Gaf i ddiolch i chi, Siân, hefyd, ac i aelodau'r tîm ieithoedd swyddogol, am yr adroddiad hwn? Unwaith eto, mae'n adlewyrchu sefydliad lle mae mwy o bobl yn teimlo'n gyfforddus yn gweithio ac yn cael eu cynnwys mewn amgylchedd dwyieithog. Ond dyma'r tro cyntaf i mi deimlo ei fod wedi cydio ar safbwynt ein dysgwyr.

Ydy, mae'r cynllun bob amser wedi bod yn glir ynglŷn â’r addysgu wedi’i deilwra sydd ar gael i Aelodau a'u staff ac i staff y Comisiwn, ac mae llawer ohonom wrth ein bodd o fod yn ddigon ffodus o gael y gwasanaeth hwnnw. Ond, os ydych chi'n ddysgwr iaith eich gwlad eich hun, rydych mewn sefyllfa unigryw sydd ddim yn amlwg mewn sgyrsiau am bolisi, boed hynny am ddysgwyr sy'n oedolion neu hawliau'r Gymraeg, efallai achos dyw dysgwyr ddim weithiau wedi llunio’r polisi.

Er bod yn deg, mae llinynnau gwddf dysgwyr wedi bod yn ddatblygiad cynnar. Pan oeddwn i'n gwisgo fy llinyn gwddf 'iaith gwaith', ni fyddai’r dysgwyr yn siarad â fi, ond pan wisgais i fy llinyn 'dysgwr', fyddant yn fodlon siarad, ac roeddwn i, efallai, hefyd yn llai brawychus.

Felly, rwy'n croesawu'n fawr y ffordd newydd o bennu lefelau sgiliau iaith wrth ddiffinio anghenion swyddi. Gwnes i gynhyrfu nifer o bobl pan geisiais godi hyn mewn dadl ychydig wythnosau'n ôl, yna yng nghyd-destun safonau, ond mae'r egwyddor yr un fath. Ond, yma, mae ein Comisiwn ni ein hunain yn cyfaddef y bydd pobl yn dewis peidio â gwneud cais am swyddi a hysbysebwyd gyda gofyniad iaith ‘Cymraeg yn hanfodol’, pan nad yw dealltwriaeth gyffredinol y gair ‘hanfodol’ yn adlewyrchu'n gywir yr hyn sy'n angenrheidiol. Mae'r un risg yn berthnasol i gyrff sy'n ddarostyngedig i safonau, ond y pwynt yw, yn y lle hwn, yn fan hyn, mae'r Comisiwn wedi cyflwyno dull recriwtio llawer mwy nuanced, mwy cywir a thecach, gan chwilio am lefel o sgiliau sydd ei hangen yn wirioneddol o'r diwrnod cyntaf, ond sy'n creu lle i wella a datblygu'r sgiliau hynny yn y fan a'r lle, gan wneud y gweithle yn lle i dyfu dinasyddion yn gynyddol ddwyieithog a dinasyddion sy’n gynyddol hyderus yn eu dwy iaith.

Mae gyda fi enghraifft o gyfarwyddwr cyfathrebu newydd yn yr adroddiad. Roedd sôn am ofyniad—lefel 3 y’i nodwyd fel y lefel angenrheidiol lleiaf. Gan weithio fan hyn, yn y rôl honno, wedi'i hamgylchynu gan fwy o siaradwyr rhugl, ni fyddai'n hir cyn i ymgeisydd lefel 3 feithrin ei sgiliau i lefel 4 neu lefel 5. Ac rwy’n gwybod bod rhywun wedi cael ei benodi erbyn hyn. Ond pe bai hynny wedi'i hysbysebu fel ‘Cymraeg yn hanfodol’, efallai na fyddai siaradwr lefel 3 wedi gwneud cais, ac efallai na fyddai wedi gwella ei sgiliau iaith. Felly, dwi’n gwerthfawrogi’r ffordd hon ymlaen.

Gyda llaw, fel y gwyddom ni i gyd, mae menywod yn llai tebygol na dynion o wneud cais am swydd lle nad ydynt yn cyflawni'r holl feini prawf. Felly mae'n bosibl y bydd y dull matrics hwn yn cael gwared ar ragfarn anymwybodol rhyw yn ogystal â rhagfarn anymwybodol yn erbyn y rhai sydd ddim yn hyderus yn eu sgiliau cwbl briodol.

Roeddwn yn falch iawn o weld eich bod eisoes wedi rhannu'r dull hwn â'r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Dysgu Cymraeg, undebau a rhai cyrff cyhoeddus fel cyngor Abertawe. Gaf i argymell eich bod yn mynd at y ddau gyngor arall yn fy rhanbarth hefyd, lle mae dal dipyn o broblem gyda diwylliant a chamddealltwriaeth tuag at y Gymraeg?

Ar ben arall y sbectrwm iaith yma, mae cyflwyno gofyniad i'r holl staff gyrraedd lefel cwrteisi Cymraeg wedi cael effaith amlwg iawn. Bron pob dydd, byddaf yn cael o leiaf ‘bore da’ wrth y gât, ac nid yw'r rhan fwyaf o staff yn swil am roi cynnig ar eu sgiliau newydd pan allant. Ac roedd rhai, fel un o’r staff nos yr wythnos diwethaf, yn benderfynol o ddangos faint mae eisoes wedi symud ymlaen o ‘bore da’ i siarad yn fwy rhugl yn ei faes ei hun. Mae hwn yn syniad da arall i gyrff cyhoeddus ei ystyried.

Yn amlwg, mae gennym yr adnoddau i wneud hyn i gyd. Ni allwn gymryd y bydd mor syml i rai eraill. Ond, i'n copïo ni, efallai dyw e ddim yn costio lot. Wrth gwrs, mae gennym ni’r adnoddau i ddarparu profiad cwbl ddwyieithog i staff, ymwelwyr ac unrhyw un sy'n ymgysylltu â'r Cynulliad hwn.

Jest un peth arall, os caf i, Llywydd. Ar wahân i'r broblem barhaus gyda rhai dogfennau heb eu gosod yn ddwyieithog—mae’n ymddangos i mi nad yw'r rhesymau wedi newid o gwbl—. Wel, hoffwn i—dwi ddim eisiau anghofio’r ffaith bod gwaith da yn cael ei wneud fan hyn hefyd. Rwy'n gobeithio y bydd y cyfraniad hwn heddiw jest yn bwniad bach, efallai, i'r ystadegau o ran defnyddio'r Gymraeg yn y Siambr ac yn annog eraill i roi cynnig arni. Diolch.