1. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gydag awdurdodau lleol ynghylch sut y gellir defnyddio'r broses o gasglu ardrethi busnes a'r broses o ddyfarnu rhyddhad ardrethi busnes yn ôl disgresiwn er mwyn gwella'r stryd fawr yng Nghymru? OAQ53915

Rydym wedi gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol i wella’r gwaith o weinyddu ardrethi annomestig a rhyddhad ardrethi a byddwn yn parhau i wneud hynny. Trafododd y Gweinidog llywodraeth leol a minnau hyn gydag arweinwyr llywodraeth leol yn yr is-grŵp cyllid y bore yma.

Diolch am eich ymateb, Weinidog. Defnyddir rhyddhad ardrethi mewn ffyrdd dychmygus iawn i wneud canol trefi yn lleoedd gwell i fod. Er enghraifft, yn Sir y Fflint, maent wedi cynnig gostyngiad mewn ardrethi i fusnesau sy'n caniatáu mynediad cyhoeddus i'w toiledau. Ffordd arall y gellid defnyddio rhyddhad ardrethi a'r system ardrethi busnes yw i gymell twf busnesau sy’n creu swyddi dros y rheini nad ydynt yn gwneud hynny, er enghraifft, drwy roi cyfnod heb ardrethi i fusnesau newydd, neu drwy gynnig disgownt i fusnesau os ydynt yn creu swyddi. A ydych yn cytuno â mi y dylid diwygio'r system ardrethi busnes i dargedu'r system yn strategol er mwyn hybu buddsoddiad busnes a chreu swyddi newydd?

Diolch am godi mater pwysig ardrethi annomestig y prynhawn yma. At ei gilydd, mae £210 miliwn o ryddhad yn cael ei ddarparu yn 2019-20 i gefnogi busnesau ledled Cymru gyda'u biliau, ac mae'r rhyddhad hwn ar gael i'r holl dalwyr ardrethi sy’n gymwys, gan gynnwys y rheini ar y stryd fawr sy'n bodloni'r meini prawf. Ond fel y dywedwch, rydym wedi darparu £23.6 miliwn yn ychwanegol o gymorth i wella ein cynllun rhyddhad ardrethi’r stryd fawr, ac mae hwnnw wedi'i ymestyn yn awr am flwyddyn arall hyd at 2019-20. Ond credaf mai un o'r pethau pwysicaf rydym wedi’u cyflwyno yw'r £2.4 miliwn ychwanegol i awdurdodau lleol fel y gallant gynnig rhyddhad ardrethi yn ôl disgresiwn i fusnesau a phobl eraill sy'n talu ardrethi. Ond credaf ei bod yn bwysig fod hynny’n parhau i fod ar sail disgresiwn yn yr ystyr ehangach gan mai awdurdodau lleol sydd yn y sefyllfa orau i ddeall ble mae'r pwysau lleol a ble mae'r cyfleoedd lleol i wneud gwahaniaeth. Rydych wedi rhoi enghraifft eisoes am y ffordd y mae Sir y Fflint yn defnyddio eu hardrethi i geisio darparu mwy o fynediad i doiledau cyhoeddus yng nghanol y dref. Felly, holl bwynt ei wneud ar sail disgresiwn yw er mwyn i awdurdodau lleol allu bod yn hyblyg ac ymateb i anghenion lleol.

Weinidog, mae gwahaniaeth rhwng edrych ar rywbeth fel rhyddhad ardrethi yn ôl disgresiwn, a rhywbeth y dylid ei guddio rhag y cyhoedd mewn gwirionedd. Yn fy rhanbarth i, ymddengys bod rhywfaint o ddryswch ynghylch sut y caiff hyn ei ddyfarnu, gyda dau o'r cynghorau yn fy rhanbarth, yn ôl yr hyn a ddeallaf, yn mynd ati'n rhagweithiol i chwilio am fusnesau a allai elwa o hyn, gan eu cynghori ac yna gweinyddu'r arian lliniaru mewn ffordd eithaf syml. Serch hynny, ymddengys nad yw un arall yn dweud wrth lawer iawn o bobl am hyn—yn bendant, ceir diwylliant lle mae busnesau’n gorfod mynd ati'n rhagweithiol i ganfod a yw hyn ar gael iddynt ai peidio, ac o ganlyniad, mewn un cyngor penodol, traean yn unig o'r rhai sy'n gymwys i gael y rhyddhad hwn sy'n ei gael.

Felly, tybed a oes gennych unrhyw syniad pam nad yw Pen-y-bont ar Ogwr, yn ôl pob golwg, yn dilyn yr hyn a glywaf sy’n arfer da yn Abertawe, Castell-nedd Port Talbot, Bro Morgannwg a Chaerdydd, i sicrhau bod pobl ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn cael y manteision yn y ffordd roeddech yn bwriadu iddynt eu cael. Ac os nad oes gennych unrhyw syniad pam eu bod yn gwneud hynny, a allwch egluro pam? Efallai y gallech fod yn trafod hynny yng nghyfarfodydd yr is-grŵp rydych yn eu cael.

