Mae hynny'n dod â ni at y cwestiwn brys, gan fy mod i wedi derbyn cwestiwn brys, o dan Reol Sefydlog 12.67. Dwi'n galw ar Adam Price i ofyn y cwestiwn brys. Adam Price.

A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am bolisi Llywodraeth Cymru ar Brexit yn sgil y ffaith bod cytundeb ymadael yr UE-DU wedi cael ei wrthod neithiwr yn Nhŷ’r Cyffredin? (EAQ0005)

Diolch, Llywydd, am y cwestiwn.

Mae polisi Llywodraeth Cymru yn dal i fod yr un fath â’r hyn a nodwyd yn 'Diogelu Dyfodol Cymru', a gyhoeddwyd yn dilyn refferendwm 2016, ac ar y cyd â Phlaid Cymru. Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i fod yn rhan o undeb tollau a'r farchnad sengl, aliniad deinamig â safonau cymdeithasol, amgylcheddol a marchnad lafur yr Undeb Ewropeaidd. Credwn y dylai Llywodraeth y DU ddiystyru Brexit 'dim cytundeb', gan y bydd ymadawiad ymyl y dibyn o'r Undeb Ewropeaidd, yn ein barn ni, yn effeithio'n drychinebus ar yr economi a phobl Cymru. Dyma'r safbwyntiau a gymeradwywyd gan y Cynulliad Cenedlaethol hwn mewn dadleuon diweddar ar Brexit a negodiadau’r Undeb Ewropeaidd—a gymeradwywyd yma ar 15 Ionawr, ac ar 30 Ionawr, ac yn y ddadl ar y cyd a gynhaliwyd yr wythnos diwethaf yn y Cynulliad Cenedlaethol ac yn Senedd yr Alban.

Bythefnos yn ôl, cyhoeddwyd gyda pheth ffanffer, ar ôl i wyth o'i ASau adael y blaid, fod Jeremy Corbyn bellach yn cefnogi polisi pleidlais y bobl. Ddeufis yn ôl, fe gytunoch chi i dderbyn cynnig a oedd yn galw ar Lywodraeth y DU i baratoi ar unwaith ar gyfer refferendwm arall. Felly, pam na chrybwyllwyd pleidlais y bobl unwaith yn y datganiad a ryddhawyd gan eich Llywodraeth ddydd Llun, na'r llythyr cysylltiedig at Lywodraeth Prydain yn ôl pob tebyg? Pam na soniodd Jeremy Corbyn o gwbl ddoe am bleidlais y bobl—polisi eich plaid eich hun—yn ei araith 24 munud yn Nhŷ'r Cyffredin? Pam y dywedodd, mewn ymateb i'r bleidlais, mai diben ymestyn erthygl 50 oedd disodli 'Brexit marw' Mrs May gyda'i 'Brexit coch’ ef? Mae hwnnw bron â bod yn union yr un fath â'r polisi y mae'r Senedd newydd ei wrthod—undeb tollau, ond nid ‘yr' undeb tollau, gyda llais ar bolisi masnach yr UE, sy’n anghyfreithlon o dan reolau Sefydliad Masnach y Byd; aliniad agos â'r farchnad sengl, ond heb aelodaeth ohoni. Mae ungorn yn dal i fod yn greadur ffantasi, boed wedi'i baentio'n goch neu'n las. Ar adegau fel hyn, mae angen gwleidyddiaeth onest arnom. Rydym angen i bobl ddweud beth y maent yn ei gredu a gweithredu yn unol â hynny. Credaf ei bod yn eithaf clir bellach fod cefnogaeth Jeremy Corbyn i bleidlais y bobl yn weithred fanteisgar o dwyll ar raddfa fawr. Ac os nad ydych yn cytuno â hynny, Brif Weinidog, rydych naill ai'n gelwyddgi neu'n ffŵl. [Torri ar draws.]

Adam Price, nid yw sarhad personol yn dderbyniol yn y Siambr hon. Mae hwn yn gwestiwn brys, yn fater difrifol, ac nid yw galw enwau gwleidyddol ar yr adeg hon yn briodol. Gofynnaf i'r Prif Weinidog ymateb i'r pwyntiau o sylwedd yn y cwestiwn.

