Diolch i'r Cadeirydd am ei arweiniad ar ein gwaith yn y maes hwn ac i'r clercod am eu cefnogaeth. Edrychaf ymlaen at glywed gan y Gweinidog. Rwy'n credu bod rhai pobl wedi cwestiynu ein dull cyfranogol o ofyn am syniadau, ond rwy'n credu ei fod yn un da a hoffwn ei gymeradwyo. Er na ddaethoch atom ar eich diwrnod cyntaf yn y swydd gyda rhestr o'r hyn y byddwch yn ei wneud, rydych yn cael y cyfnod hwn o wrando ac ymgynghori ag eraill, ac rwy'n credu bod hwnnw'n ddull dilys iawn o weithredu ac edrychaf ymlaen at weld beth a ddaw ohono, gan gynnwys ystyriaeth o'n hadroddiad a'r ddadl heddiw, gobeithio.  

Hoffwn dynnu sylw at dri o'n hymweliadau, yn benodol, ar gyfer fy sylwadau: yn gyntaf, yr ymweliad â'n swyddfa ym Mrwsel a'r gweithgaredd mewn perthynas â hynny, yn ail yr ymweliad â dirprwyaeth Gwlad y Basg yn Llundain, ac yn drydydd, yr ymweliad â'r ddirprwyaeth Quebecois yn Llundain. Euthum i'n swyddfa ym Mrwsel gan feddwl tybed a oedd angen ei newid yn sylweddol ac a oedd angen ffocws newydd arni yng ngoleuni Brexit, gan feddwl y byddai'r hyn y byddai'n ei wneud yn wahanol iawn yn y dyfodol o'r tu allan i'r Undeb Ewropeaidd, o gymharu â'r hyn y bu'n ei wneud o fewn yr Undeb Ewropeaidd. Gadewais gan feddwl bod yr angen am newid yn llai radical nag y tybiwn yn wreiddiol, a chredaf mai'r rheswm am hynny yw rhywbeth a nododd y Cadeirydd yn ei gyfraniad—mai'r hyn y bu'r swyddfa honno yn ei wneud yw arfer pŵer meddal i raddau helaeth. Nawr, ceir rhai rhyngwynebau diplomyddol caled, yn fwyaf nodedig gyda chyllid a gafodd Cymru o'r UE, ond hefyd, i ryw raddau o leiaf, ein lle ar Bwyllgor y Rhanbarthau. Fodd bynnag, y rhan fwyaf o waith y swyddfa honno oedd ffurfio cyfeillgarwch, meithrin cysylltiadau, estyn allan, dod o hyd i bobl i weithio gyda Chymru ar ein hagenda. A chredaf y bydd llawer o'r ffocws hwnnw a'r set sgiliau honno yr un fath ar ôl Brexit ag yr oedd o'r blaen, a chredaf ein bod wedi sylwi o ddifrif, o'r ddirprwyaeth ei hun, ond hefyd drwy siarad â nifer o bobl eraill, fel Cydffederasiwn Diwydiant Prydain ym Mrwsel, i ba raddau y mae UKRep yn gorfod newid ei ffocws o'r ddiplomyddiaeth galed o siarad yng nghyfarfodydd llawn y cyngor a phleidleisio mewn ffyrdd penodol, i geisio dylanwadu ar, a chreu cynghreiriaid, ac efallai y dylid bod wedi gwneud mwy o hynny o'r blaen, ond mae UKRep yn gorfod newid yr hyn a wnaeth ac mae'n disgwyl i Gymru, a bod yn deg â'r CBI ac â rhai o'r sefydliadau sector preifat mwy o faint eraill, o ran y modd y mae'n addasu ei chynrychiolaeth ddiplomyddol i fyd a fydd yn canolbwyntio mwy ar bŵer meddal yn hytrach na dulliau sefydliadol o fewn yr Undeb Ewropeaidd.  

