Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Diolch, Llywydd. Yn dilyn canslo'r llwybr du, a wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y capasiti benthyg arian oedd ar gael i Lywodraeth Cymru yn amodol ar ei wario ar gynllun yr M4? Ydy'r arian dal ar gael rŵan bod y cynllun ddim yn mynd yn ei flaen? 

Diolch yn fawr iawn am y cwestiwn. Fe gofiwch y byddai hyd at £1 biliwn o arian wedi'i glustnodi ar gyfer y M4 pe bai'r penderfyniad wedi'i wneud i wneud y Gorchmynion hynny. Ond mae'n rhaid i ni gofio mai'r hyn yw'r £1 biliwn hwnnw yw £150 miliwn o fenthyciadau y gallwn eu defnyddio ar sail flynyddol hyd at uchafswm o £1 biliwn. Byddwch wedi clywed datganiadau diweddar Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth—a datganiadau'r Prif Weinidog—pan ddywedodd mai'r grŵp gorchwyl neu'r comisiwn sydd ar hyn o bryd yn edrych ar ffyrdd o leddfu a mynd i'r afael â'r problemau trafnidiaeth a'r tagfeydd yn ardal Casnewydd a'r cyffiniau fydd yn penderfynu ar y cyllid hwnnw yn y lle cyntaf.

Roedd y cwestiwn a ofynnais yn ymwneud mewn gwirionedd â'r egwyddor fod Trysorlys y DU yn dweud wrth Lywodraeth Cymru sut y dylai wario'i harian. Nid oes unrhyw gyfiawnhad fod y Trysorlys yn dweud wrth y Cynulliad neu Lywodraeth Cymru beth ddylai fod yn flaenoriaethau iddynt. Rwy'n credu bod y papur gorchymyn, 'Atebolrwydd a Grymuso Ariannol', a gyhoeddwyd ar y cyd â Deddf Cymru 2014, yn dweud

'O fewn y trothwyon cyffredinol a blynyddol, bydd Llywodraeth Cymru’n gallu benthyca at unrhyw ddiben cyfalaf heb ganiatâd Trysorlys EM. Felly, byddai gan Weinidogion Cymru'r rhyddid a’r hyblygrwydd'.

Mae'r fframwaith cyllidol hefyd yn dweud

'Nid oes unrhyw gyfyngiadau bellach ar y ffordd y gall Llywodraeth Cymru ddefnyddio ei phwerau benthyca'.

Ond cawsom yr amodoldeb hwn yn y pen draw. Nawr, gofynnodd y Prif Weinidog, pan oedd yn Weinidog cyllid, am bwerau ychwanegol dros fenthyca, a chyfeiriwyd yn benodol yn y llythyr at Brif Ysgrifennydd y Trysorlys at fenthyca i helpu i ariannu'r M4. A'r canlyniad oedd bod Llywodraeth y DU wedi dweud, 'Iawn, gallwch gael yr arian, ar yr amod eich bod yn ei wario ar hynny'. A yw'r Llywodraeth yn edifar bellach am ysgrifennu'r llythyr yn y termau hynny? A phe bai'r Gweinidog presennol yn y sefyllfa honno, a fyddai wedi ysgrifennu'r llythyr yn yr un ffordd?

Wel, yr hyn a wneuthum oedd ysgrifennu at y Trysorlys y llynedd yn gofyn am gynyddu ein terfyn benthyca, sydd, fel y dywedais, yn £150 miliwn y flwyddyn ar hyn o bryd, yn ddilyniannol hyd at £1 biliwn, i helpu i wireddu ein blaenoriaethau buddsoddi. A phan soniwn am fenthyca, pan soniwn am ein cronfa gyfalaf, rydym yn siarad am y peth yn ei gyfanrwydd. Felly, nid ydym yn benthyca yn erbyn prosiect penodol na chynllun penodol. Rydym yn benthyca i gynyddu'r cyfalaf sydd ar gael i ni er mwyn cyflawni ein portffolio o flaenoriaethau a phrosiectau ar gyfer y flwyddyn honno a'r blynyddoedd wedyn.

