4. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru ar 3 Ebrill 2019.
2. Pa drafodaethau diweddar y mae'r Gweinidog wedi'u cael ynghylch dyfodol gwaith Trostre yn Llanelli? 297
Rydym yn parhau i gael trafodaethau rheolaidd iawn gyda Tata Steel ar amrywiaeth o faterion gan gynnwys y fenter arfaethedig wrth gwrs.
Diolch i'r Gweinidog am ei ateb ac rwy'n falch o glywed ei fod mewn cysylltiad rheolaidd. Rwy'n siŵr fy mod yn siarad dros bawb ar bob ochr i'r Siambr hon pan nodaf y pryder dwfn ynghylch yr adroddiadau y gallai fod gofyn i Tata werthu safle Trostre er mwyn hwyluso'r uno arfaethedig â Thyssenkrupp.
Wrth gwrs, yng ngwaith Trostre, rydym wedi wynebu sefyllfa debyg i hon o'r blaen, pan oedd y busnes yn eiddo i Corus, ac roeddem mewn sefyllfa lle roedd y gweithwyr yn Llanelli yn cystadlu'n uniongyrchol â safle a oedd yn gwneud yn union yr un gwaith yn yr Iseldiroedd. Ar y pryd, gyda chymorth Llywodraeth Cymru, gallodd y gweithlu a'r rheolwyr lleol ddangos bod eu proffidioldeb, eu lefelau sgiliau, yn uwch na rhai'r busnes—y safle oedd yn cystadlu â hwy—yn yr Iseldiroedd. A hoffwn ofyn am sicrwydd gan y Gweinidog heddiw y bydd yn gwneud popeth yn ei allu gyda'r gweithlu a'r rheolwyr lleol i sicrhau na chollir y lefel uchel hon o sgiliau a'r swyddi pwysig hyn—mae dros 600 o swyddi uniongyrchol a llawer iawn mwy, wrth gwrs, yn y gadwyn gyflenwi—yng Nghymru.
Wrth gwrs, mae iddo bwysigrwydd y tu hwnt i Lanelli, gan fod gwaith Trostre yn gwsmer pwysig iawn i Bort Talbot. Felly, gallai fod effaith ganlyniadol yno pe bai'r gwaith yn cael ei werthu, o bosibl, er mwyn ei gau, a lleisiwyd pryder ynglŷn â hynny yn y gorffennol. Felly, gobeithio y gall y Gweinidog ein sicrhau y bydd yn gwneud popeth yn ei allu i gadw'r swyddi pwysig hyn yn Llanelli oherwydd yr effaith ar yr economi leol, ond hefyd ar economi Cymru yn fwy cyffredinol.
A gaf fi ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn pwysig heddiw, ac rwy'n ei sicrhau y byddwn yn gwneud popeth a allwn i sicrhau bod yna sector dur cynaliadwy yng Nghymru, fel y buom yn ei wneud yn wir ers mis Mawrth 2016? Rwy'n falch iawn fod yr Aelod hefyd wedi nodi'r ffaith bod Trostre yn dal i fod yn safle proffidiol a bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn allweddol yn cefnogi'r 650 o weithwyr dur ar y safle.
Credaf ei bod hi'n bwysig iawn dweud, Ddirprwy Lywydd, na ellid gwerthu'r safle er mwyn ei gau. Byddai'n rhaid iddo gael ei werthu mewn ffordd sy'n sicrhau bod ganddo ddyfodol hyfyw. Ni fuaswn yn dymuno dyfalu gormod ynglŷn â'r hyn a adroddwyd heddiw, oherwydd, wrth gwrs, mae hwn yn fater sy'n fasnachol gyfrinachol rhwng dau gwmni. Ond gallaf gadarnhau bod y Prif Weinidog wedi siarad heddiw gyda Hans Fischer ac o ganlyniad i'r drafodaeth a gafwyd, rydym yn ofalus obeithiol y bydd y gwerthiant yn digwydd mewn ffordd sy'n sicrhau dyfodol hirdymor y gwaith.
