3. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gyflwyno trenau newydd ar gyfer y Rhondda fel rhan o'r fasnachfraint reilffyrdd newydd? OAQ54419

Gwnaf, rwy'n falch iawn o wneud hynny, gan y bydd Trafnidiaeth Cymru yn cyflwyno cerbydau metro rheilffordd ysgafn newydd, neu drenau tram, ar reilffordd y Rhondda o 2022. Bydd y rhain yn cynnwys Wi-Fi am ddim, socedi trydan, gwybodaeth electronig i deithwyr, a byddant yn cynnwys systemau aerdymheru a mwy o gapasiti storio ar gyfer beiciau.

Ond hyd yn hyn, dim toiledau. Weinidog, hoffwn pe na bai’n rhaid i mi barhau i godi’r gwasanaeth trenau yng Nghymru gyda chi, ond mae pethau’n gwaethygu. Mae gwasanaethau'n cael eu tynnu oddi ar yr amserlen; mae cerbydau'n cael eu tynnu oddi ar wasanaethau brig ar reilffyrdd y Cymoedd. Nawr, rwy'n dal y trên yn rheolaidd ac mae'r profiad ar adegau brig, yn amlach na pheidio, yn anghyfforddus ac yn ymylu ar fod yn anniogel. Nid fy marn i yn unig yw hon; dyna farn gweithwyr trenau sydd â'r dasg o ostegu teithwyr blin a cheisio cynnal diogelwch. Mae'n sefyllfa annerbyniol nad yw'n dangos unrhyw arwydd o gael ei datrys o fewn y deufis nesaf chwaith, gan na fydd cerbydau newydd ar waith tan ddechrau mis Rhagfyr.

Cefais neges y bore yma gan fam a ddywedodd fod ei phlentyn wedi'u gadael mewn gorsaf ac yn hwyr i'r ysgol oherwydd gorlenwi. Weinidog, bydd rhywun yn cael eu brifo oni bai fod y sefyllfa hon yn cael ei datrys. A ydych yn rhannu fy mhryderon ynglŷn â'r materion gorlenwi hyn, ac os nad ydych, pam? A beth sydd gennych i'w ddweud wrth y teithwyr sy'n gorfod parhau i ddioddef yr amodau gwarthus hyn am ddeufis arall o leiaf? Ac a wnewch chi nodi, Weinidog, fy mod yn eich holi ynglŷn â threnau yn y fan hon, nid gorsafoedd?

Wrth gwrs, rwy'n rhannu pryderon y teithwyr, wrth gwrs fy mod, ond gadewch i mi roi rhywfaint o fanylion i'r Aelod am yr hyn a fydd yn dod yn fuan iawn—ie, ym mis Rhagfyr, ond dyna'r cynharaf y gallwn roi'r cerbydau newydd ar y rheilffyrdd wrth i'r amserlen newid ym mis Rhagfyr.

Rydych wedi bod yn gyfrifol am y rheilffyrdd ers tro bellach.

Gadewch i mi roi rhai ffeithiau a ffigurau i'r Aelod y gall ac y bydd, heb os, yn eu cyfleu i'r cyfryngau ac yn eu hyrwyddo. Yn gyntaf oll, erbyn diwedd 2022, bydd 400 o seddi ychwanegol ar wasanaethau o Dreherbert i Gaerdydd yn ystod oriau brig y bore, a 300 o seddi ychwanegol o Gaerdydd i Dreherbert yn ystod yr oriau brig gyda'r nos. Bydd y siwrneiau'n lleihau o un awr i 50 munud, ac erbyn mis Rhagfyr—diwedd mis Rhagfyr—byddwn wedi cynyddu capasiti 10 y cant drwy gyflwyno cerbydau ychwanegol, sy'n anodd iawn cael gafael arnynt ar hyn o bryd, o ystyried cyflwr y diwydiant ledled y DU, ac yn wir, ymhellach i ffwrdd.

Ond mae'r Aelod yn codi cwestiwn pwysig ynghylch toiledau ar drenau tram. Wyddoch chi, fe wnaethoch chi fel arweinydd Plaid Cymru ddatganiad yn cefnogi trenau tram. Fe ddywedoch chi fod,

'Plaid Cymru wedi cyflwyno gweledigaeth gyffrous i ddyfodol isadeiledd trafnidiaeth Cymru, sy’n cynnwys buddsoddi mewn rhwydweithiau rheilffordd ysgafn'.