Yng nghyllideb Llywodraeth y DU yr hydref diwethaf, dywedodd y Canghellor y dylid cynnal adolygiad o bwerau benthyca Llywodraeth Cymru yn yr adolygiad o wariant ac y byddent yn ystyried a ddylid cynyddu'r terfyn i £300 miliwn. Fodd bynnag, mae'r adolygiad hwnnw o wariant wedi'i ohirio gan Lywodraeth y DU, felly nid yw'n glir pryd y bydd hynny'n digwydd. Ond yn sicr, un o flaenoriaethau'r trafodaethau hynny, a ddaw adeg yr adolygiad cynhwysfawr o wariant, fydd ein gallu i fenthyca.

Rwy'n dal i haeru bod camgymeriadau wedi'u gwneud yn yr ystyr fod Llywodraeth Cymru wedi gosod trap iddi'i hun, fod Llywodraeth y DU wedi manteisio arno wedyn, ac rwyf am gael sicrwydd na ellir gwneud camgymeriadau o'r fath eto.

O ystyried yr oedi, os mynnwch, a'r angen i wario arian ar y M4 yn awr, a fyddai'r Gweinidog yn cytuno â mi mai dyma'r amser i ailddatgan egwyddorion cyffredinol y fframwaith cyllidol a chytundebau rhynglywodraethol eraill, sy'n caniatáu ac yn sicrhau hyblygrwydd llawn i Weinidogion yn Llywodraeth Cymru, ac a wnaiff y Gweinidog gytuno i fynd ar drywydd hynny fel mater o frys gyda Llywodraeth y DU fel nad ydym yn wynebu'r un sefyllfa eto?

Wel, fel y dywedaf, rwyf eisoes wedi dechrau'r trafodaethau hyn o ran ein terfyn benthyca. Ond byddaf yn cyhoeddi datganiad ysgrifenedig yn ddiweddarach yr wythnos hon, sy'n sôn am y datganiad ar bolisi ariannu, a dyna drafodaeth a ddechreuais yn fy nghyfarfod pedairochrog cyntaf gyda Gweinidogion cyllid eraill, a chyda chefnogaeth gweinyddiaethau'r Alban a Gogledd Iwerddon, sy'n edrych ar ddyraniad cyllid llawer mwy teg a llawer mwy tryloyw gan Lywodraeth y DU i'r gwledydd. Ond fel rwy'n dweud, byddaf yn gwneud cyhoeddiad pellach ar hynny yn ddiweddarach yr wythnos hon, neu ddatganiad pellach, dylwn ddweud, ar hynny yn ddiweddarach yr wythnos hon.

O ran yr arian a fyddai wedi'i wario eleni, dim ond tua £20 miliwn fyddai hwnnw, sef yr hyn a fyddai wedi'i wario ar brosiect yr M4 pe bai'r penderfyniad wedi'i wneud i fwrw ymlaen â'r llwybr du, ond fel y dywedaf, yn y dyfodol, byddwn yn edrych i weld beth yw'r ffordd orau o wario'r arian hwnnw a'r cam cyntaf fydd mynd i'r afael â'r problemau o gwmpas Casnewydd.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Nick Ramsay.

Diolch, Lywydd. A all y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am y dyraniadau cyllid sy'n cael eu darparu ar draws y portffolios er mwyn bwrw ymlaen â datgarboneiddio economi Cymru?

Diolch yn fawr iawn i Nick Ramsay am hynny. Rydym yn dechrau ein trafodaethau yn awr er mwyn paratoi ar gyfer cyllideb 2020-21. Yn amlwg, nid oes gennym gyllideb ar gyfer hynny eto. Rydym yn cynnal trafodaethau ar y blaenoriaethau y byddem yn dymuno eu gweld ar draws y Llywodraeth. Ym mhob un o'r trafodaethau a gefais gyda fy nghyd-Aelodau, rwyf wedi trafod ein hymateb i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a phwysigrwydd mynd i'r afael ag argyfwng hinsawdd, felly mae hyn yn amlwg iawn ac yn ganolog i'r gwaith a wnawn.