Wel, fel yr awgrymoch, Lywydd, rwyf am anwybyddu sylwadau tra amharchus arweinydd Plaid Cymru. Mae'r rhain yn ddyddiau gwirioneddol ddifrifol, Lywydd, gyda phenderfyniadau difrifol iawn yn wynebu ein gwlad. Pam fod arweinydd Plaid Cymru yn ceisio difrïo'r trafodaethau hynny gyda'r math o sylwadau a wnaeth yma y prynhawn yma? Rwy'n eu gwrthbwynebu—yn eu gwrthwynebu’n llwyr hyd eithaf fy ngallu. Dylai wybod yn well. Nid yw'n gymorth o gwbl i'n gwlad ei fod yn cyflwyno'r cwestiwn hwn yn y ffordd y gwnaeth.

Gadewch i mi droi, os caf, at sylwedd ei gwestiwn. Roedd y datganiad a wnaeth Llywodraeth Cymru ddydd Llun yr wythnos hon yn ymwneud â mater penodol iawn. Roedd yn ymwneud â'r gwelliannau a luniwyd gennym y credwn y gallent sicrhau ymrwymiadau, drwy Fil cytundeb ymadael, i'r datganiad gwleidyddol a allai gyflawni'r math o Brexit a gymeradwywyd yn y Cynulliad hwn. A dyna yw polisi'r Llywodraeth hon. Rydym yn dal i gredu bod cytundeb i'w gael y gellir ymrwymo iddo, cytundeb o'r math a drafodwyd ac a gymeradwywyd yma ers amser hir. Byddai hwnnw'n gytundeb a fyddai'n galw am aelodaeth o undeb tollau, mynediad llawn a dilyffethair at, a chyfranogiad mewn marchnad sengl, ymagwedd synhwyrol at ymfudo.

Efallai—efallai—fod Plaid Cymru wedi hen roi'r gorau i'r ymrwymiadau a wnaethant yma yn y Siambr hon. Mae'n bosibl mai Plaid Cymru fydd yr unig blaid yn Nhŷ'r Cyffredin i geisio cynnig gwelliant heddiw ar bleidlais y bobl. Efallai fod Plaid Cymru wedi ymbellhau oddi wrth y safbwynt hwnnw hefyd a bellach o blaid diddymu erthygl 50. Edrychaf ymlaen at glywed Aelodau Plaid Cymru yn esbonio hynny i'r bobl yn eu hetholaethau a bleidleisiodd, fel y gwnaeth Cymru, i adael yr Undeb Ewropeaidd. Nid yw ein safbwynt fel Llywodraeth wedi newid. Ein safbwynt yw'r un rydym wedi'i roi gerbron y Cynulliad hwn dro ar ôl tro, a dyna'r safbwynt y mae'r Cynulliad hwn wedi'i gymeradwyo dro ar ôl tro.

Rwy'n croesawu'r cyfle i gael y datganiad hwn heddiw, a chredaf fod arweinydd Plaid Cymru wedi cyflwyno'r cwestiwn mewn modd amharchus iawn. Gwyddom fod Tŷ'r Cyffredin wedi gwrthod cytundeb ymadael y Prif Weinidog er gwaethaf y sicrwydd a roddwyd gan yr UE ddoe mewn perthynas â'r ddarpariaeth wrth gefn, ac wrth gwrs, bydd pleidlais arall yn cael ei chynnal heddiw, ac yfory yn ôl pob tebyg, mewn perthynas â sut y dymuna Tŷ'r Cyffredin fwrw ymlaen.

Mae'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn ymgysylltu â Llywodraeth y DU o ran ceisio paratoi ar gyfer y canlyniadau posibl, boed yn ddim cytundeb neu'n gytundeb, wedi creu cryn argraff arnaf, a gadewch imi ddweud yn glir fod y Ceidwadwyr Cymreig wedi ymrwymo i geisio sicrhau cytundeb fel y gallwn adael yr Undeb Ewropeaidd mewn modd trefnus. Credwn ei bod yn hanfodol fod Llywodraeth pobl Cymru, Llywodraeth Cymru—a gadewch inni beidio ag anghofio bod Cymru wedi pleidleisio dros adael yr UE, ac mae'n rhaid inni adael—mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru weithio gyda Llywodraeth y DU i gyflawni cyfarwyddiadau pobl Cymru. Felly, a gaf fi ofyn ichi, Brif Weinidog, a wnewch chi roi sicrwydd i'r Cynulliad Cenedlaethol y byddwch yn parhau i gydweithio'n ofalus ac yn agos gyda Llywodraeth y DU er mwyn sicrhau ymadawiad trefnus â'r UE, boed hynny gyda chytundeb, sef yr hyn a ffafrir wrth gwrs, neu heb un?

