5. Sut mae'r argyfwng yn yr hinsawdd, a gafodd ei ddatgan ym mis Ebrill 2019, yn ail-lunio cynlluniau Llywodraeth Cymru ar gyfer diwydiant bwyd Cymru? OAQ54492

Diolch. Mae cynaliadwyedd yn ystyriaeth bwysig yn ein cynigion ar gyfer cynllun strategol newydd i'r diwydiant bwyd a diod, sy'n destun ymgynghoriad ar hyn o bryd, ac sy'n cau ar 15 Hydref. Byddwn yn cyhoeddi crynodeb o'r ymatebion, a bydd cynaliadwyedd yn nodwedd o'r cynllun terfynol.

Wel, bydd yn ddiddorol gweld yr ymatebion. Yr wythnos diwethaf, rwy'n credu, cawsom wybod bod yr adroddiad ar gyflwr byd natur a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf yn tynnu sylw at golli pryfed i raddau brawychus, gan gynnwys 60 y cant o loÿnnod byw a saith rhywogaeth o wenyn yng Nghymru. Nawr, mae gorddefnyddio plaladdwyr, yn hytrach na gadael i natur ffynnu ochr yn ochr â defnydd pobl o'r tir, yn amlwg yn destun pryder. Felly, dau gwestiwn: pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i leihau'r defnydd o blaladdwyr sy'n peryglu peillio ffrwythau, llysiau a blodau? Ac yng nghyd-destun bygythiad Brexit heb gytundeb, sy'n creu problemau difrifol iawn mewn perthynas â'n diogelwch bwyd, sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu defnyddio caffael cyhoeddus i brynu mwy o gynnyrch o Gymru, a fyddai, fel sgil-effaith, yn amlwg yn lleihau milltiroedd bwyd?

Diolch. Wel, o ran lleihau plaladdwyr, mae hynny'n rhywbeth y buom yn ei annog ers cryn amser, a gweithio gyda ffermwyr a rheolwyr tir eraill mewn perthynas â hynny. Rwy'n credu bod rhannau o'r adroddiad ar gyflwr byd natur, sydd dan ystyriaeth gennym ar hyn o bryd, yn eithaf digalon. Yn amlwg, mae gennym ein hadroddiad ein hunain, ein hadroddiad ein hunain am gyflwr adnoddau naturiol, felly rwy'n credu ein bod ar flaen y gad, ond rwy'n credu bod rhannau ohono'n ddigalon iawn.

O ran Brexit heb gytundeb, mae'n amlwg ein bod yn dal i ddweud bod yn rhaid cael cytundeb, ac mae'r trafodaethau hynny'n parhau. O ran caffael cyhoeddus, rwyf wedi dweud fy mod yn credu bod hwnnw'n gyfle ar ôl Brexit mewn gwirionedd os ydym yn chwilio am gyfleoedd. Yn amlwg, sefydliadau'r sector cyhoeddus sy'n gyfrifol am wneud penderfyniadau mewn perthynas â'r bwydydd a'r diodydd sydd ar gael yn eu sefydliadau. Mae gennym y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, lle mae gennym gytundebau fframwaith bwyd a diod, ond rwy'n credu y bydd mwy o gyfleoedd ar ôl Brexit, os ydym yn gadael yr Undeb Ewropeaidd mewn gwirionedd, ar gyfer mwy o gaffael cyhoeddus. Crybwyllais ein bod yn ymgynghori ar y cynllun gweithredu bwyd a diod ar hyn o bryd. Mae'r cynllun gweithredu presennol gennym ac mae hwnnw'n llwyr gydnabod, ac yn ei chweched flwyddyn bellach o fod—mae'n llwyr gydnabod pwysigrwydd y gadwyn cyflenwi bwyd leol i'r diwydiant bwyd yng Nghymru, gan gwmpasu manwerthu lleol, lletygarwch, gweini bwyd, manwerthu uniongyrchol ac wrth gwrs, ein gwasanaethau cyhoeddus hefyd.

Weinidog, yn amlwg, mae pobl yn ymwybodol y gallai'r ffordd y maent yn bwyta gael effaith ar newid yn yr hinsawdd a'r argyfwng newid hinsawdd y mae'r Llywodraeth yma ac mewn rhannau eraill o'r DU wedi'i ddatgan. Yr hyn a wyddom yw bod y sector cig coch yma yng Nghymru yn gylch cynhyrchu sy'n seiliedig ar laswellt yn bennaf, ac mae hynny'n gadarnhaol i'r amgylchedd. A ydych wedi cael unrhyw geisiadau gan Hybu Cig Cymru ynghylch sicrhau cyllid fel bod modd hyrwyddo'r agwedd gadarnhaol i'r defnyddiwr ar yr hyn yw cig eidion a chig oen Cymru i'r amgylchedd, yn y ffordd y maent yn seiliedig ar laswellt o ran y deiet a ddefnyddiant, yn hytrach na rhai o'r systemau mwy dwys sy'n dod o rannau eraill o'r byd o bosibl, sy'n cael effaith niweidiol ar ein hôl troed carbon?

Nid wyf wedi cael cais penodol am gyllid gan HCC mewn perthynas â hynny, ond fe fyddwch yn ymwybodol ein bod wedi rhoi—rwy'n credu ei fod dros £2 filiwn i Hybu Cig Cymru i helpu i hyrwyddo ein sector cig coch, ac yn wir, mae HCC wedi bod allan yn Japan fel rhan o'r daith fasnach i wneud yn union hynny. Ond rwy'n credu eich bod yn gwneud pwynt pwysig iawn, ac mae llawer yn holi i mi am gig coch ac arferion bwyta pobl, ac rwy'n meddwl ei fod yn ymwneud â chydbwysedd. Ond rwyf am ddweud wrth bobl mai'r peth gorau i'w wneud os ydynt am fwyta'n gynaliadwy yw cefnogi ein ffermwyr a'n cynhyrchwyr bwyd lleol.