2. Pa gymorth sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru ar gyfer adfywio tai yng nghymoedd Ogwr? OAQ54534

Diolchaf i Huw Irranca-Davies am hynna. Mae cyfres o raglenni yn cefnogi adfywio tai lleol yn Ogwr, gan gynnwys cynllun grant cartrefi gwag tasglu'r Cymoedd, grant tai cymdeithasol, Cartrefi Clyd, safon ansawdd tai Cymru, a'r rhaglenni tai arloesol.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. Rwy'n siŵr y bydd yn cytuno â mi, pan fydd eiddo gwag yn sefyll yn wag nid yn unig am fisoedd, ond flwyddyn ar ôl blwyddyn ar ôl blwyddyn, eu bod nhw'n falltod ar gymunedau—maen nhw'n eu llusgo i lawr yn economaidd, maen nhw'n niweidio ymdrechion i adfywio, ac maen nhw'n cyfrannu at deimlad o anobaith mewn cymunedau ac ar strydoedd. Fel dannedd wedi torri, maen nhw'n gallu sefyll yn bigog a thoredig ar ein strydoedd mawr a'n strydoedd ochr, ac weithiau, mae gan rai o'r strydoedd hyn fwy o ddannedd wedi torri nag eraill. Eto i gyd, gallai'r rhain fod yn gartrefi fforddiadwy, gweddus, wedi eu hadfywio, yn addas i fyw ynddyn nhw, gan ddod â chymunedau yn ôl yn fyw hefyd. Felly, os yw landlordiaid a pherchnogion yn barod i weithio gyda'u hawdurdod lleol a chymunedau lleol, gallwn drwsio'r tyllau enfawr hynny a helpu i adfywio'r cymunedau hynny. Gallwn ddod â'r wên yn ôl i'n strydoedd. Felly, mae'r grant cartrefi gwag a'r benthyciadau eiddo gwag, a chynlluniau eraill i helpu landlordiaid a pherchnogion i wneud hyn, i'w croesawu'n fawr. Ac rydym ni angen hefyd i gynghorau ddefnyddio eu pwerau pan fydd hynny'n methu. Ond a gaf i ofyn i'r Prif Weinidog, sut gallwn ni wneud yn siŵr bod cymunedau yn cymryd rhan uniongyrchol yn y penderfyniadau hyn hefyd? Yn hytrach na'i fod yn ddull o'r brig i lawr, neu'n rhywbeth a ysgogir gan landlordiaid neu berchenogion unigol, neu hyd yn oed gan awdurdod lleol rhagweithiol iawn, sut ydym ni'n gwneud yn siŵr, ac a fyddai ef yn cefnogi'r syniad, y dylai cymunedau lleol eu hunain fod yn rhan o'r broses o nodi'r eiddo y gellid ailddechrau eu defnyddio, ac efallai, mewn ffordd ofodol, helpu'r awdurdod lleol i ailddechrau defnyddio'r eiddo hyn?

Diolchaf i'r Aelod am y pwyntiau yna. Wrth gwrs, mae'n iawn nad yw eiddo gwag yn ased gwastraff y gellid eu rhoi at waith da yn unig, ond maen nhw hefyd yn cael effaith ar bob un o'u hamgylch. Dyna pam y penderfynasom fuddsoddi £10 miliwn o ganlyniad i waith tasglu'r Cymoedd i ailddechrau defnyddio mwy o gartrefi gwag. Ac mae cannoedd o dai gwag yn etholaeth yr Aelod a fydd, o bosibl, yn gallu elwa nawr o'r cynllun a ddechreuodd yn Rhondda Cynon Taf, ac mae ei lwyddiant wedi caniatáu i ni ei ledaenu mewn mannau eraill. Seiliwyd holl raglen tasglu'r Cymoedd ar ddysgu o brofiad cymunedau lleol a chymryd y blaenoriaethau y maen nhw'n eu cyflwyno i ni. Cynhaliwyd digwyddiad ymgysylltu â'r cyhoedd yn neuadd y dref Maesteg, yn etholaeth yr Aelod, ar ddechrau proses ymgysylltu'r tasglu, a chodwyd eiddo gwag fel un o'r themâu allweddol gan bobl a oedd yn bresennol yn y digwyddiad hwnnw. Nawr, mae'r tasglu wedi bod yn ôl i gymoedd Ogwr, Llynfi a Garw yn ddiweddar, ac, unwaith eto, roeddem ni'n gallu esbonio i bobl sut y bydd y grant newydd ar gael ac y gallai wneud gwahaniaeth i fater a godwyd ganddynt gyda ni.