Diolch yn fawr iawn am y cwestiwn heddiw, Helen Mary, ac am eich ymateb, Weinidog. Yn amlwg, rwy’n ofidus ynglŷn â hyn, gan fod fy nhad-cu a fy mam wedi gweithio yn Nhrostre am flynyddoedd lawer, ond Port Talbot yw fy mhryder mwyaf ar hyn o bryd, a soniodd Helen Mary am y rôl y mae Trostre yn ei chwarae yng nghadwyn gyflenwi Port Talbot, os hoffwch.
Tybed a wnaed unrhyw waith—mae'n debyg y gallai fod ychydig yn gynnar i hyn—ar geisio mapio sut y mae'r gadwyn gyflenwi yn debygol o gael ei heffeithio gan hyn, yn enwedig yn ardal y fargen ddinesig, oherwydd, wrth gwrs, un o'r agweddau cadarnhaol ar gyfer lleoli canolfan arloesedd dur yno o fewn cyfres o brosiectau'r fargen ddinesig yw'r ffaith bod cymaint o waith cynhyrchu dur, prosesu dur a gwneud dur wedi'i grynhoi yno. Felly, hoffwn yn fawr gael sicrwydd bod hyn yn annhebygol o effeithio ar yr uchelgeisiau o fewn y fargen ddinesig sy'n ymwneud â dur, ac na fydd yn gwneud hynny.
Mae'r uno, fel rydym yn deall yn awr, yn edrych yn bur wahanol i'r hyn roeddem yn ei ragweld, a chredaf fod hynny'n cyfiawnhau agwedd ochelgar llawer o'r Aelodau yn y Siambr hon ar yr adeg y cyhoeddwyd y bwriad i uno. Ar y pryd, Weinidog, yn ystod y cyfnod hwnnw o uno, fe ddywedoch eich bod yn disgwyl gallu bwrw ymlaen â'ch trafodaethau ar y cymorth y gall Llywodraeth Cymru ei roi i Tata o ran y gweithfeydd yng Nghymru, ac y byddech yn croesawu cyhoeddiad ynghylch ymestyn yr ymrwymiad cyflogaeth hyd at 2026, gydag ymrwymiad i geisio osgoi diswyddiadau gorfodol o ganlyniad i'r gyd-fenter. Clywais eich ateb i Helen Mary, ond a allwch roi rhyw arwydd o ba gynnydd y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud ar gael yr ymrwymiadau hynny? A ydych wedi cael unrhyw ymrwymiad penodol y bydd unrhyw swyddi y gellid bod yn eu colli yn Nhrostre yn cael eu hailddosbarthu o fewn teulu Tata, yn yr ardal gyfagos os oes modd?
Ac yna, yn olaf, ar yr un math o bwynt, mae'r cymorth ar gyfer Tata yn gyffredinol yn gysylltiedig â'u hymrwymiad i ddiogelu nifer penodol o swyddi. Rwy'n edrych am sicrwydd yma nad yw'r cyhoeddiad heddiw yn debygol o ohirio unrhyw ddatblygiad ar safle Port Talbot. Rwy'n meddwl yn benodol am y pwerdy yno. Oherwydd mae'r holl bethau hyn yn gydgysylltiedig ac yn amodol ar gadw lefel benodol o gyflogaeth. Yn amlwg, ni fuaswn yn dymuno i'r cyhoeddiad hwn heddiw beryglu cynlluniau mwy cadarnhaol ar gyfer rhannau eraill o ystâd Tata. Diolch.
A gaf fi ddiolch i Suzy Davies am ei chwestiynau yn ogystal, a dweud na fydd hyn yn oedi'r broses o ystyried cymorth pellach ar gyfer Port Talbot a chymorth pellach ar gyfer darparu hyfforddiant sgiliau pe bai galw amdano yn y misoedd i ddod? Mae'r Aelod yn llygad ei lle; rhoddwyd £60 miliwn ar y bwrdd er mwyn cefnogi gweithfeydd dur yng Nghymru ym mis Mawrth 2016, a darparwyd £17 miliwn o bunnoedd heddiw, gan gynnwys, wrth gwrs, swm sylweddol iawn o arian ar gyfer Port Talbot a'r ffwrnais chwyth er mwyn gwneud yn siŵr ei fod yn waith mwy cystadleuol nag yn y gorffennol.
