4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am sut mae Llywodraeth Cymru am wella mynediad i'r anabl i'r rheilffyrdd yng Nghymru? OAQ54423

Wel, fel rhan o'n cynlluniau ar gyfer rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus cwbl integredig ledled Cymru, rydym wedi ymrwymo'n llwyr i drafnidiaeth gyhoeddus ar gyfer pobl anabl sy'n cael gwared ar rwystrau i deithio, sy'n grymuso pobl ac sy'n hyrwyddo yn hytrach na chyfyngu ar fyw'n annibynnol.

Tachwedd y flwyddyn ddiwethaf oedd hi pan welwyd llun ohonoch chi yn y papur lleol, The Leader, yn cyhoeddi buddsoddiad i wella mynediad anabl i orsaf Rhiwabon, yn eich etholaeth chi, wrth gwrs. Mae bron i 12 mis ers hynny, a dyw’r buddsoddiad ddim wedi digwydd. Mae etholwyr yn dweud wrthyf i eu bod nhw’n teimlo eu bod nhw wedi cael eu camarwain yn hynny o beth. Felly, gaf i ofyn a ydych chi’n difaru clochdar yn y papurau lleol fod yna fuddsoddiad yn mynd i ddod, pan dyw hwnnw’n amlwg ddim wedi digwydd? Ac a ydych chi yn cymryd cyfrifoldeb am y methiant i weithredu ar eich addewid?

Wel, i'r gwrthwyneb. Rydym wedi darparu £10 miliwn fel arian cyfatebol ar gyfer rhaglen Mynediad i Bawb Llywodraeth y DU. Enwebwyd 15 gorsaf gennym ar gyfer rhaglen Mynediad i Bawb. Roeddem yn falch, wrth gwrs, fod saith o'n 15 wedi cael eu derbyn, ond ni dderbyniwyd wyth ohonynt—roedd Rhiwabon yn un ohonynt. Fodd bynnag, gallaf ddweud wrth yr Aelod heddiw y byddwn yn bwrw ymlaen, unwaith eto, gyda’r rownd ddiweddaraf o enwebiadau Mynediad i Bawb, ac y bydd y gorsafoedd na chawsant eu cynnwys ar y rhestr flaenoriaeth ddiwethaf gan Lywodraeth y DU yn cael eu cyflwyno eto. Ond yn ychwanegol at hyn, rydym hefyd wedi cyhoeddi y bydd £15 miliwn o gyllid ar gael i holl orsafoedd masnachfraint Cymru a'r gororau er mwyn gwella hygyrchedd, a byddwn yn edrych ar y gorsafoedd hynny lle mae teithwyr anabl yn wynebu'r rhwystrau mwyaf ar hyn o bryd o ran mynediad at wasanaethau.

Rwy'n fwy na chyfarwydd â gorsaf Rhiwabon gan mai honno yw fy ngorsaf leol, ac roeddwn yn siomedig iawn, felly, fod Llywodraeth y DU wedi penderfynu peidio â defnyddio'r arian roeddem ni, fel Llywodraeth Cymru, yn ei gynnig er mwyn gwella cyfleusterau. Ond yn y gwanwyn, pan fyddant yn galw am enwebiadau ychwanegol, rwy'n gobeithio y byddant yn derbyn gorsaf Rhiwabon.

Weinidog, mae llawer o'n gorsafoedd trenau wedi bod yn annigonol o ran mynediad ar gyfer pobl anabl ers peth amser bellach. Fel rydych wedi'i ddweud, rwy'n gwybod eich bod wedi bod yn ceisio mynd i'r afael â hyn. Rydych newydd grybwyll y rhestr o orsafoedd Mynediad i Bawb. Credaf fod gorsaf y Fenni ar y rhestr a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru, a chredaf iddi fod yn llwyddiannus yn dilyn trafodaethau a gawsoch gydag Adran Drafnidiaeth Llywodraeth y DU a gwaith caled ymgyrchwyr lleol, gan gynnwys y cynghorydd sir lleol Maureen Powell—gwn fod pob un ohonynt wedi bod mewn cysylltiad â chi. Tybed a allech roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am statws gorsaf y Fenni ar hyn o bryd. Mae'n amlwg yn orsaf bwysig yn lleol, i mi fel yr Aelod Cynulliad lleol, ond mae hefyd yn rhan bwysig o'r rhwydwaith yng Nghymru yn gyffredinol. Felly, beth yw'r sefyllfa o ran uwchraddio'r orsaf honno a darparu mynediad ar gyfer pobl anabl?