Rwyf am sôn ychydig am ddirprwyaeth Gwlad y Basg a'r ddirprwyaeth Quebecois, oherwydd credaf eu bod yn pwysleisio dau fath o'r hyn y gallem fod yn ceisio'i gyflawni dros Gymru drwy'r cysylltiadau rhyngwladol hyn. Roedd dull Gwlad y Basg eto—ac roedd hyn yn syndod i mi—yn ddull economaidd cadarn iawn, ac roedd yn gysylltiedig â gweinyddiaeth yr economi a'r hyn yr oedd am ei wneud oedd cynyddu allforion Gwlad y Basg ac roedd am weld mwy o fuddsoddiad uniongyrchol o dramor yn dod i mewn i Wlad y Basg. Ymddengys mai dyma oedd eu dau brif amcan. Roeddent wedi paratoi'n dda iawn ar gyfer ei wneud. Mae'n ardal gymharol gefnog o fewn Sbaen, ac maent yn trefnu o gwmpas hynny. A chredaf fod angen inni ystyried ai dyna rydym am i Gymru ei wneud, ac os felly, mae angen i'n swyddogion fod mewn lleoedd sy'n ffynonellau mwy o faint o fuddsoddiad uniongyrchol o dramor, ardaloedd sy'n tyfu'n gryf neu lle ceir awydd arbennig am allforion posibl o Gymru.

Credaf fod yr ail fodel yn fwy amlwg gan Quebec. Roedd yna agwedd economaidd hefyd, ac roedd yr agwedd honno, rwy'n credu, yn cyd-fynd yn eithaf da â'r hyn yr oedd Canada yn ei wneud drwy ei huchel gomisiynydd, ac roedd yna gysylltiadau agos iawn. Roedd yna awydd hefyd i hyrwyddo Quebec o safbwynt ei diwylliant a'i hiaith, a hefyd, rwy'n credu, o ran addysg. A beth oedd y strwythur i wneud hynny a lle gwnâi hynny, roedd yn fwy ar wahân oddi wrth Ganada nag ydoedd ar yr agweddau economaidd. Ac rwy'n credu bod angen i ni feddwl ai dyna y ceisiwn ei wneud fel Cymru: ai ein diwylliant arbennig ni ydyw? Ai'r iaith Gymraeg ydyw? Ai addysg ydyw, chwaraeon efallai? A oes pethau penodol am Gymru rydym am weld mwy o bobl ar draws y byd yn eu deall a gwybod amdanynt a'n bod am fynd allan yno a'u mynegi? Ac rwy'n credu bod angen i ni wir ddeall y cydbwysedd rhwng yr economi a'r amcan mwy diwylliannol hwnnw.

Yr hyn na chredaf y dylem ei wneud yw ceisio dod o hyd i is-wladwriaethau eraill yr ydym am dreulio amser gyda hwy a bod yn debycach iddynt a 'mae'n rhaid i ni gael y cysylltiadau hynny'. Credaf y gallai fod rhai o'r cysylltiadau hynny, ac os ydych yn blaid sy'n dymuno i Gymru fod yn annibynnol, efallai y byddwch am dreulio amser gyda'r cysylltiadau hynny, yn datblygu'r berthynas honno gyda phleidiau eraill mewn gwledydd is-wladwriaethol sydd hefyd am dorri'n rhydd oddi wrth y gwledydd hynny. Ond nid wyf yn credu mai dyna'r hyn y dylai'r Cynulliad yn ei gyfanrwydd fod yn ei wneud, a hoffwn ofyn i Lywodraeth Lafur Cymru ystyried yn ofalus iawn beth yw'r amcanion. Ac rwy'n credu ein bod wedi dysgu llawer o fynd at y ddirprwyaeth o Wlad y Basg a mynd i Quebec, ond nid wyf yn gweld prif amcan y cysylltiadau rhyngwladol hyn fel cenhedloedd is-wladwriaethol sy'n gweld dyfodol annibynnol, neu weithio gyda Chatalonia yn arbennig am eu bod eisiau mynd i ryw gyfeiriad penodol—neu rai pobl yno. Mae datganoli i ni wedi bod yn llwybr ac yn broses ddeinamig, ond i lawer o'r is-wladwriaethau eraill hyn, ceir setliad—yn Quebec neu Wlad y Basg—y maent yn eithaf bodlon ag ef. Yn sicr, gadewch inni ddysgu ganddynt, ond gadewch inni ganolbwyntio ar beth rydym am ei wneud, faint sy'n ymwneud â'r economi, a faint sy'n ymwneud ag alldafliad diwylliannol.