Felly, rwy'n cytuno'n llwyr â'r pwynt y mae Huw Irranca-Davies wedi ei wneud, ynglŷn â'r angen i gymunedau lleol fod yn llygaid a chlustiau ein hymdrechion yn y maes hwn. A chefais fy atgoffa, Llywydd, o glywed y cwestiwn, am sgwrs a gefais gyda swyddogion Gweriniaeth Iwerddon ynglŷn â gweithrediad y dreth ar dir gwag yn y Weriniaeth, lle'r oedden nhw'n pryderu i ddechrau ynghylch sut y byddai tir gwag yn cyrraedd y gofrestr yr oedden nhw wedi ei chreu, ac yn ymarferol yr hyn sydd wedi digwydd yw mai dinasyddion sydd wedi ymddangos fel llygaid a chlustiau'r gofrestr. Mae pobl yn ffonio'r awdurdod lleol, gan wybod bellach bod cofrestr i adrodd iddi, er mwyn sicrhau bod tir gwag yn cael ei roi ar y gofrestr ac y gellir gwneud defnydd gwell ohono. Ac rwy'n credu y bydd defnyddio cymunedau lleol a'u gwybodaeth ar lawr gwlad, a'u pryder ynghylch eiddo gwag, nawr bod gennym ni'r cynllun newydd, yn ffynhonnell hanfodol o wybodaeth.

Wel, rwy'n falch iawn o glywed bod agwedd gyd-gynhyrchiol at hyn. Tybed beth fyddai barn y trigolion lleol ar y cynnydd yn nifer y safleoedd maes glas sydd wedi eu cynnwys yng nghynllun datblygu lleol newydd yr awdurdod lleol, gan gynnwys 19 hectar i'r de o Bont Rhyd-y-cyff. Ar hynny, a allwch chi ddweud wrthyf i beth yw dull gweithredu Llywodraeth Cymru, gan ei bod wedi datgan argyfwng hinsawdd yn ddiweddar—sut y gallai ei hagwedd at farn awdurdod cynllunio ar safleoedd maes glas fod wedi newid? Sut ydych chi'n dylanwadu ar awdurdodau lleol yn hynny o beth? Ac i roi help llaw i Huw Irranca Davies gyda hyn, pa ystyriaethau ydych chi wedi eu rhoi i bolisïau'r Ceidwadwyr Cymreig o ymestyn Cymorth i Brynu i brynwyr tro cyntaf er mwyn dychwelyd tai a esgeuluswyd yn ôl i'r stoc dai a chreu cartrefi newydd ochr yn ochr â chartrefi newydd sbon?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiynau yna. Mae'n bolisi gan Lywodraeth Cymru erioed mai safleoedd tir llwyd ddylai fod y flaenoriaeth gyntaf o ran ailddatblygu. Ond mae'n gofyn i mi beth fydd ymateb trigolion lleol yn fy marn i, ac rwy'n credu mai'r hyn y bydd trigolion lleol yn ei ddweud yw bod angen mwy o dai yn eu hardaloedd ar gyfer eu teuluoedd ac ar gyfer pobl nad oes ganddyn nhw'r tai sydd eu hangen arnynt, ac mae'r rhan fwyaf o bobl yn cydnabod y bu'r tŷ y maen nhw eu hunain yn byw ynddo yn safle maes glas ei hun ar un adeg. Felly, mewn gwirionedd, pan fyddwch chi'n siarad â phobl am yr anghenion tai sy'n bodoli mewn cymunedau lleol, yr hyn y maen nhw'n ei gydnabod yw ein bod ni'n siarad am eu ffrindiau, eu cymdogion, eu teuluoedd a'r angen i ni fuddsoddi mewn tai yma yng Nghymru.

Darllenais y cynllun 10 pwynt a gyhoeddwyd gan y Blaid Geidwadol yr wythnos diwethaf ynglŷn â digartrefedd, ac mae rhai syniadau defnyddiol yn hwnnw, a fydd yn gyffredin rhyngom, o ran sicrhau bod Deddf Crwydradaeth 1824 yn cael ei diddymu, a rhai mesurau ymarferol eraill. Does gen i ddim synnwyr o gwbl o beidio â bod yn barod i gymryd syniadau da o ble bynnag maen nhw'n dod, ac rwyf i wedi teimlo erioed bod tai yn fater a rennir ar draws llawr y Cynulliad hwn i raddau helaeth fel blaenoriaeth i'r bobl yr ydym ni'n eu cynrychioli.