5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y cymorth i ddisgyblion ar y sbectrwm awtistaidd mewn ysgolion? OAQ53556

Diolch yn fawr, Llyr. Rwyf wedi ymrwymo i sicrhau y gall pob disgybl sydd ag awtistiaeth mewn ysgolion gyflawni eu potensial llawn. Bydd ein diwygiadau uchelgeisiol i ADY yn trawsnewid y system bresennol ar gyfer cefnogi dysgwyr yn llwyr, ac yn rhoi proses integredig a chydweithredol ar waith ar gyfer asesu, cynllunio a monitro'r cymorth sydd ar gael.

Diolch i chi am eich ateb. Wrth gwrs, yn dilyn ei waith craffu ar y Bil Awtistiaeth (Cymru) a oedd ger ein bron ni ychydig yn ôl, un o argymhellion y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon i'r Llywodraeth oedd y dylai ei bod hi'n orfodol i bob aelod o staff mewn ysgolion, ac yn enwedig athrawon a chynorthwywyr dysgu, gael hyfforddiant mewn ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o awtistiaeth yn ystod eu hyfforddiant cychwynnol. Nawr, mae hyn yn rhywbeth y mae'r Gymdeithas Awtistiaeth Genedlaethol yng Nghymru wedi bod yn galw amdano fe; mae'n rhywbeth sydd yn digwydd yn Lloegr, fel rhan ffurfiol o hyfforddiant cychwynnol athrawon yn fanna. A wnewch chi, felly, fabwysiadu polisi tebyg yng Nghymru, derbyn argymhelliad y pwyllgor iechyd—sydd wrth gwrs yn bwyllgor trawsbleidiol—a chymryd cam pwysig i sicrhau bod plant sydd ar y sbectrwm awtistiaeth yn cael y gefnogaeth orau posibl i gyflawni eu potensial addysgiadol?

Wrth gwrs, Llyr, mae angen inni sicrhau bod gan unrhyw unigolyn sy'n gadael ein darpariaeth addysg gychwynnol athrawon sgiliau a gwybodaeth briodol i'w galluogi i helpu pob un o'n plant. Mae anghenion dysgu arbennig—ychwanegol—yn rhan bwysig o'n diwygiadau i addysg gychwynnol athrawon. Credaf y byddai pob un ohonom yn cytuno, yn y gorffennol, fod materion sy'n ymwneud ag ADY wedi bod yn brin mewn addysg gychwynnol i athrawon, ac mae angen i hynny newid. Mae angen inni sicrhau hefyd y gall athrawon sydd eisoes yn y system gael mynediad at ddysgu proffesiynol, fel y gallant wella eu sgiliau lle bo angen. A dyna pam rydym wedi darparu symiau sylweddol o arian i ysgolion unigol allu mynd i'r afael â'u hanghenion dysgu proffesiynol, yn ogystal â'r £20 miliwn sydd ar gael ar gyfer rhoi'r ddeddfwriaeth ADY newydd ar waith, er mwyn gwneud yn siŵr y gall ein hysgolion sicrhau y gall pob plentyn, waeth beth fo'u diagnosis, neu ddiffyg diagnosis mewn rhai achosion, gyflawni eu potensial llawn.

Mae fy ngwaith achos yn llawn o deuluoedd mewn argyfwng am nad yw anghenion cyfathrebu, cymdeithasol, synhwyraidd a phrosesu eu plant wedi cael eu deall na'u nodi. Mae gennyf blant nad ydynt wedi bod yn yr ysgol ers misoedd, blynyddoedd hyd yn oed, a heb ddarpariaeth amgen ar waith. Mae gennyf ferch 11 oed, ac mae'r cyngor yn mynnu ei bod yn cael gyrrwr tacsi gwrywaidd. Oherwydd ei hawtistiaeth, nid yw'n briodol iddi gael gyrrwr tacsi gwrywaidd, felly credant y gallant wneud iddi newid i gael gyrrwr tacsi gwrywaidd. Mae gennyf blant sydd wedi'u gwahardd o'r ysgol ar ôl cael ffrwydrad awtistig a achoswyd gan ymddygiad tuag atynt. Yr wythnos hon, cefais e-bost gan fam i fachgen sydd â nodweddion awtistig:

Ar ôl cyfarfod gyda'r ysgol, cawsom drafodaeth benodol ynglŷn â defnydd fy mab o regfeydd. Roedd yr arbenigwr CAMHS yn amlwg yn cefnogi fy esboniad fod fy mab yn anhapus gyda'r pyliau hyn o orbryder, ond ni all reoli ei iaith pan gaiff ei wthio y tu hwnt i bwynt penodol. Ond roedd y pennaeth blwyddyn yn bendant iawn ynglŷn â pholisi'r ysgol tuag at iaith anweddus, a'i fod yn credu y dylid cosbi hynny.

Mae'n hawdd iawn dweud ein bod am aros i weld a yw deddfwriaeth yn gweithio. Ond pa gamau brys y gallwn eu cymryd i atal y plant hyn rhag cael eu brandio yn blant 'drwg', a dechrau nodi eu hanghenion, ac addasu i'r anghenion hynny, cyn iddynt droi'n argyfwng?

Mae'n flin iawn gennyf glywed, Mark, am y profiadau a amlinellwyd gennych yn y Siambr y prynhawn yma. A gwn nad chi fydd yr unig Aelod Cynulliad sydd wedi cael gwaith achos tebyg yn eu bag llythyrau. Dyna'r union reswm pam y bu angen inni newid ein system ADY, gan nad yw'r system bresennol, mewn rhai achosion, yn diwallu anghenion plant unigol a'u teuluoedd. A dyna pam fod gennym y cynllun gweithredu sydd gennym, wrth i ni newid o'r hen system i'r system newydd. Ni allaf wneud sylwadau ar unrhyw achosion unigol, ond rwy'n dweud yn glir bob amser wrth yr Aelodau, os ceir achosion lle teimlant y gallaf fod o gymorth, rwy'n fwy na pharod i wneud yr hyn a allaf.