2. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am waredu asedau eiddo'r sector cyhoeddus? OAQ54117

Mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r egwyddor o reoli asedau'n dda, gan gynnwys prosesau gwerthu asedau dros ben. Drwy ganllawiau a gyhoeddwyd megis 'Rheoli Arian Cyhoeddus Cymru' a'r gwaith parhaus ar gydweithredu ar asedau a arweinir gan Ystadau Cymru, rydym yn ceisio sefydlu arferion gorau ar draws y sector cyhoeddus yng Nghymru.

Diolch. Mae arferion gorau yn dda iawn yn ddamcaniaethol. Mae'r broses o drawsnewid gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru wedi arwain at werthu rhai asedau eiddo. Fodd bynnag, erys cryn dipyn o ystadau, gan gynnwys y 137 eiddo dros ben y mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn berchen arnynt. Amcangyfrifir bod y gost o gynnal yr ystâd hon yn £838 miliwn bellach dros gyfnod o 15 mlynedd. Nawr, wrth ystyried mai'r bwrdd iechyd hwn sydd â'r diffyg mwyaf yng Nghymru, a bod diffyg gan saith o fyrddau iechyd y GIG ar ddiwedd 2018-19, mae gwariant o'r fath i'w weld yn anghynaliadwy ac yn amhriodol. Nawr, mae yna ddamcaniaeth—gallwch fy nghywiro os wyf yn anghywir—fod arian yn dod yn ôl i'r pot canolog yma os ydynt yn gwerthu rhai o'u hasedau nad oes eu hangen mwyach. Felly, gallai rhywun ddadlau, mewn termau busnes, gyda'r bwrdd iechyd eisoes yn eu pumed tymor o fod yn destun mesurau arbennig, efallai nad yw gorfod ymdrin â hyn ar brif restr eu blaenoriaethau. Pa gamau y gallwch eu cymryd fel Llywodraeth Cymru i weithio gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ac i edrych efallai ar y posibilrwydd y gallai unrhyw refeniw a ddaw o werthu'r asedau dros ben hynny fynd yn ôl mewn rhyw ffordd—nid y cyfan, efallai, ond rhywfaint ohono—er mwyn iddynt allu defnyddio'r arian sydd wedi'i glymu yn awr yn yr adeiladau gwag hynny er mwyn cael gwell canlyniadau i gleifion yng ngogledd Cymru?

Ceir terfyn ariannol lle gall byrddau iechyd gadw'r arian am unrhyw asedau a werthir ganddynt, ond uwchlaw'r terfyn hwnnw, daw'r arian yn ôl i Lywodraeth Cymru. Ac rwy'n credu bod hynny'n iawn yn yr ystyr y bydd gan Lywodraeth Cymru drosolwg ar draws sector cyhoeddus Cymru i gyd, a GIG Cymru, er mwyn deall y pwysau sy'n codi ar yr adeg benodol honno. Fodd bynnag, rydym wedi darparu mynediad at adnodd ar-lein, sy'n dod â chanllawiau a chyngor ar gyfer gwaith ystadau'r sector cyhoeddus at ei gilydd. Grŵp ar draws y sector cyhoeddus yw grŵp Ystadau Cymru, sy'n gweithio gyda byrddau iechyd i annog y gwahanol gyrff sector cyhoeddus i rannu eu profiadau a dysgu ohonynt. Mae gennym y rhaglen gydweithredu ar asedau yng Nghymru, ac yn ystod y ddwy flynedd ariannol ddiwethaf, mae cyllid wedi cael ei ddarparu iddynt er mwyn helpu i sbarduno gwelliannau yn eu dull o reoli asedau. Ond mae hynny hefyd yn cynnwys ansawdd data, a all nodi asedau y gall y sefydliadau hynny eu gwerthu. Ond ar sail yr hyn yr ydych wedi'i ddweud wrthyf heddiw, byddaf yn gofyn i Gadeirydd Ystadau Cymru gael sgwrs gyda bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr i weld a oes rhagor o waith y gallant ei wneud ac y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i'w cynorthwyo i nodi asedau y gellid eu gwerthu.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Tynnodd Janet Finch-Saunders sylw at faterion pwysig, ond rwyf am edrych ar hyn o safbwynt ychydig yn wahanol. Yng nghyd-destun yr argyfwng hinsawdd a ddatganwyd gennym, mae'n amlwg fod angen i ni leihau ein milltiroedd bwyd ac annog mwy o bobl i dyfu eu bwyd eu hunain neu brynu bwyd lleol. Felly, pan fyddwch yn ystyried asedau dros ben, tybed a allech ystyried darparu safleoedd newydd ar gyfer rhandiroedd i bobl sy'n agos at eu cartrefi, lle nad oes rhai ar gael, oherwydd byddai hynny'n galluogi pobl nad oes ganddynt ardd ar hyn o bryd, ac sydd heb le i dyfu eu llysiau, i allu gwneud hynny. Felly, tybed a ydych wedi ystyried y math hwnnw o beth yn y pethau hyn?