Ddirprwy Lywydd, credaf y gallai fod o gymorth i'r Aelodau pe bawn yn dosbarthu nodyn ar yr amodau ar gyfer cymorth gan Lywodraeth Cymru. Yn amlwg, mae yna rai materion na ellir eu datgelu am resymau'n ymwneud â chyfrinachedd masnachol. Fodd bynnag, hoffwn i'r Aelodau fod mor wybodus â phosibl ynglŷn â sut y gosodwn amodau llym iawn ar gyfer cymorth Llywodraeth Cymru neu'r trethdalwr er mwyn sicrhau bod cymaint o swyddi yn cael eu diogelu am gymaint o amser â phosibl.
Mae'r Aelod yn hollol iawn i ofyn cwestiwn am yr effaith bosibl ar yr ecosystem o fewn Cymru. Nawr, bydd y Comisiwn yn gwneud penderfyniad ar y fenter arfaethedig erbyn 5 Mehefin, ac wrth wneud penderfyniad, byddwn yn gallu gweld beth fydd yr effaith—os o gwbl—ar yr ecosystem. Wrth gwrs, mae'n werth nodi bod Trostre'n broffidiol ac yn gystadleuol, oherwydd mae wedi bod yn cael dur o Bort Talbot. O gofio y byddai'n rhaid ei werthu fel busnes hyfyw ac fel busnes cystadleuol, buaswn yn disgwyl y byddai'n parhau i gael dur o'r gwaith sydd wedi helpu i'w wneud yn gwmni proffidiol.
Weinidog, rwy'n gobeithio bod eich pwynt olaf yn wir, oherwydd, fel y dywedwch, mae'n dod yn endid masnachol ar wahân a byddant yn edrych am y fargen rataf y gallant ei chael, nid o reidrwydd y fargen orau y gallant ei chael. Felly, yn amlwg, mae'r goblygiadau ar gyfer Port Talbot yn ddifrifol ac rydym yn pryderu ynglŷn â Phort Talbot, ond hefyd am y gweithwyr yn Nhrostre, oherwydd mae'n becyn—mae'n becyn cyfan ar draws Cymru—Tata yn Shotton, Port Talbot, Llan-wern a Throstre. Mae'n gweithio gyda'i gilydd fel pecyn. Rwyf wedi crybwyll hyn droeon, ac wedi trafod gyda chi sawl gwaith y pryderon y gallai cyd-fenter eu hachosi. Yn 2016, daethom allan o berygl, ond nid oeddem wedi goresgyn yr heriau byd-eang eto, ac mae hon yn un arall.
Rwy'n poeni am hyn, oherwydd nid Trostre'n unig sy'n cael eu crybwyll; mae Tata'n cael gwared ar Cogent hefyd—gwaith Orb yng Nghasnewydd. Mae'n ymddangos bod Tata yn cael gwared ar adnoddau yn fwy nag y mae ThyssenKrupp yn ei wneud yn y gyd-fenter hon. Felly, pa drafodaethau y bwriadwch eu cael gyda Tata? Soniasoch am Hans Fischer, ond efallai fod angen inni fynd uwchben Hans Fischer i weld lle mae dyfodol Tata yn y lle hwn. Oherwydd rwy'n bryderus iawn na châi Tata ei gynrychioli yn y DU i bob pwrpas pan adawodd Bimlendra Jha ei swydd, yn enwedig yng Nghymru; cafodd ei adael wedyn i Martin Brunnock, efallai, i fod yn brif berson yma. Felly, mae angen inni edrych ar gael trafodaethau gyda Tata yn India, o bosibl, i drafod beth yw eu cynlluniau yn y dyfodol ar gyfer y diwydiant yng Nghymru yn ei chyfanrwydd, gan fod hyn yn dod fel pecyn.
Hefyd, a ydych wedi cael trafodaethau o gwbl gyda'r Comisiwn? Oherwydd mae hyn yn dibynnu ar reolau'r Comisiwn ac edrych ar ddull y gyd-fenter yn ei gyfanrwydd a'r ochr fonopoli i bethau. Felly, a ydych wedi cael unrhyw gyfle i siarad â'r Comisiwn o gwbl o ran edrych ar y prosiect hwn?
