9. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am nifer yr heintiau sy'n gallu gwrthsefyll gwrthfiotigau a gofnodwyd yn ystod y 12 mis diwethaf sydd ar gael? OAQ54185

Nid yw heintiau sy'n gallu gwrthsefyll gwrthfiotigau yn cael eu cofnodi ar hyn o bryd, ond mae gwaith ar wneud hynny'n mynd rhagddo gan fod lleihad yn y niferoedd yn uchelgais ar gyfer strategaeth ymwrthedd i gyffuriau newydd y DU y cytunwyd arni ar y cyd, ac mae pob un o bedair gwlad y DU wedi ymrwymo iddi. Caiff lefel ymwrthedd bacterol i gyffuriau ei fonitro yng Nghymru yn barhaus, a chyhoeddir adroddiadau rheolaidd.

Diolch yn fawr, Weinidog. Bu cynnydd o 44 y cant mewn siffilis yn y flwyddyn ddiwethaf a chynnydd o 32 y cant mewn gonorea. A'r hyn sy'n fy mhoeni fwyaf am hynny, o siarad ag arbenigwyr iechyd rhywiol, yw bod cyfran sylweddol o'r heintiau yn ffurfiau sy'n gallu gwrthsefyll gwrthfiotigau. Rwy'n sylweddoli eich bod wedi derbyn argymhellion yr adolygiad iechyd rhywiol i leihau trosglwyddiad heintiau a drosglwyddir yn rhywiol, ac roeddwn yn meddwl i ba raddau y mae'r dasg honno'n cael ei llesteirio gan lefel y fersiynau sy'n gallu gwrthsefyll gwrthfiotigau, oherwydd, yn amlwg, yn y gorffennol, roedd hyn yn rhywbeth yr oedd pobl yn marw ohono. Gyda gwrthfiotigau, gall pobl oroesi a pharhau i fyw bywydau normal. Rydym mewn perygl o ddychwelyd i'r bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Rydych yn gywir, ac o fewn y ddwy flynedd ddiwethaf y mae gennym ffigurau ar eu cyfer, bu cynnydd o 79 y cant mewn siffilis a chynnydd o 47 y cant mewn gonorea. Mae pryder ar draws y byd, yn enwedig mewn perthynas â gonorea, fod yna heintiau sy'n datblygu ymwrthedd i wrthfiotigau. Nawr, nid ydym wedi gweld y math hwnnw yng Nghymru eto. Erys lefelau o heintiau clamydia yn sefydlog. Mae'r her o hyd yn ymwneud ag ymddygiad, y pethau y mae gennym reolaeth drostynt, a dyna ran o'r her ynghylch y strategaeth iechyd rhywiol newydd, ynghylch ein hymgysylltiad â phobl sy'n wynebu'r perygl mwyaf a sut y cawn sgwrs am addysg yn hytrach na datrys hyn ar ddiwedd triniaeth. Mae'r prif swyddog meddygol wedi gofyn i Iechyd Cyhoeddus Cymru ystyried beth arall sydd angen ei wneud i leihau'r risg y mae'r heintiau hyn yn ei hachosi ac mae nifer o argymhellion yn cael eu datblygu a chânt eu hystyried yn y cyfarfod nesaf o fwrdd y rhaglen iechyd rhywiol, ac wrth gwrs, wrth inni weld mwy o gynnydd i roi gwybod yn ei gylch o waith bwrdd y rhaglen iechyd rhywiol, fe wnaf yn siŵr fy mod yn darparu datganiad ysgrifenedig i'r Aelodau i sicrhau eich bod i gyd yn gweld gwelliant.

Credaf fod Sefydliad Iechyd y Byd wedi dweud y gallai ymwrthedd i wrthfiotigau fod yn un o'r prif heriau iechyd sy'n ein hwynebu, gan y bydd heintiau cyffredin yn dod yn lladdwyr cyffredin unwaith eto os na fyddwn yn gwneud pethau'n iawn a bod llai o gyffuriau newydd yn cael eu cyflwyno. Un peth y gallem ei wneud yw annog pobl, yn hytrach na mynd at y meddyg i ofyn am wrthfiotig ar gyfer annwyd neu ddolur gwddf neu rywbeth, i fynd i weld eu fferyllydd yn gyntaf, oherwydd yn ôl pob tebyg, bydd hynny'n arwain at driniaeth well ac yn osgoi'r defnydd o wrthfiotigau pan nad ydynt yn briodol.

Cytunaf yn llwyr ac mae'n rhan o'r her sy'n ein hwynebu: rydym fel arfer yn ceisio perswadio pobl nad oes angen iddynt fynd at y meddyg a chael tabledi i gael gwasanaeth da. Yn aml, mae a wnelo â pherswadio pobl fod gwahanol opsiynau ar gael, gan gynnwys hunanofal, a gwahanol ffyrdd o gael mynediad at ofal iechyd hefyd. Gyda'r gwasanaeth anhwylderau cyffredin rydym wedi'i gyflwyno, yn ystod pum mis cyntaf eleni, mae oddeutu 20,000 o bobl wedi ymweld â fferyllfeydd ledled Cymru fel rhan o'r gwasanaeth hwnnw. Fel arall, byddai oddeutu 80 y cant o'r bobl hynny wedi mynd at eu meddyg teulu, ac yn fwy na hynny, mae'r cynllun peilot yn ardal Betsi Cadwaladr ar y gwasanaeth profi a thrin dolur gwddf unwaith eto'n gyfle gwych i ledaenu'r union ymarfer rydych wedi'i gydnabod. Mae'n ymwneud â'r cwestiwn yn gynharach gan Paul Davies ynglŷn â'n gwasanaethau fferylliaeth gymunedol ac adeiladu arnynt—mae'n ddrwg gennyf, cwestiwn gan Neil Hamilton ydoedd, gyda chwestiwn atodol gan gyd-Aelod o'ch plaid, ond unwaith eto, ceir cytundeb cyffredinol mai dyma'r peth iawn i'w wneud. Mae mwy o lawer i'w ennill o'i wneud, ac mewn gwirionedd, mynediad llawer gwell i'r cyhoedd at wasanaethau gofal iechyd.

Diolch i'r Gweinidog.