Mae'r meini prawf allweddol presennol ar gyfer ystyried sut i reoli asedau neu werthu asedau yn cynnwys creu twf economaidd, darparu gwasanaethau mwy integredig sy'n canolbwyntio ar y cwsmer, cynhyrchu derbyniadau cyfalaf, lleihau costau rhedeg a datgarboneiddio'r ystâd gyhoeddus. Ond mae Julie James, Ken Skates a minnau wedi bod yn gwneud gwaith sy'n edrych ar draws y sector cyhoeddus yng Nghymru, yn enwedig o ran y tir yr ydym yn berchen arno, i weld a allwn fabwysiadu ymagwedd lawer mwy strategol tuag at hynny yng ngoleuni maniffesto etholiad y Prif Weinidog, lle dywedodd ei fod yn awyddus i sefydlu adran ar gyfer tir o fewn Llywodraeth Cymru, ac edrych wedyn ar sut y gallwn weithio mewn ffordd gydweithredol gydag awdurdodau lleol, gyda byrddau iechyd ac eraill sydd â thir neu asedau o fewn eu portffolios. A bydd rhan o'r gwaith hwnnw'n ymwneud ag ailddiffinio sut y byddwn yn meddwl am werth am arian. Felly, nid yw'n ymwneud â gwerthu darn o dir neu ased am y pris gorau posibl, ond yn hytrach ag ystyried gwerth am arian yn gyffredinol—felly, gan feddwl am ein cyfrifoldebau o ran y newid yn yr hinsawdd, ond hefyd beth y gallai'r budd fod i'r gymuned leol. Mae eich enghraifft yn un o'r pethau hynny a fydd yn sicr yn rhan o'r cymysgedd hwnnw o ran ystyried gwerth gorau.

Weinidog y Cabinet, mae saga'r tir yn Llys-faen yng Nghaerdydd sy'n cael ei werthu am £1.8 miliwn gan gronfa buddsoddi Cymru mewn adfywio, ac a werthwyd wedyn am £39 miliwn wedi cael llawer o sylw. Ond deallwn fod achos cyfreithiol wedi'i gychwyn ym mis Rhagfyr 2017 yn erbyn y ddau gwmni a oedd yn gynghorwyr i'r gronfa ar y pryd, sef Amber Fund Management a grŵp Lambert Smith Hampton. A allai'r Gweinidog roi'r newyddion diweddaraf inni am y sefyllfa ddiweddaraf yn yr achosion cyfreithiol hyn?

Fi oedd y Gweinidog a oedd yn gyfrifol am y portffolio hwnnw pan gychwynnwyd yr achosion cyfreithiol hynny. Yn anffodus, maent yn dal i fynd rhagddynt. Felly, oherwydd hynny, ni allaf roi'r newyddion diweddaraf yn awr, ond gwn y bydd y Gweinidog tai, sydd bellach yn gyfrifol am hyn yn ei phortffolio, yn awyddus i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau cyn gynted ag y bydd rhywbeth y gallwn ei ddweud.