Rwy'n llawn sylweddoli faint o fuddsoddiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud mewn dur dros y blynyddoedd diwethaf. Mae wedi bod yn fuddiol iawn. Mewn gwirionedd dyna oedd un o'r rhesymau pam fod gennym ddiwydiant dur yma yng Nghymru o hyd. Ond mae'n bwysig cadw'r diwydiant hwnnw, a'n bod yn pwyso ar Tata i sicrhau bod eu holl ymrwymiadau i ddur Cymru'n parhau, ac os yw'n mynd i werthu—roeddwn yn casglu o'ch ateb i Helen Mary Jones ei fod yn mynd i werthu Trostre, mae'n ymddangos, neu dyna'r argraff a gefais o'ch ateb—fod angen inni sicrhau bod contractau sydd ar waith gyda Phort Talbot yn aros gyda Phort Talbot, fel nad ydynt yn mynd i rywle arall, ac felly ein bod yn cadw'r diwydiant yma yng Nghymru.
A gaf fi ddiolch i David Rees am ei gwestiwn ac am ei gefnogaeth barhaus i'r diwydiant dur yng Nghymru? O ran y trafodaethau sy'n digwydd yn y Comisiwn Ewropeaidd, dylwn nodi mai negodi cyfrinachol rhwng y Comisiwn Ewropeaidd a phartneriaid y gyd-fenter yw hyn wrth gwrs, felly nid lle'r Llywodraeth fyddai cymryd rhan mewn trafodaethau gyda'r Comisiwn Ewropeaidd. Ein rôl ni bob amser yw creu'r amgylchedd cywir lle gall gweithfeydd dur yng Nghymru fod yn gystadleuol a chael dyfodol disglair, cryf.
O ran y cwestiwn ynglŷn ag a fyddai Trostre'n parhau i gael ei ddur o Bort Talbot wrth gwrs, bydd hwn yn fater allweddol yn y trafodaethau sy'n mynd i ddigwydd rhyngom a Tata yn yr wythnosau i ddod. Rwy'n gofyn am drafodaethau gyda phenaethiaid busnes Tata yn India, gan gynnwys, wrth gwrs, gyda Bimlendra Jha, sydd bellach wedi dychwelyd i'r India, ond mae gennym berthynas adeiladol iawn ag ef o hyd.
Mae'r gyd-fenter yn berthynas 50:50 rhwng ThyssenKrupp a Tata Steel, ac felly rydym yn disgwyl y caiff unrhyw boen ei rhannu'n gyfartal o ran unrhyw asedau a werthir. Ond rhaid i mi bwysleisio unwaith eto y byddai'n rhaid i werthu Trostre ddigwydd ar y sail ei fod yn fusnes hyfyw mewn marchnad gystadleuol, a chredaf fod hynny wedi'i bwysleisio mewn e-bost gan Joe Gallagher at weithlu Trostre neithiwr—mae hynny'n hollol gywir.
Nawr, o ran gweithfeydd dur eraill yng Nghymru, soniodd David Rees am fusnes Cogent Orb Electrical Steels yng Nghasnewydd, ac rydym yn parhau i weithio'n agos iawn gyda Tata mewn perthynas â'r gwaith hwnnw wrth gwrs. Rydym hefyd wedi helpu i gyfrannu at lwyddiant gwerthiannau eraill gan Tata. Er enghraifft, fe wnaethom helpu i sicrhau dyfodol i'w safle Afon Tinplate. Nawr, ar yr achlysur hwnnw, gallasom sicrhau canlyniad llwyddiannus a gallodd pob un o'i 43 aelod o staff barhau yn eu gwaith ar y safle yn Abertawe, sydd bellach yn gweithredu fel rhan o frand Tinmasters. Wrth gwrs bydd pryder yn Nhrostre ar hyn o bryd, ond gyda Llywodraeth Cymru yn parhau i ganolbwyntio'n ddigyfaddawd ar greu'r amgylchedd iawn i weithfeydd dur allu llwyddo yng Nghymru, rwy'n hyderus y gall y bobl a gyflogir yn Nhrostre fwynhau dyfodol hirdymor yn y sector.
Diolch yn fawr iawn, Weinidog.