1. Cwestiynau i Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig – Senedd Cymru ar 27 Mawrth 2019.
5. Pa fesurau y bydd y Gweinidog yn eu cymryd i hybu'r safonau amgylcheddol uchaf ar ôl Brexit? OAQ53656
Diolch. Rwy'n ymrwymedig i sicrhau na fydd unrhyw gamu'n ôl yn y safonau amgylcheddol o ganlyniad i Brexit. Rwyf am i Gymru gynnal ein safonau presennol, ac adeiladu arnynt hefyd. Yr wythnos diwethaf, lansiais ein hymgynghoriad ar egwyddorion amgylcheddol a llywodraethu ar ôl Brexit, i ddod i ben ar 9 Mehefin.
Credaf ein bod yn croesawu'n fawr y gwaith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod gennym fesurau diogelu cadarn ar waith a'n bod yn gwella'r mesurau diogelu hynny ar ôl Brexit mewn gwirionedd. Ond wrth inni siarad heddiw, nodwn fod yna bobl ifanc i fyny yn yr oriel yn edrych i lawr ar ein trafodion, ac iddynt hwy, peth o'r amddiffyniad mewn mesurau diogelu ar gyfer ein hamgylchedd naturiol fydd gallu dinasyddion i herio Llywodraethau—Llywodraeth Cymru, Llywodraeth y DU ac eraill. Ar hyn o bryd, mae gennym y gallu hwnnw, fel y gwelsom drwy sefydliadau fel Client Earth, sy'n herio nid yn unig Llywodraeth y DU, ond Llywodraethau yn yr Eidal a Hwngari a mannau eraill hefyd, o dan ddeddfwriaeth Ewropeaidd. Felly, a allwn ddweud yn bendant ar hyn o bryd, Weinidog, y bydd dinasyddion a sefydliadau dinasyddion yn dal i allu herio Llywodraethau pan na fyddant yn cydymffurfio â'u cyfrifoldebau amgylcheddol?
Gallwn. Credaf fod ychydig bach o wybodaeth anghywir wedi'i rhoi. Yn amlwg, pan fyddwn yn gadael yr UE, ni fydd gan ddinasyddion y DU fynediad mwyach at weithdrefn gwyno'r dinasyddion, sy'n galluogi Comisiwn yr UE, fel y dywedwch, i weithredu ar eu rhan, gan gynnwys y gallu i gyfeirio achosion at Lys Cyfiawnder Ewrop. Fodd bynnag, gallant fynd â'u cwynion wrth gwrs at gyrff fel yr ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus ac at y Cynulliad Cenedlaethol ei hun, ac maent eisoes yn derbyn cwynion gan ddinasyddion. Ond credaf ei bod hi'n bwysig tu hwnt nad yw ein hawliau sy'n deillio ar hyn o bryd o'n haelodaeth o'r UE yn cael eu gwanhau. Dyna pam ein bod wedi cyhoeddi ein hymgynghoriad ar egwyddorion a threfniadau llywodraethu amgylcheddol wedi inni adael yr UE. Rwy'n gofyn am farn ar beth y dylai corff goruchwylio allu ei wneud, ac mae'n bwysig iawn fod pobl yn cyfrannu at hynny. Felly, rwy'n annog Aelodau a'u hetholwyr i wneud hynny. Credaf fod angen inni wybod a ddylai corff allu cynnal ymchwiliadau, pa wybodaeth y byddai ei hangen arnynt pe baent yn gwneud hynny, asesu dilysrwydd cwynion, meddu ar y gallu i weithredu mewn achosion priodol, a gwneud argymhellion yn deillio o'u canfyddiadau. Credaf ei bod yn wirioneddol bwysig inni sicrhau nad oes unrhyw fwlch ar ôl gadael yr UE.
Weinidog, gwyddom y bydd cynllun amgylcheddol 25 mlynedd yn Lloegr, ac mae'r Bil amgylchedd drafft yn cynnwys cynigion ar gyfer swyddfa diogelu'r amgylchedd, rhywbeth y byddai gan ddinasyddion, mae'n debyg, hawl i’w gael—ac efallai fod hyn yn cyfateb i'r Comisiwn yn dadlau achos y dinesydd, sef pam, wrth gwrs, fod y math hwnnw o fynediad cyflym iawn at wasanaethau cyfreithiol mor effeithiol. Rydych wedi penderfynu ar ymgynghoriad, a tybed—ond rydych wedi dweud nad ydych, ar hyn o bryd, yn ffafrio dull gweithredu Llywodraeth y DU mewn perthynas â Lloegr, a tybed a oes angen i chi ailfeddwl am y cwestiwn hwn ynglŷn â chorff gorfodi sy'n gallu mynd i’r afael â chwynion a gyflwynir iddo gan y dinesydd, yn hytrach na rhoi cyngor iddynt ynglŷn â dwyn achos llys. Nid yw'n hawdd i'r dinesydd wneud hynny mewn gwirionedd, ac mae sawl corff wedi dweud wrthym mai dyma sy'n allweddol i gadernid rheoliadau cyfredol yr UE.
Yn amlwg, bydd yr ymgynghoriad yn llywio’r polisi yn y dyfodol. Credaf ei bod hefyd yn bwysig cydnabod bod gennym fwlch llywodraethu gwahanol i Loegr. Felly, mae gennym Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016, mae gennym Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Rwyf wedi cael rhywfaint o drafodaethau gyda Gweinidogion Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig ynghylch y mater hwn, ac yn sicr, os ydym o’r farn fod angen i ni edrych ar hyn ar ôl yr ymgynghoriad, byddaf yn fwy na pharod i wneud hynny. Mae'n hanfodol, fel y dywedais yn fy ateb i Huw Irranca-Davies, nad ydym yn gweld gwanhau o'r fath, nid yn unig yn ein safonau, ond yn ein hawliau hefyd.