyn i gyflwyno copi cyn gynted ag y bo'n rhesymol ymarferol.

Nawr, wrth gwrs, daeth y mater hwn i'r amlwg gyda chyfrifon Cyfoeth Naturiol Cymru, pan oedd angen mwy na phedwar mis ar yr archwilydd cyffredinol i sicrhau bod materion ariannol yng nghyfrifon Cyfoeth Naturiol Cymru wedi'u harchwilio'n llawn. Wrth archwilio cyrff cyhoeddus yng Nghymru, nid oes unrhyw ddarpariaeth yn y ddeddfwriaeth i'r archwilydd cyffredinol allu gofyn am estyniad i'r terfyn amser statudol o bedwar mis—fel a geir, gyda llaw, ar gyfer cyfrifon adnoddau yn y DU o dan Ddeddf Adnoddau a Chyfrifon Llywodraeth 2000. Nawr, yn ddelfrydol, byddai gennym ddarpariaeth debyg yma yng Nghymru, ac rwy'n derbyn nad yw'r mecanwaith hwn ond yn ymdrin â'r rhwymedigaethau sy'n gwrthdaro a osodir ar yr archwilydd cyffredinol mewn perthynas ag ardystio cyfrifon ac adroddiadau'r ombwdsmon. Yn amlwg, nid yw'r Bil hwn yn fecanwaith priodol ar gyfer ymdrin â'r gwrthdaro hwn mewn perthynas â chyfrifon archwiliedig cyrff cyhoeddus eraill. Fodd bynnag, buaswn yn gobeithio bod y mater hwn yn rhywbeth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei ystyried yn y dyfodol. Yn ogystal, mae cyfle, wrth gwrs, i ystyried y mater fel rhan o'r ymchwiliad sydd ar y ffordd gan y Pwyllgor Cyllid i Ddeddf Archwilio Cyhoeddus (Cymru) 2013. Felly, gyda'r sylwadau hynny, gofynnaf i'r Aelodau wrthod gwelliant 49.

Mark Isherwood i ymateb.

Diolch. Y bwriad oedd i hwn fod yn welliant ymchwilgar. Fel y dywedais, rydym yn gweld bwriad da yn sail i gael gwared ar y terfyn amser o bedwar mis o fewn y Bil. Ond rwy'n gresynu nad atebodd y Gweinidog fy nghwestiynau penodol wrth ymateb, sef diben y gwelliant ymchwilgar, sy'n anodd. Gan ddilyn ymlaen o ymateb yr Aelod cyfrifol fodd bynnag, rwy'n gobeithio y bydd hyn yn arwain at sicrhau bod Llywodraeth Cymru yn ystyried ac yn rhannu gyda'r Cynulliad ei bwriadau ehangach o ran a yw hyn yn dechrau gosod cynsail ar gyfer cyrff cyhoeddus eraill, ac unwaith eto, os gallai ymchwiliad y Pwyllgor Cyllid y mae'r Aelod cyfrifol yn cyfeirio ato roi sylw i hynny hefyd, byddai'n amlwg o fudd i bawb; efallai y gallai ddatgelu rhai o'r bygythiadau a'r cyfleoedd sy'n gysylltiedig â hyn. Nid oeddem yn bwriadu gwrthwynebu; roeddem eisiau eglurder, ac yn anffodus, ni chawsom hynny yn ymateb y Gweinidog, ond credaf fod cyfraniad yr Aelod cyfrifol yn ddefnyddiol iawn, a byddwn yn cefnogi.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 49? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Felly, mi gawn bleidlais electronig ar welliant 49. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid neb, neb yn ymatal, 47 yn erbyn. Ac, felly, gwrthodwyd gwelliant 49.

Gwelliant 49: O blaid: 0, Yn erbyn: 47, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 37, Llyr Gruffydd. 

Cynigiwyd gwelliant 37 (Llyr Gruffydd).

Cynnig. 

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 37? A oes unrhyw wrthwynebiad? Derbynnir gwelliant 37.

Derbyniwyd y gwelliant yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.