Wel, Lywydd, wrth gwrs, cyfrifoldeb Llywodraeth Cymru yw gweithio'n ofalus gyda Llywodraeth y DU, fel y gwnawn gyda Llywodraeth yr Alban, ac ym mhob cyfarfod a fynychwn gyda Llywodraeth y DU, mae Gweinidogion o Blaid Genedlaethol yr Alban yn bresennol hefyd ar ran Llywodraeth yr Alban. Maent yn deall eu cyfrifoldebau, rydym yn deall ein cyfrifoldebau ninnau—gresyn na fyddai gan Aelodau eraill o'r Siambr hon ddealltwriaeth debyg o'r hyn y mae bod mewn Llywodraeth yn ei olygu mewn gwirionedd.

Nawr, rydym yn anghytuno gyda Llywodraeth y DU, fel y gŵyr yr Aelod. Rydym wedi dadlau ers tro y dylai Prif Weinidog y DU fod wedi ceisio math gwahanol o gytundeb ar lawr Tŷ'r Cyffredin, a bod mwyafrif yno o hyd o blaid ffordd wahanol o adael yr Undeb Ewropeaidd.

Yn y cyfamser, a chyn y diwrnod y gallem fod yn gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb—sefyllfa rydym yn ei gwrthwynebu bob cyfle a gawn—rydym yn paratoi, gan mai dyna y mae'n rhaid i Lywodraethau cyfrifol ei wneud. Rydym yn paratoi mewn perthynas â bwyd, rydym yn paratoi mewn perthynas â dŵr, rydym yn paratoi mewn perthynas â thrafnidiaeth, ac rydym yn paratoi mewn perthynas â'n heconomi hefyd. A byddwn yn parhau i wneud hynny hyd yn oed pan fyddwn yn anghytuno—yn anghytuno'n chwyrn—â Llywodraeth y DU ynglŷn â'r ffordd y maent wedi mynd ati i ymateb i'r refferendwm ym mis Mehefin 2016.

A yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi fod sarhad gwleidyddol yn dod ar sawl ffurf, a sarhad llawer mwy difrifol nag unrhyw ddifenwad a allai ddod o geg arweinydd Plaid Cymru yw'r sarhad ar bobl Prydain gan Dŷ'r Cyffredin yr wythnos hon? Mae pobl Prydain a phobl Cymru, ar ôl iddynt bleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd mewn pleidlais ddiamod ddwy flynedd a hanner yn ôl, bellach yn cael eu bradychu. Fel y dywedodd Jean-Claude Juncker yn gofiadwy unwaith,

Ni ellir cael unrhyw ddewis democrataidd yn erbyn y cytuniadau Ewropeaidd.

Ac felly, mae llawer o wledydd yn Ewrop wedi gorfod parhau i bleidleisio hyd nes y byddant yn pleidleisio o blaid dymuniadau'r Ewrocratiaid, os ydynt yn pleidleisio yn erbyn eu dymuniadau y tro cyntaf. Pleidleisiodd Tŷ'r Cyffredin o blaid cynnal refferendwm o 316 pleidlais i 53. Pleidleisiodd Tŷ'r Cyffredin o 492 pleidlais i 122 o blaid hysbysu'r UE ein bod yn gadael, gan danio proses erthygl 50. Hwy a ewyllysiodd y modd; rhaid iddynt ewyllysio'r nod yn awr.

Ychydig dros 100 mlynedd yn ôl, cawsom frwydr gyfansoddiadol fawr yn y wlad hon rhwng yr arglwyddi a'r bobl pan geisiodd Tŷ'r Arglwyddi bleidleisio yn erbyn cyllideb Lloyd George. Heddiw, mae'r Senedd gyfan yn erbyn y bobl, gan fod Tŷ'r Cyffredin, gyda'r mwyafrif ohonynt o blaid aros—480 allan o 650—bellach yn ceisio mynd yn groes i ewyllys pobl Prydain a gwrthdroi canlyniad y refferendwm a gafwyd ddwy flynedd a hanner yn ôl. Mae Tŷ'r Cyffredin wrthi'n mynegi eu dirmyg llwyr tuag at bobl Prydain, fel y mae'r sefydliad hwn wedi'i wneud yn wir, gan fod y mwyafrif llethol yn y lle hwn o blaid aros hefyd. A yw'r Prif Weinidog yn ofni'r gagendor cynyddol rhwng pobl y wlad hon a'r dosbarth gwleidyddol sydd â'u bryd ar eu bradychu?

