2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r stryd fawr yng Nghymru? OAQ54147

Diolchaf i Jack Sargeant am hynna, Llywydd. Mae cefnogi canol ein trefi a'n strydoedd mawr yn rhan fawr o'n hymdrech adfywio. O gymryd cyllid a ysgogwyd i ystyriaeth, erbyn yr adeg y bydd ein rhaglen bresennol wedi ei chwblhau, bydd dros £800 miliwn wedi ei fuddsoddi yng nghanol ein trefi ers 2014.

A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am yr ymateb yna? Byddwch yn gwybod, fel y bydd Aelodau'n gwybod ar draws y Siambr, mai un effaith sylweddol ar ein strydoedd mawr ledled Cymru fu cau banciau, sydd wedi bod yn arbennig o niweidiol ym Mwcle yn fy etholaeth i. Mae gwaith ymchwil y Cynulliad yn dangos bod dros 200 o fanciau wedi cau yng Nghymru ers 2008. Llywydd, mae hon yn her enfawr i lawer, gan gynnwys yr henoed a'n pobl sydd fwyaf agored i niwed, sy'n aml yn dibynnu ar wasanaethau wyneb yn wyneb. Llywydd, roeddwn i'n falch iawn o ddarllen ymateb y Prif Weinidog i mi ar y mater hwn, i lythyr a ysgrifennais ato yn ddiweddar. Felly, a yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi bod angen i ni flaenoriaethu'r syniad o fanc cymunedol i Gymru, sicrhau bod ardaloedd arbrofi wedi eu lleoli'n strategol, a bod yn rhaid i ni adfer y gwasanaethau hyn y mae wir eu hangen ac sy'n cael eu gwerthfawrogi?

Llywydd, diolchaf i Jack Sargeant am hynna. Pan fo'n dyfynnu'r ffigur o 200 o fanciau sydd wedi cau yng Nghymru yn ddiweddar, mae hynny'n dangos y pwynt a wnaeth am y ffordd y mae hyn yn effeithio ar bron pob etholaeth a phob Aelod sydd yma yn y Siambr. Dyna pam yr ydym ni wedi ymrwymo i wneud popeth posibl i gefnogi a phrofi ymarferoldeb creu banc cymunedol i Gymru. Ac mae Llywodraeth Cymru yn ymwneud yn weithredol â nifer o randdeiliaid yn y maes hwn. Rydym ni'n cymryd cyngor arbenigol drwy'r sefydliadau hynny sydd eisoes wedi cychwyn ar y daith hon. Ceir heriau, fel yr esboniais yn fy ngohebiaeth gyda'r Aelod. Mae'n rhaid i chi gael cymeradwyaeth reoliadol, trwy rai prosesau dra chymhleth, a bydd angen cymorth arnom ni gyda hynny, ac mae angen i chi sicrhau cefnogaeth poblogaethau lleol fel y bydd gan fanc cymunedol gwsmeriaid a phobl sy'n barod i adneuo â nhw. Yn hynny o beth, mae wedi bod yn dda iawn gweld Banc Cambria yn sefydlu ei hun yma yng Nghymru. Cynhaliodd gyfarfod cyffredinol arbennig ar 28 Mehefin yn Llandrindod. Deallaf fod llawer yn bresennol a'i fod yn llwyddiannus, ac, yn ein barn ni, bydd gweithio gyda sefydliadau cymunedol, yn rhan o'n hymdrechion i greu'r banc, yn rhan o'r rysáit a fydd yn ei wneud yn llwyddiannus.

Mae ymadawiad y banciau o'r stryd fawr, wrth gwrs, yn gadael gwagle sydd angen ei lenwi, ac mae yna sawl enghraifft o fusnesau yn cymryd drosodd y banciau, tra rydym, wrth gwrs, ar yr un pryd yn chwilio am ffyrdd newydd i ddod â gwasanaethau ariannol i mewn i'n trefi ni. Ond mae yna achos un busnes yn fy etholaeth i sy'n ceisio buddsoddi mewn troi banc yn fusnes yn y sector hamdden. Mi oedd yna gyllid grant i fod i ddod gan y Llywodraeth i'w helpu nhw yn hynny o beth. Mi oedd y pot o arian yr oedd yn mynd i gael ei ddefnyddio yn wag erbyn i'r cais gyrraedd. A all y Prif Weinidog roi sicrwydd y bydd pob cyfle yn cael ei chwilio amdano fo i sicrhau bod y potiau yma o arian yn ddigonol ar gyfer busnesau fel hyn, ac a ydy o'n barod i edrych i mewn i'r hyn ddigwyddodd yn yr achos hwn? 

Wel, wrth gwrs, Llywydd, dwi'n hapus i edrych i mewn i'r achos mae'r Aelod wedi codi. Rŷn ni'n gwybod, pan fo'r arian ar gael, fod lot o ddiddordeb ledled Cymru gyda busnesau sydd eisiau sefydlu a thyfu hefyd. So, dwi'n gallu gweld pam, pan fydd rhai pobl yn mynd at y gronfa, does dim arian ar ôl, ond, wrth gwrs, dwi'n hapus i edrych ar yr achos mae Rhun ap Iorwerth wedi'i godi. 

Mae Jack Sargeant wedi codi cwestiwn pwysig am fanciau, Prif Weinidog, ac rydym ni'n gwybod y bu llu o achosion o gau banciau ledled Cymru, sydd wedi peri pryder i bobl leol. Yn fy ardal i fy hun, collodd tref Brynbuga ei holl fanciau un ar ôl ei gilydd yn gyflym iawn ac yna roedd swyddfa'r post—yr unig wasanaeth ariannol a oedd ar ôl—hefyd dan fygythiad. Achubwyd honno trwy gamau ar y cyd a gymerwyd gan y cyngor a grwpiau eraill i'w symud i'r ganolfan gymunedol leol. Tybiaf fod hynny'n digwydd mewn mannau eraill. Os nad yw, efallai ei fod yn arfer y gellir ei ddefnyddio mewn trefi eraill ledled Cymru i wneud yn siŵr, pan fydd trefi yn colli eu banciau a bod swyddfa'r post dan fygythiad, bod gwasanaethau ariannol hollbwysig yn dal i fod ar gael i bobl agored i niwed sydd eu hangen nhw.

Wel, diolchaf i Nick Ramsay am wneud y pwynt pwysig yna. Mae Llywodraeth Cymru wedi cefnogi swyddfeydd post ledled Cymru ers tro, ac rydym ni'n gweld y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud yn llwyr. Ac, wrth ateb cwestiwn Jack Sargeant, efallai y dylwn i fod wedi dweud, wrth ddatblygu'r syniad o fanc cymunedol i Gymru, ein bod ni'n gwbl benderfynol bod yn rhaid iddo fod yn rhan ategol o'r gyfres ehangach honno o wasanaethau ariannol, boed nhw'n undebau credyd, boed nhw'n swyddfeydd post, neu, ar ben arall y sbectrwm, Banc Datblygu Cymru. Rydym ni eisiau banc cymunedol sy'n llenwi bwlch priodol yn yr amrywiaeth o wasanaethau ariannol sydd gennym ni, ac mae'r cyfraniad parhaus y mae swyddfeydd post yn ei wneud mewn llawer o gymunedau yng Nghymru yn un yr ydym ni'n ei gydnabod.