Felly, fel y dywedaf, cyfarfu'r is-grŵp cyllid y bore yma, lle cefais gyfle i ddiolch i awdurdodau lleol am y gwaith y maent wedi'i wneud ar gyflwyno'r cynlluniau newydd. Fel y dywedwch, rydych wedi rhoi rhai enghreifftiau o ble y credwch fod gwaith da’n digwydd, ac mae Abertawe yn un o'r rheini. Yn sicr, byddaf yn codi'r mater gydag arweinydd cyngor Pen-y-bont ar Ogwr i ddeall beth yw'r sefyllfa yno, ac i weld a yw'n adlewyrchu'r canfyddiad nad yw'r rhyddhad ardrethi yn ôl disgresiwn yn cael ei hyrwyddo.

Weinidog, gyda’r gostyngiad yn nifer yr ymwelwyr â'n cyrchfannau siopa yng Nghymru yn parhau i achosi cur pen i fanwerthwyr, a chyda lefelau siopau gwag ymhlith yr uchaf yn y DU, mae arnom angen gweithredu ar frys. Gallaf weld eich bod yn dilyn Llywodraeth yr Alban ar nifer o bethau, ac mae ymgyrchwyr yn fy ardal wedi cysylltu â mi gydag enghraifft Llywodraeth yr Alban, sydd wedi cyflwyno cynnydd is na chwyddiant mewn ardrethi busnes. A yw Llywodraeth Cymru yn cydnabod bod y diwydiant manwerthu yn wynebu cyfnod anodd a pha gymorth y byddwch yn ei ddarparu?

Bydd Llywodraeth Cymru bob amser yn gwneud penderfyniadau ar sail yr hyn sydd orau i bobl yng Nghymru ac i fusnesau yng Nghymru, ond mae gennym ymagwedd hael tuag at ryddhad ardrethi yng Nghymru. Mae ein gwerth ardrethol cyfartalog yn wahanol i'r un yn Lloegr a bydd yn wahanol i’r un yn yr Alban. Felly, mae'n bwysig ein bod yn gwneud y penderfyniadau ar sail y rhyddhad ardrethi sy'n iawn i Gymru ac sy'n adlewyrchu ein cyd-destun Cymreig.

Mae ein cynllun gwell eleni yn mynd yn llawer pellach nag yn y blynyddoedd blaenorol. Rydym yn darparu cefnogaeth i dros 15,000 o fusnesau manwerthu ledled y wlad. Caiff ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru ac mae'n darparu cymorth o hyd at £2,500 tuag at filiau ardrethi annomestig ar gyfer eiddo manwerthu â gwerth ardrethol o hyd at £50,000. Mae'r cynllun yn lleihau biliau ardrethi i ddim ar gyfer eiddo manwerthu â gwerth manwerthol o hyd at £9,100. Felly, mae'n sicr yn gynnig hael, ond mae'n rhaid i ni gofio bod ardrethi annomestig, ynghyd â'r dreth gyngor, yn chwarae rhan bwysig iawn wrth ganiatáu i'n hawdurdodau lleol barhau i ddarparu'r math o wasanaethau y mae pob un ohonom yn dibynnu arnynt.

Weinidog, mae Llywodraeth Lafur Cymru wedi bod yn rhagweithiol ar fater rhyddhad ardrethi’r stryd fawr ac mae'n amlwg fod stryd fawr brysur a chynhyrchiol yn hanfodol bwysig i fy etholaeth, gan gynnwys trefi Coed-duon, Rhisga, Trecelyn, Crosskeys a llawer o rai eraill ledled Islwyn.

Yn wir, pan oedd yn Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ym mis Rhagfyr y llynedd, cyhoeddodd y Prif Weinidog ddatganiad i gyhoeddi bod Llywodraeth Cymru yn ymestyn cynllun rhyddhad ardrethi'r stryd fawr am flwyddyn arall ac yn ymestyn y rhyddhad sydd ar gael drwy'r cynllun i fusnesau, gyda £2.4 miliwn yn ychwanegol i'w ddyrannu i awdurdodau lleol i ddarparu rhagor o ryddhad ardrethi yn ôl disgresiwn i fusnesau lleol a phobl eraill sy'n talu ardrethi. Felly, onid yw hyn yn dystiolaeth bellach fod Llywodraeth Lafur Cymru ar ochr busnesau lleol?

Yn bendant, a diolch i Rhianon Passmore am ei chyfraniad. Wrth gwrs, mae ein gwaith ar ardrethi annomestig yn rhan o’r pecyn o ffyrdd rydym yn cefnogi ein gwaith o adfywio canol trefi a chefnogi’r stryd fawr yng Nghymru.

Wrth gwrs, mae gennym ein rhaglen targedu buddsoddiad mewn adfywio, ac rydym yn buddsoddi hyd at £100 miliwn o gyllid cyfalaf ynddi dros gyfnod o dair blynedd. Mae hynny'n cyd-fynd â'r gwaith a wnawn ar hyrwyddo ardaloedd gwella busnes. Felly, ym mis Hydref, yn fy mhortffolio blaenorol, cyhoeddais gyllid pellach o £262,000 er mwyn datblygu 10 ardal gwella busnes arall i ychwanegu at y 13 sydd eisoes yn gwneud gwahaniaeth mewn canol trefi ledled Cymru.