Lywydd, rwy'n gwrthod y disgrifiad o hyn fel brad. Nid wyf yn rhannu safbwynt cynllwyngar yr Aelod ynglŷn â'r hyn sy'n mynd rhagddo yn Nhŷ'r Cyffredin. Credaf fod Tŷ'r Cyffredin wedi'i chael hi'n anodd ymdopi â chymhlethdodau Brexit. Credaf eu bod wedi ymgymryd â'u cyfrifoldebau mewn ffordd sydd wedi drysu llawer o bobl. Ond ni  chredaf eu bod wedi bod yn anonest mewn unrhyw ffordd. Yn fy marn i, nid oes a wnelo hyn ag unrhyw beth heblaw pobl yn ceisio mynd i'r afael â'r anawsterau a'r cymhlethdodau hynny, hyd yn oed os nad yw'r atebion a gafwyd hyd yma yn cyfateb i faint yr her honno.

Ni chredaf fod unrhyw un wedi pleidleisio ym mis Mehefin 2016 dros adael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb. Yn sicr, nid dyna a ddywedwyd wrthynt gan y bobl a fu'n eu hannog i bleidleisio dros adael yr Undeb Ewropeaidd. Dywedwyd wrthym, fel y gŵyr yr Aelod, y byddai'r cyfan wedi ei wneud yn y ffordd hawsaf bosibl—y byddai modd datrys yr holl broblemau gydag atebion syml, ac y byddem yn gadael yr Undeb Ewropeaidd mewn ffordd lle byddai'r tir glas o fewn ein cyrraedd ar unwaith. Gwyddom bellach pa mor bell o'r gwir oedd hynny, ac ni chredaf fod y ffordd y mae Tŷ'r Cyffredin yn mynd i'r afael â hynny yn sarhad nac yn frad, ac rwy'n gwrthod y farn a fynegwyd gan yr Aelod y prynhawn yma.

Brif Weinidog, gwelodd llawer ohonom y traed moch yn Nhŷ'r Cyffredin neithiwr, lle gwelsom, unwaith eto, Brif Weinidog yn colli rhan sylweddol o'i pholisi o dros 100 pleidlais am yr eildro yn y sefyllfa honno. Yn amlwg, maent yn pleidleisio heddiw ar y sefyllfa i weld a yw'r Senedd eisiau 'dim cytundeb' ai peidio. Rwy'n deall nad yw honno'n bleidlais sy'n rhwymo mewn cyfraith. Bydd pleidlais hefyd, yfory o bosibl, i weld a ddylem ymestyn erthygl 50, ond unwaith eto, os gwrthodir hynny, byddwn yn cael 'dim cytundeb'. Rydym yn cyflymu tuag at ymadawiad 'dim cytundeb', sef yr unig weledigaeth sydd gan y Prif Weinidog a'i Chabinet bellach ar gyfer y wlad hon yn fy marn i, gan nad ydynt wedi gwneud unrhyw ymdrech o gwbl i newid y cyfeiriad hwnnw. Nid ydynt wedi gwneud unrhyw ymdrech i edrych ar y llinellau coch, gan y gwyddom hefyd, pe bai'r llinellau coch yn cael eu newid, y byddai'r UE yn gwrando'n ofalus iawn ar rai o'r polisïau. A yw'n bryd bellach inni gytuno ag is-gadeirydd pwyllgor meinciau cefn 1922 ei bod hi'n bryd cynnal etholiad cyffredinol a chael gwared ar y Llywodraeth hon?