Mae'r Prif Weinidog wedi gofyn i bob aelod o'r Cabinet arwain ar fynd i'r afael â mater trawsbynciol o fewn ein rhaglen lywodraethu, a gofynnwyd i Vaughan Gething arwain y gwaith ar ddatgarboneiddio. Felly, mae hynny'n golygu edrych ar draws y Llywodraeth i wneud yn siŵr ein bod yn gwneud y mwyaf o'r hyn a wnawn yn barod a gweld hefyd a oes ffyrdd eraill y gallwn gynyddu ein cyfraniad i ddatgarboneiddio.

Rwyf newydd ddod o gyfarfod y bore yma o is-bwyllgor y Cabinet ar ddatgarboneiddio. Bu'n cyfarfod ers tua dwy flynedd bellach. Mae wedi bod yn flaenllaw iawn yn y broses o ddatblygu ein gwaith ar leihau ein hallyriadau, a'n hymateb i adroddiad Pwyllgor y DU ar Newid Hinsawdd ac yn y blaen.

Diolch, Weinidog, rwy'n falch o glywed am y cynnydd hwnnw. Mae Gweinidogion ar draws adrannau wedi bod yn gwneud y synau cywir ynghylch datgarboneiddio. Dywedodd Lesley Griffiths,

'yn union fel y gwnaeth Cymru chwarae rhan flaenllaw yn y chwyldro diwydiannol cyntaf, rwy'n credu y gall Cymru fod yn esiampl i eraill o'r hyn y gall twf amgylcheddol ei olygu.'

Ac aeth ymlaen i sôn am bwysigrwydd mynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd. Mae hynny i gyd yn wych, ond ar yr un pryd, fe sonioch chi am gomisiynydd cenedlaethau'r dyfodol, sydd wedi dweud mewn adroddiad ein bod, yn llusgo... ar ôl gwledydd eraill... mewn rhai meysydd allweddol megis... trafnidiaeth gyhoeddus, teithio llesol.

Mewn geiriau eraill, meysydd a all helpu o ddifrif dros y tymor hwy i leihau ein hôl troed carbon fel gwlad. Felly, rwy'n sylweddoli mai ymarfer pennu cyllideb yw hwn mae'n debyg, ond o safbwynt strategaeth ar gyfer penderfynu ar y dyraniadau cyn y broses honno er mwyn i adrannau wybod eu bod yn mynd i gael arian yn benodol ar gyfer lleihau carboneiddio, sut y sicrhewch y bydd hynny'n digwydd?

Mae hynny'n rhan o'r trafodaethau a gefais gyda Gweinidogion unigol wrth geisio deall eu blaenoriaethau o fewn eu portffolios o ran sut y byddent yn defnyddio'r cyllid sydd ganddynt a'u cyfrifoldebau a'r meysydd y mae'n rhaid iddynt ymateb iddynt er mwyn symud ymlaen â'n cyfrifoldebau mewn perthynas â'r argyfwng hinsawdd.

Rwy'n gyfarwydd â phapur trafod comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol. Rwy'n meddwl ei fod yn fan cychwyn diddorol a defnyddiol ar gyfer trafodaeth, ond rwy'n credu ar yr un pryd fod yn rhaid i chi gael trafodaethau am y ffaith, os ydych yn nodi £1 biliwn o gyllid sydd ei angen, wel, o ble mae'n dod? Oherwydd, fel y dywedaf wythnos ar ôl wythnos yn y Cynulliad, mae ein cyllid wedi'i gyfyngu ac mae'n llai o lawer na'r hyn ydoedd 10 mlynedd yn ôl hyd yn oed. Felly, mae'n rhaid inni drafod o ble y daw'r cyllid, pa weithgareddau fydd yn dod i ben neu pa weithgareddau y byddwn yn dargyfeirio cyllid oddi wrthynt. A'r ail bwynt ymchwil y tybiaf y bydd yn rhaid i'r comisiynydd ymdrin ag ef yng nghyd-destun ei phapur hefyd yw nodi'n union beth fyddai'r arbedion carbon ar gyfer pob un o'r prosiectau a'r blaenoriaethau gwariant y mae wedi'u nodi yn y papur. Edrychaf ymlaen at barhau'r trafodaethau hynny gyda hi yn ein cyfarfod nesaf.

