4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei wneud i annog mwy o ymgysylltiad â democratiaeth leol? OAQ53858

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Bydd y Bil llywodraeth leol ac etholiadau yn cynnwys mesurau i annog ymgysylltiad â democratiaeth leol yng Nghymru drwy ymestyn y fasnachfraint, hybu tryloywder, amrywiaeth ac ymgysylltu ehangach.

Diolch am yr ateb yna. Prif Weinidog, rydym ni'n dathlu 20 mlynedd o'r sefydliad hwn ar hyn o bryd gyda galwad eglur am fwy o Aelodau Cynulliad. Gwelaf fod gan yr Alban, â'i phoblogaeth o bron i 5.5 miliwn, lai o gynghorwyr na Chymru, gyda'n poblogaeth ni o ychydig dros 3 miliwn. Yn fy marn i, rydym ni wedi ein gorgynrychioli yng Nghymru. Prif Weinidog, sut gallwch chi gysoni'r alwad am ragor o ACau gyda'r cyhoedd sy'n talu trethi pan fo dim yn llythrennol—[Torri ar draws.]

Anwybyddwch y synau yn y cefndir a pharhewch gyda'ch cwestiwn.

Rwyf i yn dod i'r pwyllgor.

Prif Weinidog, sut y gallwch chi gysoni'r alwad am ragor o ACau gyda'r cyhoedd sy'n talu trethi pan fo dim yn llythrennol yn cael ei wneud i leihau nifer y cynghorwyr ac awdurdodau lleol?

Wel, Llywydd, nid wyf i'n meddwl bod cynsail sylfaenol y cwestiwn atodol yn wir, oherwydd, mewn gwirionedd, mae nifer y cynghorwyr yng Nghymru wedi gostwng o ganlyniad i newidiadau a ddaeth yn sgil y sefydliad annibynnol sy'n adolygu'r materion hyn ar ein rhan. Ond nid wyf i'n derbyn fy hun rhagosodiad sylfaenol yr hyn a ddywedodd yr Aelod. Nid wyf i'n credu bod Cymru yn cael ei gorgynrychioli. Yn wir, ceir llawer o astudiaethau sy'n dangos, o'n cymharu â rhannau eraill a llwyddiannus iawn o Ewrop, bod gennym ni lai o ddemocratiaeth gynrychioliadol yma yng Nghymru, ac rwyf i o'r farn—nid yw'r holl Aelodau yn ei rhannu, rwy'n deall—ar ôl 20 mlynedd o ddatganoli, bod y cyfrifoldebau y mae'r corff hwn yn eu cyflawni ar ran pobl yng Nghymru erbyn hyn yn golygu bod parhau i geisio gwneud hynny'n llwyddiannus gyda 60 o Aelodau, y nifer oedd gennym i ddechrau pan oedd y cyfrifoldebau, ystod a dyfnder y cyfrifoldebau, mor wahanol fel nad yw'n cyfateb mwyach i'r cyfrifoldebau a gyflawnir ar ran pobl yma yng Nghymru, a bod y ddadl a wnaed yn adolygiad McAllister am gynnydd i nifer yr Aelodau Cynulliad wedi ei gwneud yn dda ac nad yw'n dibynnu, yn fy marn i, ar leihau mathau eraill o gynrychiolaeth yng Nghymru er mwyn cyflawni hynny.

Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gyndyn o weithredu agenda hawliau cymunedol Deddf Lleoliaeth 2011, a fyddai'n helpu ymgysylltiad cymunedol. Yn 2012, gwrthododd Llywodraeth Cymru adroddiad 'Cymunedau yn Gyntaf — y Ffordd Ymlaen' Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, a ganfu y dylai cyfranogiad cymunedol yn y gwaith o gyd-gynllunio a chyd-ddarparu gwasanaethau lleol fod yn ganolog i unrhyw raglen trechu tlodi olynol, ac, er bod yr amcanion llesiant yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 yn cynnwys pobl yn cyfrannu at eu cymunedau yn cael eu hysbysu, eu cynnwys ac yn cael gwrandawiad, yn rhy aml nid yw hyn wedi digwydd naill ai oherwydd nad yw pobl mewn grym eisiau ei rannu, neu oherwydd methiant i ddeall y bydd darparu gwasanaethau fel hyn yn creu gwasanaethau mwy effeithlon ac effeithiol. Felly, pa gamau ydych chi a'ch Llywodraeth yn eu cynnig i annog mwy o ymgysylltiad mewn democratiaeth leol drwy droi'r uchelgais yn y meysydd hyn yn Neddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol yn ddealltwriaeth a chyflawni?

Wel, Llywydd, rwyf i wedi ymrwymo'n llwyr i'r syniad y dylai gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru gael eu cyd-gynllunio a'u cyd-ddarparu gyda'r bobl hynny sy'n eu defnyddio ynghyd â'r bobl sy'n eu darparu. Mae'r Aelod yn gwneud pwynt teg, sef mai'r hyn sy'n ganolog i'r pethau hyn, yn aml, yw cysylltiadau grym a bod yn rhaid i ni weithio'n galed weithiau i berswadio gweithwyr proffesiynol y gallan nhw rannu rhywfaint o'r grym a'r awdurdod sydd ar gael iddyn nhw gyda phobl sy'n defnyddio'r gwasanaethau hynny ac nad yw hynny'n fygythiad iddyn nhw a'i fod yn debygol dros ben o arwain at ganlyniadau gwell i'r bobl y maen nhw yno i'w gwasanaethu. Nid wyf i'n credu bod hynny'n gofyn am ddarnau penodol o ddeddfwriaeth er mwyn iddo ddigwydd, gan fy mod i'n credu ei fod yn newid diwylliannol i'r ffordd y mae pobl sy'n darparu gwasanaethau yn meddwl am y berthynas rhwng yr hyn y maen nhw'n ei wneud a'r bobl sy'n dod drwy eu drysau, ystyried y bobl hynny fel asedau, fel pobl sydd â chryfderau, fel pobl sydd â rhywbeth i'w gyfrannu at y ffordd y caiff gwasanaethau eu darparu, ac mae'r Llywodraeth hon wedi ymrwymo i hynny fel egwyddor drwy gydol popeth a wnawn yn y gwasanaethau yr ydym ni'n gyfrifol amdanyn nhw yng Nghymru.