A gaf i hefyd ddiolch i'r pwyllgor am eu gwaith? Roedd cyhoeddi strategaeth 2050 yn uchelgeisiol, a bydd ei llwyddiant yn dibynnu ar nifer o gamau, gan gynnwys hyrwyddo. Felly, roeddwn yn falch o weld yr adroddiad hwn.

Doeddwn i ddim yma pan basiwyd y Mesur iaith. Mae wedi bod yn gyfraith ers cyfnod hir erbyn hyn, ac felly mae'n hollol briodol ei hadolygu ac ystyried ei heffaith. Yn bendant, mae'n briodol ei hadolygu oherwydd y berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a'r comisiynydd. Yn sicr, mae Aelodau'n gwybod y byddai'n well gennym ni, fel Ceidwadwyr Cymreig, petai'r comisiynydd yn atebol i'r Cynulliad hwn yn hytrach nag i Lywodraeth Cymru, a hynny am reswm da.

Bydd nifer ohonom yma yn cofio bod y comisiynydd wedi cael ei thynnu oddi ar ei dyletswyddau hyrwyddo gan gyn-Weinidog y Gymraeg, heb gydsyniad y Cynulliad a roddodd y pwerau iddi hi. Yn fwy diweddar, rydym wedi cael y Gweinidog presennol yn ceisio cael gwared ar y rôl yn llwyr, gan greu comisiwn tebyg iawn, yn ôl pob golwg, ond a oedd yn teimlo'n llai annibynnol. Rwy'n falch iawn fod y Llywodraeth wedi sylweddoli nad oedd gan ei Phapur Gwyn gefnogaeth y Cynulliad hwn.

Gan droi at yr argymhellion, mae rhai syniadau derbyniol iawn yma. Newid y weithdrefn gwynion am honiad o dorri safonau: ie. Mae sawl gradd o ddifrifoldeb mewn cwynion, ac nid yw'r system bresennol yn caniatáu ymateb cymesur. Y symleiddio a awgrymir yn argymhelliad 4: ie, wrth gwrs. Adolygiad o effeithiolrwydd safonau a dyletswyddau: ie. Er bod safonau yn benodol wedi eu fframio fel creu a diogelu hawliau siaradwyr Cymraeg, hoffwn weld barnu eu heffeithiolrwydd drwy dystiolaeth o dwf yn nefnydd y Gymraeg a thwf yn sgiliau dysgwyr neu siaradwyr swil.

Rydw i wedi dweud o'r blaen bod rhai hawliau yn cael eu gwerthfawrogi gan siaradwyr Cymraeg yn fwy na rhai eraill am fodd i fyw eu bywydau yn y Gymraeg, ac mae rhai yn fwy defnyddiol wrth hyrwyddo gwerth dwyieithrwydd na rhai eraill hefyd. Cyn ymestyn safonau i gyrff newydd, dwi'n credu bod angen inni wybod pa rai sy'n cyflawni'r nodau hynny. Dyna pam mae argymhellion 4 i 7 yn ddiddorol. Rwy'n cydnabod sylw'r pwyllgor y gallai'r Llywodraeth gyflymu'r broses o weithredu'r safonau presennol, ond un peth yw symleiddio safonau'r dyfodol i'w gwneud yn fwy blasus i sefydliadau newydd; peth arall yw eu dyfrio nhw i lawr ar gyfer cyrff newydd. Yr egwyddor graidd gyda'r ddewislen gyfredol o safonau yw eu bod yn cael eu cymhwyso yn rhesymol ac yn gymesur. Felly, gall creu safonau gwannach greu dilema. Efallai y bydd y cyrff llai a mwy o fentrau preifat yn barod i'w derbyn, ond bydd gan siaradwyr Cymraeg llai o hawliau i'w cyflawni. Mae'r system bresennol, rydym ni'n gwybod, yn ddigon dryslyd, felly anogaf ofal wrth ddehongli'r argymhellion hyn ar gyfer unrhyw safonau drafft y dyfodol.

Mae'r argymhellion eraill yn ymwneud â hyrwyddo. Pan fyddwch chi'n ceisio perswadio rhywun i wneud rhywbeth, nid yw'n helpu i gael bathodyn enfawr 'Llywodraeth Cymru' arno bob tro. Yn ôl argymhelliad 11, uned yr iaith Gymraeg yw'r lle i gasglu a dadansoddi data, comisiynu ymchwil, darparu adnoddau, cymryd cyfrifoldeb am weithredu strategaeth 2050 ar draws y Llywodraeth, a llunio strategaeth a chynllunio ar lefel uchel gyda chymorth arbenigol. Ond dwi ddim yn credu mai hwn yw'r lle gorau ar gyfer hyrwyddo'r iaith, er bod ganddo rôl allweddol wrth fonitro a gwerthuso cyflwyno gweithgareddau hyrwyddo gan bobl eraill. Dwi ddim yn siŵr bod ymateb y Llywodraeth i argymhelliad 11 yn glir lle mae'r ffin rhwng strategaeth a gweithgareddau hyrwyddo.

Dywedwn i mai'r ffordd orau o roi cyngor ar newid ymddygiad yw rhywun cwbl annibynnol y tu allan i'r Llywodraeth, sydd â chyfrifoldeb am weithio yn gyd-gynhyrchiol a gyda chynulleidfaoedd targed, i hyrwyddo caffael ystyrlon o sgiliau Cymraeg. Does dim pwrpas i was sifil ddweud wrth fentrau iaith i ddenu pobl i ddigwyddiad os nad oes gwelliant yn y defnydd o Gymraeg o ganlyniad, er enghraifft. Gellir rhoi'r cyfrifoldeb hwn i gomisiynydd neu gorff ar wahân—does dim ots mawr gen i am hynny—ond mae'n rhaid bod gan y corff hwnnw'r rhyddid i ddylunio neu ddirprwyo dilyniad mentrau i rai ar y rheng flaen fod yn dysgu oedolion neu hyfforddi swyddogion y cyngor. Mae rhai ohonyn nhw, wrth gwrs, wedi bod yn llai na chlir o ran ystyr eu dyletswydd i hyrwyddo'r Gymraeg, mewn gwirionedd. Diolch.