Weinidog, mae'r adroddiad y cyfeiriais ato—ac rydych chi wedi gwneud hynny hefyd—yn tynnu sylw at y ffaith, er bod cynllun carbon isel Llywodraeth Cymru yn cynnwys 100 o bolisïau, mai dim ond 1 y cant o gyllideb Llywodraeth Cymru y gellir nodi ei fod yn benodol ar gyfer datgarboneiddio. A fyddech yn cytuno bod angen inni fod ychydig yn fwy uchelgeisiol yn y dyfodol wrth geisio codi'r ganran honno? Os caf eich holi am ychydig o fanylion, soniodd y Prif Weinidog yn ystod y cwestiynau yr wythnos diwethaf neu'r wythnos cynt am gynlluniau ar gyfer coedwig newydd i Gymru fel rhan o'r cynllun i greu dalfa garbon fel nad ceisio lleihau ein hallyriadau'n unig a wnawn ond ceisio tynnu rhywfaint o garbon allan o'r atmosffer hefyd. A allech amlinellu'r cyllid sydd wedi cael ei ddarparu ar gyfer y goedwig honno ar y cam cynnar hwn ac a ydych wedi cael unrhyw drafodaethau gyda Gweinidog yr amgylchedd, gan y buaswn yn tybio mai o ran lle—. Rwy'n credu na fydd y goedwig mewn un man, felly rwy'n credu y bydd agweddau arni ar draws Cymru—felly, sut yn union y bydd yn cael ei hariannu.

Diolch i chi am godi hynny, ac mae hwn yn faes sydd o ddiddordeb arbennig i'r Prif Weinidog. Mae'n eitem arall a oedd ym maniffesto'r Prif Weinidog. Nid wyf wedi cael sgwrs uniongyrchol am y goedwig genedlaethol gyda Gweinidog yr amgylchedd, ond bûm mewn cysylltiad â'i swyddogion a fu'n fy nghynghori ar y goblygiadau posibl o ran cost ar gyfer hynny oherwydd, yn amlwg, mae angen y buddsoddiad cyfalaf arnoch, ond mewn gwirionedd, pan fyddwch yn plannu coetiroedd, mae yna effaith refeniw a chanlyniad refeniw i hynny ar sail barhaus hefyd. Felly, rwyf wedi bod yn ceisio deall y goblygiadau ariannol yn well gyda chymorth swyddogion y Gweinidog.

Llefarydd Plaid Brexit, Mark Reckless.

Rwy'n croesawu ymgysylltiad y Gweinidog ag Aelodau'r Cynulliad, ond hefyd y gymdeithas ddinesig ehangach, sydd â diddordeb yn y mater hwn ynglŷn â datganoli trethi ac yn benodol, y materion gwirioneddol arwyddocaol sy'n ymwneud â'r incwm a geir o gyfraddau treth incwm Cymru. Rwy'n gwybod ei bod yn siarad ddydd Mawrth yng Nghanolfan Llywodraethiant Cymru, a diolch hefyd am drefnu eich cynhadledd eich hun ar 19 Gorffennaf, ac rwy'n edrych ymlaen at ei mynychu.

Daeth Robert Chote o'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol i'r Pwyllgor Cyllid yr wythnos diwethaf. Rwy'n credu eich bod yn talu £100,000 y flwyddyn am waith gan y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol mewn ymateb i'r hyn a wnaethpwyd gan Brifysgol Bangor. Cefais syndod o glywed yn y Pwyllgor Cyllid i ba raddau yr oedd Llywodraeth Cymru yn bennaf gyfrifol am y rhagolwg treth, a'r niferoedd a'r model a oedd yn gyrru hynny, ond wedyn daw'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol i mewn a herio hynny a rhoi rhywfaint o reolaeth ansawdd. Ond mae'n gyfrifoldeb enfawr.

