2. A wnaiff y Gweinidog gadarnhau'r arbedion ariannol sydd wedi'u colli o ganlyniad i benderfyniad Llywodraeth Cymru i roi'r gorau i gynigion i leihau nifer y cynghorau yng Nghymru? OAQ54494

Nid oes tystiolaeth fod cynghorau mawr yn fwy effeithiol neu effeithlon na chynghorau bach. Bydd ein Bil llywodraeth leol yn grymuso cynghorau, yn diwygio ac yn cryfhau democratiaeth leol, yn creu amodau ar gyfer darparu gwasanaethau lleol yn well, ac yn darparu fframwaith cadarn i awdurdodau weithio ar sail ranbarthol lle mae manteision iddynt o wneud hynny.

Mae ymateb y Gweinidog yn ymddangos yn dra gwahanol i'r rhai rwy'n cofio eu cael gan ei rhagflaenwyr ar bynciau tebyg, ond nid yw eu hareithiau ynghylch awgrymiadau fod mwy yn well yn gyffredinol yn rhai sydd wedi arwain at wneud i gynghorau, neu gynghorwyr o leiaf, fod eisiau uno. Tybed a yw Llywodraeth Cymru yn gallu cynnig amcangyfrif neu ryw ddadansoddiad neu rywbeth i gynorthwyo gyda'r costau sefydlog o redeg cyngor, o gofio bod gennym nifer o gynghorau bach iawn sydd â threthi cyngor uchel iawn?

Nid dyna sut y mae'n gweithio. Rydym yn credu y dylai democratiaeth fod mor agos at y bobl ag sy'n bosibl, er mwyn i'r penderfyniadau gael eu gwneud mor agos at y bobl ag sy'n bosibl. Rwy'n synnu'n fawr, o ystyried eich cefndir, Mark Reckless, nad ydych yn cytuno â mi mai'r math hwnnw o sybsidiaredd yw'r hyn y dylem fod yn chwilio amdano mewn democratiaeth leol. Felly, yr hyn rydym yn ei ddweud yw nad yw un maint yn addas i bawb; nid yw'n gweddu i bawb mewn unrhyw drefniant ledled Cymru. Mae awdurdodau lleol yn gweithio'n galed i ddarparu gwasanaethau ar draws ystod o wahanol fecanweithiau a gwahanol feintiau, ac fel y dywedaf, nid oes unrhyw dystiolaeth yn unman sy'n dweud bod awdurdod lleol o faint penodol bob amser yn fwy effeithiol ac effeithlon nag awdurdod lleol o unrhyw faint arall. Yr hyn a wnawn yw gweithio'n agos iawn gyda CLlLC ac arweinwyr llywodraeth leol, drwy is-grŵp llywodraeth leol y cyngor partneriaeth, i ddatblygu mecanwaith i gefnogi gwaith rhanbarthol a chydweithredu lle bo hynny'n briodol, i leihau cymhlethdod i'r awdurdodau sy'n darparu gwahanol fathau o drefniadau gweithio rhanbarthol, ac i sicrhau bod y penderfyniadau'n cael eu gwneud mor agos at y bobl leol ag sy'n bosibl er mwyn sicrhau democratiaeth effeithiol ac effeithlon.

Os ydych yn credu mai sefydliadau mwy o faint yng Nghymru, fel Betsi Cadwaladr, Cyfoeth Naturiol Cymru ac Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru yw'r mathau o sefydliadau sy'n gweithio orau yn ein barn ni, mae manteision i uno ar raddfa eang.

A wnaiff y Gweinidog gadarnhau y byddai'r gost o ad-drefnu systemau TGCh, cydraddoli cyflogaeth a graddfeydd, symud staff, newid arwyddion—a gallwn fynd ymlaen, ond teimlaf na fyddai'r Dirprwy Lywydd yn gadael i mi wneud hynny—yn fwy drud nag unrhyw arbedion a ragwelid, heb sôn am arbedion gwirioneddol, a bod costau uno ar adeg yr ad-drefnu diwethaf, lle y gwelwyd uno'n digwydd mewn ardaloedd fel Abertawe, yn cyfateb i tua 5 y cant o'r gyllideb refeniw?