Diolch i'r Aelod am ei gwestiwn, a hoffwn gytuno â'r pwynt a wnaed ganddo, oherwydd efallai y ceir pleidleisiau yn Nhŷ'r Cyffredin heddiw a fydd yn ceisio cael gwared ar 'ddim cytundeb' fel opsiwn, ond ni ddylai unrhyw un ohonom gredu bod hynny ynddo'i hun yn cael gwared ar y perygl hwnnw. Mewn gwirionedd, credaf fod y perygl y byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb ar 29 Mawrth wedi tyfu yn hytrach na lleihau dros y dyddiau diwethaf, ac rydym yn parhau, fel y gwyddoch, i gredu'n gryf fod hwnnw'n ganlyniad a fyddai'n niweidiol iawn i fuddiannau Cymru a'r bobl sy'n byw yma, a byddwn yn parhau i wneud popeth a allwn i ddadlau yn ei erbyn. Ond credaf fod y ffordd y mae'r digwyddiadau wedi datblygu dros y dyddiau diwethaf yn golygu bod y perygl hwnnw'n fwy yn hytrach na'n llai, a dyna pam rydym wedi gweithio gydag eraill mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig i fod mor barod â phosibl am y posibilrwydd annymunol iawn hwnnw.

Wrth gwrs, cytunaf â'r hyn a ddywedodd David Rees, ond pan fo Llywodraeth yn Nhŷ'r Cyffredin, nid unwaith, ond ddwywaith, yn methu dwyn perswâd ar Dŷ'r Cyffredin ynglŷn â'r cynnig y mae'r Llywodraeth yn ei roi gerbron Tŷ'r Cyffredin mewn perthynas â'r cyfrifoldeb mwyaf a fydd gan y Llywodraeth honno byth, yr hyn sydd ei angen arnom yw Tŷ'r Cyffredin newydd. Ac mae hynny yn nwylo'r Prif Weinidog. Gall alw etholiad cyffredinol. Ac rwy'n dal i gredu mai dyna y dylai ei wneud o safbwynt cyfansoddiadol. Gan y gwyddom y gellir gwrthod hynny i ni, rydym wedi dweud fel Llywodraeth Cymru—ac rwy'n ei ddweud eto y prynhawn yma—os na all Tŷ'r Cyffredin ddod i gytundeb ynghylch y mater hwn, bydd yn rhaid rhoi'r penderfyniad yn ôl i'r bobl a'i gwnaeth yn y lle cyntaf.

A yw'r Prif Weinidog yn cytuno na allai'r Undeb Ewropeaidd fod wedi dweud yn gliriach nad oes posibilrwydd o ailnegodi pellach, ac felly, fod tri opsiwn sylfaenol gennym: gadael heb unrhyw gytundeb, a fyddai'n drychinebus; cefnogi cytundeb y Prif Weinidog, rhywbeth y mae Tŷ'r Cyffredin yn gwrthod ei wneud; neu gynnal pleidlais y bobl? Ac a yw'n cytuno bod hynny yr un mor wir i hyrwyddwyr Brexit yn ein plaid ni, a bod mochyn sy'n gwisgo minlliw yn dal i fod yn fochyn a bod y syniad o Brexit swyddi yn gyntaf yr un mor chwerthinllyd ac annhebygol?

Credaf fod dau opsiwn arall yn ychwanegol at y tri a amlinellwyd gan yr Aelod, a chytunaf fod pob un ohonynt yn y ffrâm o hyd. Opsiwn arall yw'r opsiwn o etholiad cyffredinol a glywsoch gan David Rees, a'r pumed opsiwn yw cytundeb a fyddai'n bodloni'r meini prawf a nodir yn ein papur 'Diogelu Dyfodol Cymru', yn y pum prawf a roddwyd gan arweinydd yr wrthblaid i Brif Weinidog y DU yn ei lythyr ati, ac a groesawyd ddoe gan aelodau arweiniol o'r Undeb Ewropeaidd fel ffordd ychwanegol a gwahanol o ddod i gytundeb gyda'r Undeb Ewropeaidd. Felly, credaf ein bod yn dal i fod mewn sefyllfa lle gallai'r holl opsiynau hynny ddigwydd. Rydym yn gwrthod nifer ohonynt. Rydym yn gwrthod 'dim cytundeb', rydym yn gwrthod cytundeb Prif Weinidog y DU; mae'r opsiynau eraill, gan gynnwys opsiwn pleidlais y bobl a amlinellwyd gan yr Aelod, yn parhau i fod yn ffyrdd y gellid datrys y sefyllfa hon.

Diolch i'r Prif Weinidog.