Mae gennym yr £1 biliwn o 'dwll du' fel y'i gelwir gyda refeniw treth incwm yr Alban ac er nad ydym wedi newid hynny—mae cyfraddau treth incwm Cymru yn faes lle mae'r Llywodraeth wedi glynu at ei haddewid maniffesto i gadw'r rheini yr un fath—nid yw hynny'n golygu na all incwm trethi newid yn sylweddol iawn ar gyfer materion a allai fod y tu hwnt i'n rheolaeth. Mark Drakeford a negododd y compact ariannol, a chredaf fod y pleidiau a'r Aelodau eraill yn canmol hynny, ond mae ansicrwydd mawr o hyd ynglŷn â sut y bydd y refeniw hwn yn datblygu. Rwy'n dyfalu tybed pa wersi y mae'r Gweinidog yn eu dysgu o'r hyn sy'n digwydd yn yr Alban gyda'r £1 biliwn o 'dwll du' fel y'i gelwir ac yn benodol, a yw'n credu bod achos dros fod angen lefel uwch o arian wrth gefn yn yr amcangyfrifon gwario yn y dyfodol o ystyried yr ansicrwydd hwnnw a'r hyn a welwn gyda'r Alban.

Diolch i chi am godi mater y 'twll du £1 biliwn' fel y'i gelwir yn yr Alban o ganlyniad i symud i gyfraddau treth incwm yr Alban. Yn amlwg, mae'n cymryd nifer o flynyddoedd i gyflawni'r cysoniad treth hwnnw. Felly, nid ydynt wedi gallu deall yr effaith yn iawn tan yn awr. Credaf mai rhan o'r rheswm pam y gallaf fod yn weddol falch o'r ffordd yr ydym yn gwneud pethau'n wahanol yng Nghymru yw bod y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn craffu ar ein ffigurau ac yn ein cynghori yn yn hynny o beth, ond Comisiwn Cyllidol yr Alban oedd yn gwneud hynny yn yr Alban. Felly, mae gennym yr un sefydliad ag sydd gan Lywodraeth y DU i graffu ar ein ffigurau. Felly, credaf eu bod yn defnyddio'r un fethodoleg, wrth gwrs, a'u bod yn gallu ystyried yr un effeithiau. Felly, credaf fod hynny'n rhoi rhywfaint o warchodaeth i ni yn hytrach na defnyddio dau sefydliad gwahanol gyda dwy fethodoleg wahanol i ddeall a dadansoddi'r data.

Fel y dywedais, cyfarfûm â'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol. Yn amlwg, mae'n rhywbeth y bydd gennym ddiddordeb mawr ynddo. Rydym yn llai agored, unwaith eto, na'r Alban gan mai dim ond y gyfradd 10c o dreth incwm a ddatganolwyd i ni, ond mae'r sefyllfa yn yr Alban yn dra gwahanol oherwydd bod ganddynt bwerau gwahanol wedi'u datganoli iddynt mewn perthynas â'r dreth incwm. Ond yn amlwg, mae cysoni a phwysigrwydd data cywir a da yn rhywbeth yr ydym yn dal i roi blaenoriaeth uchel iddo fel y gallwch ddychmygu gan nad ydym am fod mewn sefyllfa yn y blynyddoedd i ddod lle gwelwn ein bod yn gorfod ad-dalu arian a gyfrifwyd gennym yn rhan o'n cyllidebau dros nifer o flynyddoedd.