Wel, mae'n gêm genedlaethol, mewn gwirionedd, mewn llywodraeth leol i ddadlau am y costau neu'r arbedion sy'n gysylltiedig ag unrhyw broses ad-drefnu. Yr hyn sy'n amlwg os ydych yn ad-drefnu ar lefel dorfol yw y bydd yr awdurdodau'n mynd yn fewnblyg wrth i bobl geisio sicrhau bod eu swyddi a'u gwasanaethau'n cael eu diogelu. Nid oes arnom angen gwasanaethau mewnblyg. Rydym angen gwasanaethau cydweithredol ac effeithlon sy'n eang eu gorwelion. Felly, rydym yn cytuno â CLlLC mai gweithio ar y cyd fel yr amlinellais yw'r ffordd fwyaf effeithiol. Ac fel y dywedais eisoes, ac mae Mike Hedges yn gwybod hyn o'n cysylltiad hir, nid wyf yn cytuno bod mwy bob amser yn well.

O gofio bod y gwaith o ad-drefnu llywodraeth lleol yng Nghymru wedi'i wthio i'r naill ochr, Weinidog, a allwch chi ddweud pa gamau rydych yn eu cymryd i annog a chyflymu'r cydweithrediad rhwng awdurdodau lleol presennol mewn perthynas â darparu gwasanaethau a swyddogaethau corfforaethol i gynhyrchu arbedion ariannol, os gwelwch yn dda?

Ie. Felly, mae gan y Bil sydd ar y ffordd amrywiaeth o drefniadau ar gyfer cydweithio. Bydd yn cynnwys dyfais o'r enw cyd-bwyllgor corfforaethol a fydd yn caniatáu i endid cyfreithiol gael ei ffurfio rhwng awdurdodau lleol sy'n dymuno cydweithio'n rhanbarthol. Bydd pedwar maes gorfodol ar wyneb y Bil fel y caiff ei gyflwyno, Ddirprwy Lywydd, ond wrth gwrs, y Senedd fydd yn penderfynu lle bydd y Bil yn mynd ar ôl hynny drwy ei phrosesau pwyllgor ac yn y blaen.

Mae awdurdodau lleol eisoes yn cyflawni ystod o wasanaethau pwysig ar y cyd, ac ni cheir un ateb sy'n addas i bawb. Felly, mae yna gydweithrediad rheoleiddiol yn ne-orllewin Cymru, er enghraifft, nad yw'n bodoli mewn mannau eraill. Ceir nifer o drefniadau amrywiol eraill. Mae CLlLC wedi bod yn gweithio'n galed iawn, gyda chymorth Derek Vaughan a arferai fod yn ASE Cymreig, i greu gwaith da iawn ar gyfer dadansoddi sut y mae hynny'n gweithio, a byddwn yn bwrw ymlaen mewn partneriaeth â hwy i'w helpu i wneud y trefniadau hynny.

Yr hyn y buaswn yn ei ddweud yw bod y Bil hefyd yn cynnwys cyfres gyfan o bwerau i awdurdodau lleol uno'n wirfoddol, er enghraifft, pe baent yn dymuno, a newid eu system a'u trefniadau pleidleisio. Ond maent yn wirfoddol. Felly, os bydd dau awdurdod lleol yn dod ynghyd ac yn credu y byddent yn gweithio'n fwy effeithiol ac effeithlon gyda'i gilydd, mae peirianwaith ar gael a fyddai'n eu galluogi hwy i wneud hynny, ond nid ydym yn eu gorfodi i wneud hynny am nad ydym yn credu mai dyna'r cyfeiriad teithio mwyaf effeithiol.