Mae eich llefarydd ar yr economi a thrafnidiaeth wedi gwneud hynny.

Ond nid heb doiledau. Mae'n rhaid i chi gael toiledau arnynt.

Mae eich arweinydd presennol wedi siarad am yr angen am drenau tram rheilffordd ysgafn. A allwch enwi—? Leanne Wood, a allwch enwi unrhyw system drenau tram rheilffordd ysgafn ar y stryd yn y byd sydd â—?

Yr Almaen. Munich.

Yr Almaen a Munich. Ie, iawn, yr Almaen a Munich—

Mae gennyf luniau ar fy ffôn. A hoffech chi eu gweld?

Ni fyddai eu tramiau'n gyfreithlon yma oherwydd y gydymffurfiaeth ar gyfer pobl â phroblemau symud. Mae'n rhaid iddynt gael toiledau sy'n hygyrch i bobl anabl. A ydych yn dweud y byddech yn darparu trenau tramiau yng Nghymru na allai pobl anabl eu defnyddio? Oherwydd mae hynny'n gywilyddus, os mai dyna yw eich safbwynt.

Ond nid ydynt yn mynd i gael toiledau o gwbl. Anabl—

Felly, pan ddywedoch y dylai trenau tram fod yn gweithredu yng Nghymru, mae'n rhaid nad oeddech yn deall beth oeddent mewn gwirionedd. Mae'n rhaid mai dyna'ch safbwynt, gan nad oes unrhyw drên tram ar gael ar hyn o bryd sydd â thoiledau hygyrch i bobl anabl.

Rydym yn cyflwyno buddsoddiad sylweddol fel y gall pobl anabl ddefnyddio, heb risiau, pob un gorsaf ar rwydwaith y metro—pob un. Ac rydym yn cyflwyno llawer iawn o fuddsoddiad i sicrhau bod gennym doiledau sy'n hygyrch i bawb mewn gorsafoedd yn ardal y metro. Yn ychwanegol at hynny, Lywydd, mae'n rhaid nodi, gan y credaf fod Mark Barry yn llygad ei le y bore yma yn y Western Mail pan ddywedodd fod y sefyllfa hon o ran toiledau wedi'i chamgyfleu. Dylid nodi y bydd gan bob trên newydd—mwy na 110 ohonynt—pob un o drenau masnachfraint Cymru a'r gororau, ac ar y llinellau metro na fyddant yn defnyddio trenau tram, doiledau hygyrch sy'n cydymffurfio'n llawn.

Yr hyn sy'n bwysig, unwaith eto, i ategu fy nghwestiwn cyntaf i chi ynglŷn â bysiau, yw'r profiad cyffredinol o ran y rhwydwaith rheilffyrdd. Yn fy rôl flaenorol fel llefarydd trafnidiaeth ar gyfer grŵp y Ceidwadwyr, rwyf bob amser yn cofio siarad â Network Rail, gan ddweud na ellir defnyddio llawer o'r camerâu teledu cylch cyfyng mewn gorsafoedd yn y llys, h.y. ni ellir eu defnyddio fel tystiolaeth yn erbyn fandaliaeth neu unrhyw ymddygiad gwrthgymdeithasol arall. A allwch roi ymrwymiad heddiw, Weinidog, y bydd unrhyw uwchraddiadau i deledu cylch cyfyng—a gobeithiaf weld llawer o uwchraddiadau teledu cylch cyfyng mewn gorsafoedd—yn golygu y gellir eu defnyddio yn y llys, er mwyn sicrhau, os bydd fandaliaeth neu ymddygiad gwrthgymdeithasol yn digwydd yn ein gorsafoedd, y bydd pobl yn wynebu grym llawn y gyfraith a'r canlyniadau?

Rwy'n rhoi'r ymrwymiad hwnnw, fel rhan o'r gwaith gwerth £194 miliwn ar uwchraddio gorsafoedd. Rydym yn awyddus iawn i wella diogelwch, ac fel rhan o hynny, byddwn yn cyflwyno mwy o gyfleusterau teledu cylch cyfyng y gellir eu defnyddio gan yr heddlu ac mewn erlyniadau yn y llys. Ond rwy'n fwy na pharod i ddarparu mwy o wybodaeth i'r Aelod.