Wel, rwy'n fwy na pharod i ysgrifennu at yr Aelod gyda manylion y gwaith a wnaed wrth i ni ddatblygu cynlluniau i ddarparu mynediad heb risiau, a bydd yn orsaf heb risiau o gwbl. Ond rwyf hefyd yn fwy na pharod i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y chwe gorsaf arall a'r gwaith a wnaed i sicrhau cyllid gan Lywodraeth y DU, drwy raglen Mynediad i Bawb, cyn gynted ag y gellir gwneud cynnydd, i mi allu adrodd yn ôl.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn

Weinidog, mae nifer o bobl anabl wedi cysylltu â mi, yn amlwg, i ddweud bod mynediad i reilffyrdd ar eu cyfer hwy yn ymwneud, yn aml, ag argaeledd toiledau, ac rwy'n ymwybodol o'r sylwadau a wnaethoch wrth ateb y cwestiwn diwethaf. Ymddengys mai'r broblem bellach yw mai'r hyn a ddywedwch, yn ôl pob golwg, yn sicr ar reilffyrdd trwm, yw y bydd toiledau ar gael, ond fel gyda bysiau, ar reilffyrdd ysgafn, byddai hynny i bob pwrpas yn groes i'r rheoliadau. Byddai'n anghyfreithlon gwneud hynny, felly nid yw'n gyfreithiol bosibl gwneud hynny. A gaf fi ofyn, felly, ein bod yn cael briff sy'n nodi'n glir beth yw'r fframwaith rheoleiddio a pham ei fod ar waith, oherwydd ar hyn o bryd fy nealltwriaeth i hyd yn hyn, fel eraill rwy'n siŵr, oedd bod hyn yn fater o gost neu beth bynnag, ond mewn gwirionedd, ymddengys bod rhesymau eraill? Mae'n bwysig iawn ein bod yn deall beth yw sail y broses o wneud penderfyniadau.

Mae sawl rheswm pam na ellir gosod toiledau ar drenau tram rheilffordd ysgafn. Un o'r rhesymau, wrth gwrs, yw'r pwysau ychwanegol a'r diffyg symudadwyedd os ydych yn gosod cyfleusterau o'r fath. Rheswm arall yw'r risg y bydd y toiledau hynny'n gollwng ar strydoedd os nad oes gennych ddigon o gapasiti yn y tanciau. Ceir problemau hefyd o ran symudadwyedd—holl bwynt cael y rheilffyrdd ysgafn hynny yw y gallwch gyflymu ac arafu yn gynt, gallwch fynd o amgylch troadau cyfyng a gallwch fynd i fyny ac i lawr llethrau mwy serth. Gall fod yn beryglus iawn os oes rhywun mewn toiled pan fyddwch yn gwneud hynny.

Ond wrth gwrs, ceir her hefyd, fel y dywed Mick Antoniw, o ran cydymffurfio â deddfwriaeth pobl â phroblemau symud, ac erbyn diwedd eleni, mae'n rhaid i'n holl drenau, pob un o'n cerbydau, gydymffurfio â deddfwriaeth pobl â phroblemau symud. Nid ydym wedi gallu nodi un system ar y blaned sy'n cydymffurfio â deddfwriaeth pobl â phroblemau symud—dim un system. Os daw un ar gael, os gellir goresgyn gwyddoniaeth a'i bod yn bosibl gosod toiled sy'n hygyrch i bobl anabl mewn trên tram, a sicrhau ei fod yn gweithredu'n ddiogel ar y stryd, h.y. fel y gall y gyrrwr weld drwy'r cerbyd, byddem yn defnyddio'r ateb technegol hwnnw wrth gwrs. Ond ar hyn o bryd, nid oes atebion o'r fath ar gael.