Nid wyf yn awgrymu bod y Gweinidog yn hunanfodlon ac yn amlwg, mae gan y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol enw da y mae wedi'i ddatblygu, ond rwy'n gochel braidd rhag meddwl, oherwydd bod gennym y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn hytrach na'n comisiwn ein hunain y bydd eu perfformiad yn well o reidrwydd, gan mai dim ond £100,000 y flwyddyn a rown iddo ac nid oes ganddynt brofiad penodol o economi Cymru a meddwl gofalus ynglŷn â sut y gallai refeniw Cymru fod yn wahanol oherwydd ni fu angen meddwl am hynny i'r un graddau o'r blaen am nad oedd yr un arwyddocâd i'r mater ag a fydd yn awr. Felly, rwy'n rhybuddio'r Gweinidog i'r graddau mai ei hadran sy'n gyrru hyn yn bennaf a bod y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol yn dod i mewn ac yn rhoi eu barn ac yn rhoi rhai safbwyntiau, ond rhaid bod hynny'n gymharol gyfyngedig o ystyried y gyllideb o £100,000 o gymharu â'r £1.6 miliwn sy'n mynd i Gomisiwn Cyllidol yr Alban.

Wrth symud ymlaen, rwy'n gofyn am sensitifrwydd y mater hwn o ran beth yw'r rhagolwg ond hefyd pe bai'r cyfraddau treth yn cael eu newid, beth fyddai effaith hynny, ac yn benodol, y sensitifrwydd ar hyd y ffin o ran a fyddai pobl yn symud naill ai'n gorfforol eu hunain neu'n symud yr incwm a gofnodwyd y byddent yn talu treth arno. Rwy'n gwybod ei fod yn fater o bwys mawr i Lywodraeth Cymru ac rwy'n siŵr fod gennych nifer o swyddogion yn gweithio'n ofalus iawn ar hyn, ond mae hefyd yn arwyddocaol iawn i bleidiau eraill yn y Cynulliad, ac wrth inni agosáu at etholiad nesaf y Cynulliad, mewn ychydig o dan ddwy flynedd, bydd y pleidiau am feddwl yn ofalus iawn am yr hyn fydd eu polisïau ar gyfer eu maniffesto, a mewnbwn mawr i hynny fydd beth yw'r sensitifrwydd hwnnw, beth yw'r peryglon ynghylch y polisïau hynny, a tybed beth yn rhagor y gall y Gweinidog a Llywodraeth Cymru ei wneud i rannu ac ehangu'r arbenigedd sydd ganddynt yn fewnol i gynnwys mewnbwn gan bobl eraill, ond hefyd, efallai, i roi asesiad cyffredin yn sail i bleidiau gwleidyddol allu siarad am effeithiau eu polisïau treth arfaethedig.

Wel, rwy'n credu ein bod wedi datblygu perthynas dda iawn gyda'r Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol, ac maent yn sicr wedi bod yn awyddus i'n cefnogi wrth inni ddatblygu ein trethi newydd, er enghraifft mewn perthynas â modelu'r hyn y gallent fod i ni pan gyrhaeddwn y pwynt lle gallwn eu darparu gyda rhai paramedrau ar gyfer y gwaith ymchwil.

Ond fel y dywed yr Aelod, wrth i ni symud tuag at etholiadau nesaf y Cynulliad, rwy'n credu y bydd yn rhaid i bob un o'n pleidiau unigol nodi'r hyn y byddwn yn ceisio ei wneud gyda'r dreth incwm. Felly, pe baem yn ei chodi, ar beth y byddem yn gwario'r arian ychwanegol, a phe baem yn ei gostwng, ble byddai'r toriadau'n digwydd? Oherwydd, wrth gwrs, am bob ceiniog y byddwn yn codi neu'n gostwng cyfradd y dreth incwm, byddai hynny'n cael effaith o £200 miliwn ar gyllideb Cymru. Felly, credaf fod angen i bawb ohonom gofio hynny. Ond nid oes gennyf bryderon am y gwasanaeth a gawn gan y Swyddfa Cyfrifoldeb Cyllidebol. Credaf ein bod yn gweithio'n dda iawn gyda hwy, ond pe bai yna bryderon, buaswn yn sicr yn eu codi ar unwaith.